เงาประวัติศาสตร์บนแผ่นหิน

จารึกบนแผ่นหินตามรอยประทับในเอกสารของ EFEO

1. แท่นหินขนาดใหญ่พร้อมจารึกหลายชิ้นได้รับการเคลื่อนย้ายไปยังพิพิธภัณฑ์ใน ฮานอย และดานัง และเมื่อไม่นานนี้ได้รับการอนุรักษ์ไว้ในห้องจัดแสดงของคณะกรรมการจัดการโบราณวัตถุไมเซิน

เราสังเกตเห็นแผ่นหินขนาดเล็กที่ยังคงเหลืออยู่ที่บริเวณนั้น บนแผ่นหินมีข้อความจางๆ สองสามบรรทัด แต่มีข้อมูลเฉพาะเกี่ยวกับเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์

เป็นแผ่นหินที่มีจารึกที่นักวิจัยจอร์จ โคเดสบันทึกไว้ในปี พ.ศ. 2451 รหัส C 75 และบันทึกไว้โดยคณะกรรมการจัดการโบราณวัตถุ My Son โดยมีหมายเลขสินค้าคงคลังใหม่ MSD350

จารึก C 75 มีอักษรจามโบราณเพียง 4 บรรทัด ซึ่งสืบทอดอักษรพราหมี (สันสกฤต ที่มีต้นกำเนิดจากอินเดีย) ได้รับการถอดความเป็นภาษาละตินโดย Louis Finot (พ.ศ. 2447) แปลเป็นภาษาฝรั่งเศส พิมพ์ในบทความวิจัยในวารสารของโรงเรียนฝรั่งเศสแห่งตะวันออกไกล และได้รับการแก้ไขล่าสุดโดย Arlo Griffiths (พ.ศ. 2552) ด้วยการถอดความภาษาละติน 4 บรรทัด:

(1) ทิ ชาการาจะ 913 หุริ 5 วุน วุลาน 4 วฺหสปติวาระ [มา]

(2)ฆนะกฺษตฺรวรฺฺ ชะชิกาลฺนะ กาละ ยัน โป กุ วิชัย ศรี หริวรฺมมาเทวะ

(3) ปูนาฮ ยาณ โป กุ ศรี ชยา อีชานภเดรชวาระ การณะ คีรติ ยาชา ดิ ภูมิมา

(4) สาธุ

แผ่นหินจารึก 4 บรรทัด C 75 ในลานอาคาร D บ้านมีซอน

คำแปลเบื้องต้นมีดังนี้: "ในปีที่ 913 ของปฏิทินศากยมุนี ในวันที่ 5 เดือน 4 ในวันเพ็ญเดือนมฆะ กลุ่มดาวพิจิกอยู่ในจักรราศี เมื่อพระเจ้าหยานปูกู่วิชายศรีหริวรมเทวะทรงสร้างรูปเคารพ (เทวสถานหรือศิวลึงค์) ของพระอิศวร-ภัทเรศวรขึ้นใหม่เพื่อนำความรุ่งโรจน์มาสู่ประเทศ"

อิศาน-ภัทเรสวรเป็นชื่อของเทพเจ้าอิศวร ซึ่งมีความเกี่ยวข้องกับชื่อของกษัตริย์พระองค์แรกของอาณาจักรจัมปา และได้รับการยกย่องให้เป็นเทพผู้พิทักษ์ของอาณาจักร

ปี 913 ของปฏิทินสาเกโบราณนั้นตรงกับปี 991 ของปฏิทินเกรกอเรียน ซึ่งเป็นช่วงเวลาหลังจากที่พระเจ้าเลโฮอัน (ไดเวียด) โจมตีเมืองหลวงของแคว้นจามปา

หนังสือ “พงศาวดารฉบับสมบูรณ์ของเมืองไดเวียด” บันทึกเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในปี 982 ไว้ว่า “กษัตริย์เสด็จไปโจมตีเมืองจามปาด้วยพระองค์เอง จับทหารนับไม่ถ้วน รวมทั้งหญิงโสเภณีนับร้อยและพระภิกษุชาวอินเดีย นำของมีค่ากลับคืนมา เก็บทอง เงิน และสมบัติจำนวนนับหมื่นชิ้น ทำลายป้อมปราการ ทำลายวัดของบรรพบุรุษ และกลับเมืองหลวงหลังจากผ่านไปหนึ่งปี” และในปี 988 “กษัตริย์เมืองจามปา บ่างเวืองลาดูเอ้ ในเมืองพุทธ ทรงสถาปนาพระองค์เองว่า 俱尸利呵呻排麻羅 (Cau Thi Li Ha Than Bai Ma La)”

2. เมื่อเปรียบเทียบกับจารึกที่พบในพระบรมสารีริกธาตุด่งเดือง (อำเภอทังบินห์) ซึ่งบันทึกการก่อตั้งวัดโดยพระเจ้าเลโฮนในเมืองหลวงอินทรปุระเมื่อ พ.ศ. 1418 นักวิจัยสรุปว่าการโจมตีของพระเจ้าเลโฮนเมื่อ พ.ศ. 1425 เกิดขึ้นในเขตเมืองหลวงอินทรปุระ ส่งผลให้พระเจ้าเลโฮนหลบหนีไปยัง "เมืองพุทธ" (ซึ่งในปัจจุบันเข้าใจกันว่าเป็นเมืองวิชญะในบิ่ญดิ่ญ)

วัดหมีซอน ภาพถ่ายโดย: MH

เกี่ยวกับเหตุการณ์เหล่านี้ ประวัติศาสตร์ของราชวงศ์ซ่ง (จีน) ก็ได้บันทึกไว้เช่นกันว่า ในปี ค.ศ. 990 กษัตริย์พระองค์ใหม่แห่งแคว้นจำปาได้ขึ้นครองราชย์ใน “ดินแดนแห่งคำสาบานของพุทธศาสนา” โดยได้ส่งทูตไปรายงานว่าแคว้นจำปาถูกโจมตีโดยเกียวโจว (ไดเวียด)

ในปี ค.ศ. 1007 กษัตริย์แห่งเมืองจำปาซึ่งมีพระนามว่า 楊普俱毗茶室離 (Dương Phổ Câu Bì Trà Thất Lợi) ได้ส่งทูตไปยังราชวงศ์ซ่ง โดยแจ้งว่ากษัตริย์ได้หลบหนีไปยัง Phật Thệ ซึ่งอยู่ห่างจากสำนักงานใหญ่แห่งเก่าของพระองค์ไปทางเหนือ 700 ไมล์

ในจารึกศตวรรษที่ 75 ที่ My Son มีวลีที่อ้างถึงกษัตริย์ Champa ว่า “yāṅ po ku vijaya śrī harivarmmadeva” วลีนี้รวมถึงทั้งตำแหน่งที่น่าเคารพ (yāṅ po ku = กษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่) และคำสรรเสริญ (vijaya = ชัยชนะอันรุ่งโรจน์) เช่นเดียวกับตำแหน่งในภาษาสันสกฤต (śrī harivarmmadeva = เทพ Harivarman)

ในขณะเดียวกัน นักประวัติศาสตร์ชาวจีนและชาวไดเวียด เมื่อบันทึกพระนามของกษัตริย์แห่งแคว้นจามปา มักเขียนให้สั้น โดยใช้การออกเสียง (หรือความหมาย) เพียงไม่กี่พยางค์

บนแผ่นหินมีจารึกไว้

ในประวัติศาสตร์ราชวงศ์ซ่ง มีบันทึกไว้ว่า 楊普俱毗茶室離 ในภาษาจีน-เวียดนาม อ่านว่า Dương Phổ Câu Bì Trà Thất Lợi แต่ในภาษาจีน อ่านว่า yang-pu-ju-bi-cha-she-li ซึ่งสามารถรับรู้ได้ว่าเป็นการถอดเสียงของ yāṅ po ku vijaya

ในทำนองเดียวกัน ประวัติศาสตร์ของ Dai Viet ได้บันทึกพระนามกษัตริย์แห่งแคว้น Champa ในช่วงเวลานี้ว่า 俱尸利呵呻排麻羅 โดยการอ่านแบบจีน-เวียดนามคือ Cau Thi Li Ha Than Bai Ma La ส่วนการอ่านแบบจีนคือ ju-shi-li-a-shen-bei-ma-luo ซึ่งอาจเป็นวิธีการบันทึกพระนาม Ku Śrī Harivarmadeva ในภาษา Cham โบราณของกษัตริย์พระองค์เดียวกันในจารึกศตวรรษที่ 75

การเปรียบเทียบชื่อที่สะท้อนผ่านสี่ภาษา ได้แก่ อินเดีย จีน จาม และเวียดนาม ยังคงต้องมีการวิจัยอย่างละเอียดถี่ถ้วนมากขึ้น แต่มีแนวโน้มว่าจารึกที่เหลืออยู่บนแผ่นหินศตวรรษที่ 75 ที่พระบรมสารีริกธาตุหมีซอนได้บันทึกเหตุการณ์สำคัญในประวัติศาสตร์ของอาณาจักรจามปา นั่นคือ หลังจากการโจมตีของพระเจ้าเลโฮอันในปีค.ศ. 982 ดินแดนศักดิ์สิทธิ์ในอาณาจักรจามปายังคงได้รับการบูรณะและสร้างโดยพระเจ้าหยังโปกุวิชัยศรีหริวรมเทวะ แม้ว่าเมืองหลวงของกษัตริย์อาณาจักรจามปาในเวลานั้นจะย้ายไปที่จาบาน (บิ่ญดิ่ญ) ก็ตาม

ที่มา: https://baoquangnam.vn/bong-dang-lich-su-tren-mot-phien-da-3140066.html