Mùa tuyển sinh năm 2025 đang diễn ra, đánh dấu giai đoạn đỉnh điểm của “đa phương thức xét tuyển”. Thí sinh có thể sử dụng điểm thi tốt nghiệp THPT, học bạ, kết quả các kỳ thi đánh giá năng lực – tư duy, hoặc chứng chỉ quốc tế...
Tuy nhiên, sau tất cả, một thực tế không thể phủ nhận là: hầu hết các phương thức này, cho dù trực tiếp hoặc gián tiếp đều bị quy chiếu về điểm tổ hợp kỳ thi tốt nghiệp THPT. Tuy nhiên, hệ quy chiếu này lại thiếu ổn định, chưa chuẩn hóa và chưa đủ đảm bảo độ tin cậy về mặt khoa học.
Câu chuyện đề thi khó, chưa phù hợp với thực tiễn dạy và học đang là chủ đề nhận được nhiều tranh luận sau thi tốt nghiệp THPT 2025 (Ảnh minh hoạ: Bảo Quyên).
Hệ quy chiếu tưởng đa dạng nhưng thực chất đơn tuyến
Bề ngoài, xét tuyển đại học 2025 tạo cảm giác về một hệ thống đa dạng, linh hoạt. Nhưng thực chất, các phương thức này không vận hành độc lập, mà đều bị quy đổi ngầm về cùng một trục chuẩn: thang điểm 30 của kỳ thi tốt nghiệp THPT.
Từ học bạ (thang 10), bài thi đánh giá năng lực (thang 1.200 hay 150…), đánh giá tư duy (thang 100), đến chứng chỉ ngoại ngữ như IELTS hay SAT, ACT, ACT… Tất cả đều bị nội suy hoặc bách phân vị hóa để tương thích với điểm thi THPT.
Sự quy chiếu đơn tuyến này đã làm mất đi giá trị đánh giá độc lập của từng hình thức. Hệ thống vốn được thiết kế để tăng tính linh hoạt lại đang bị bó hẹp trong một chuẩn quy đổi chung.
Đề thi tốt nghiệp THPT chưa được chuẩn hoá - mốc chuẩn đang “trôi”
Một trong những điều kiện tiên quyết của mọi phép quy đổi là hệ quy chiếu phải ổn định và chuẩn hóa. Tuy nhiên, đề thi tốt nghiệp THPT hiện nay vẫn chưa đạt đến mức độ đó.
Theo lý thuyết về đo lường đánh giá, đề thi chuẩn hóa phải trải qua các bước tiền kiểm định, hiệu chỉnh độ khó, đảm bảo khả năng phân loại và tính ổn định giữa các năm.
Tuy nhiên, kỳ thi tốt nghiệp THPT được công bố là “lần đầu tiên” trong các năm qua không sử dụng ngân hàng đề thi, ma trận được sinh ngẫu nhiên và cấp độ câu hỏi có thể thay và thực hiện ra đề thi bằng phương pháp chuyên gia.
Điều này dẫn đến đề thi tốt nghiệp THPT năm 2025 ở một số môn thi có độ khó chênh lệch rất lớn như môn toán chỉ 12% thí sinh đạt trên 7 điểm trở lên, với môn tiếng Anh là hơn 15%. Trong khi đó các môn thi khác thì tỷ lệ này khá cao như môn vật lý hơn 53%, môn hóa học hơn 33%...
Thiếu dữ liệu chéo - không thể thiết lập tương quan đáng tin cậy
Muốn quy đổi giữa các hình thức, cần có dữ liệu chéo - tức các nhóm thí sinh tham gia đồng thời nhiều phương thức để xác lập mối tương quan. Nhưng thực tế, số lượng thí sinh thi cả đánh giá năng lực và tốt nghiệp THPT là rất ít, chưa đủ để tạo ra các ma trận chuyển đổi đáng tin cậy. Việc các thí sinh chỉ thi một hoặc hai tổ hợp càng khiến mô hình quy đổi trở nên thiếu chính xác.
Bên cạnh đó, các dữ liệu kỹ thuật như phổ điểm vùng miền, hệ số phân biệt câu hỏi, hoặc độ khó từng đề thi cũng không được công bố. Mọi mô hình quy đổi vì thế chỉ là phép ước lượng cảm tính, thiếu kiểm chứng khoa học.
Điểm học bạ - dữ liệu tương quan không đủ mạnh để quy đổi
Học bạ hiện là một phương thức xét tuyển phổ biến, nhưng nhiều nghiên cứu chỉ ra hệ số tương quan giữa điểm học bạ và điểm thi tốt nghiệp THPT chỉ ở mức 0,4-0,6, cho thấy mức độ phản ánh năng lực thực tế còn hạn chế.
Tuy nhiên, nếu chỉ dựa vào đó để đánh giá học bạ là phiến diện, bởi bản thân đề thi THPT vẫn chưa được chuẩn hóa ổn định về nội dung và độ khó.
Phương thức xét tuyển học bạ được nhiều trường đại học sử dụng (Ảnh: Lan Phương).
Cũng không thể phủ nhận rằng dữ liệu học bạ hiện nay còn tồn tại một số bất cập. Tình trạng “lạm phát điểm giỏi” ở một số trường đã làm mất tính phân loại, khiến điểm cao trở nên phổ biến đến mức không còn ý nghĩa phân biệt.
Nghiêm trọng hơn, một số cơ sở đào tạo còn quy đổi học bạ sang thang điểm 30 hoặc cộng ưu tiên tương đương điểm thi, điều này vô tình đánh giá học bạ ngang hàng với kết quả thi chuẩn hóa.
Không có chuẩn quy đổi thống nhất - mỗi nơi một kiểu
Hiện tại, có rất nhiều các quy đổi khác nhau đang được sử dụng, một số trường sử dụng bách phân vị (percentile), số khác dùng chuẩn hóa Z-score, có nơi lại quy đổi theo điểm trung bình nhóm trúng tuyển. Mỗi phương pháp đều có ưu, nhược và phụ thuộc vào tập dữ liệu đầu vào.
Thậm chí, một số trường năm nay đã không thực hiện quy đổi điểm dù có tuyển sinh bằng nhiều tổ hợp thi tốt nghiệp THPT. Điều này dẫn đến việc cùng một thí sinh nhưng có thể được đánh giá khác nhau tùy theo nơi xét tuyển và cách quy đổi.
Hệ quả là mỗi trường, mỗi ngành lại có một cách quy đổi riêng, dẫn đến tình trạng mạnh ai nấy làm. Cá biệt là khi sử dụng chung kết quả của kỳ thi riêng nhưng mỗi trường lại có cách quy đổi điểm khác nhau và mức quy đổi cũng không như nhau. Phụ huynh và thí sinh không thể hiểu được hết nguyên tắc cụ thể để so sánh công bằng giữa các hình thức xét tuyển.
Khi nền tảng lung lay
Mọi hệ thống quy đổi chỉ có ý nghĩa khi hệ quy chiếu đủ tin cậy, ổn định và được chuẩn hóa. Việc lấy một mốc chuẩn chưa đủ năng lực làm nền tảng quy đổi cho tất cả phương thức xét tuyển khác chẳng khác nào xây nhà trên cát.
Phụ huynh, thí sinh nghe tư vấn tuyển sinh đại học 2025 tại Trường Đại học Kinh tế - Tài chính TPHCM (Ảnh: Phong Đoàn).
Hệ quả được dự báo có thể xảy ra là sự không công bằng trong tuyển sinh. Thí sinh học đều và ổn định có thể bị lép vế trước các bạn “nắm đúng bài thi”, còn người có năng lực tư duy nổi trội có thể bị đánh giá thấp nếu tham gia kỳ thi không phù hợp.
Việc xét tuyển không còn là tìm người giỏi thật sự, mà trở thành cuộc chơi đoán đúng công thức quy đổi, một cách tiếp cận chưa thật sự khoa học và có lẽ còn thiếu công bằng trong xét tuyển.
Muốn đi đến một hệ thống tuyển sinh công bằng, minh bạch, cần bắt đầu từ việc chuẩn hóa đề thi, công khai dữ liệu kỹ thuật và xây dựng một hệ quy chiếu quốc gia có căn cứ khoa học. Khi ấy, các phương thức xét tuyển mới thực sự độc lập mà vẫn có thể so sánh được một cách đáng tin cậy.
Quy đổi điểm có thể hữu ích nhưng chỉ khi nền tảng đánh giá đã được chuẩn hóa và hệ thống dữ liệu đủ tin cậy. Muốn cải thiện thực chất, phải bắt đầu từ gốc: chuẩn hóa đề thi, minh bạch dữ liệu, giới hạn tổ hợp phù hợp ngành học và có chỉ đạo thống nhất từ cấp quản lý.
Phan Anh
Chuyên gia về kiểm tra đánh giá giáo dục
Nguồn: https://dantri.com.vn/giao-duc/quy-doi-diem-xet-tuyen-dai-hoc-2025-vi-sao-dang-tro-thanh-ma-tran-hon-loan-20250802222232417.htm
Bình luận (0)