문묘 - 민족의 전통미를 보존하다

Văn Thánh miếu là một trong những di tích đặc biệt do chính Nhân dân đóng góp, xây dựng và bảo vệ. Kiến trúc và lễ hội ở đây gần như vẫn còn giữ nguyên giá trị.

“Lễ hội truyền thống- Lễ hội Văn Thánh miếu Vĩnh Long” đã được vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Các nghi thức lễ truyền thống và các hoạt động văn hóa, nghệ thuật tại lễ hội Văn Thánh miếu góp phần tuyên truyền, giáo dục cho các thế hệ hôm nay và mai sau về lịch sử hình thành và phát triển vùng đất Vĩnh Long, về truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước của cha ông và giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc.

Lưu giữ giá trị lịch sử- văn hóa đặc sắc

Văn Thánh miếu Vĩnh Long được xem là “Quốc Tử Giám của vùng đất phương Nam”.

Thời nhà Nguyễn, triều đình xây dựng 3 Văn Thánh miếu: Trấn Biên (1715), Gia Định (1824), Vĩnh Long (1864), là các thiết chế văn hóa chính thống trên vùng đất mới Nam Kỳ lục tỉnh. Văn Thánh miếu Vĩnh Long được hoàn thành vào năm 1866. Triều đình Huế cấp 20 miếu phu để quét dọn, thành lập Hội Văn Thánh miếu để trông nom, cúng tế. Hàng năm tế lễ xuân thu nhị kỳ, theo điển lễ triều đình.

Đến tháng 6/1867, thực dân Pháp chiếm Vĩnh Long lần 2, Văn Thánh miếu đứng trước hiểm họa bị thực dân phá hủy. Lúc này cụ Trương Ngọc Lang đứng ra thương lượng với Pháp để giữ lại công trình văn hóa quan trọng này. Trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo Văn Thánh miếu Vĩnh Long vẫn còn giữ được những nét cổ kính như thuở ban đầu. Nơi đây được Bộ Văn hóa-TT-DL công nhận là Di tích lịch sử- văn hóa cấp quốc gia năm 1991. Năm 2018, Hiệp hội Du lịch ĐBSCL bình chọn Văn Thánh miếu Vĩnh Long là điểm đến tiêu biểu của du lịch ĐBSCL. Đặc biệt, năm 2024, Bộ Văn hóa-TT-DL đưa “Lễ hội truyền thống- Lễ hội Văn Thánh miếu Vĩnh Long” vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Văn Thánh miếu được xây dựng với kiến trúc độc đáo. Phía sau cổng chính là trục “thần đạo” nối liền cổng chính với cổng điện đại thành. Hai bên 2 hàng sao cao vút được trồng từ năm 1944, đã được công nhận là cụm cây di sản quốc gia. Trên trục thần đạo có dựng 3 tấm bia đá. Trong đó có tấm bia do cụ Phan Thanh Giản viết trước khi tuẫn tiết, bia được cụ Trương Ngọc Lang dựng vào năm 1872.

Điện đại thành là công trình chính của Văn Thánh miếu, được xây dựng theo kiểu: Tam gian nhị hạ- 3 gian 2 chái; mái ngói kiểu trùng thềm điệp ốc; bộ giàn trò làm bằng danh mộc. Khánh thờ ở giữa trong cùng thờ bài vị và chân dung Đức Khổng Tử. Phía trước là bàn thờ nhà giáo Chu Văn An được ngành giáo dục- đào tạo Vĩnh Long thỉnh từ tỉnh Hải Dương về thờ tại đây, nhân kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long Hà Nội. Hàng năm, tại điện đại thành có 2 kỳ lễ hội lớn tế Đức Khổng Tử và các vị Thánh Hiền vào ngày Xuân Đinh và Thu Đinh (ngày Đinh đầu tháng 2 và ngày Đinh cuối tháng 8 âl).

Văn Xương các mang đậm ý nghĩa lịch sử- văn hóa- giáo dục của vùng đất. Tòa nhà cất bằng gỗ, có lầu vọng nguyệt đầu tiên ở tỉnh Vĩnh Long. Hàng năm, tại Văn Xương các có 2 kỳ lễ hội: lễ giỗ Phan Thanh Giản (mùng 4-5/7 âl), ngày giỗ các quan đại thần và chiến sĩ trận vong (ngày 12-13/10 âl). Tại Văn Xương các, từ hơn trăm năm trước, giới thân hào nhân sĩ, trí thức thường xuyên tổ chức trình diễn các loại hình nghệ thuật truyền thống như: đờn ca tài tử, hát bội,... đây cũng là nơi thầy Phó Mười Hai- Tống Hữu Định sáng tạo, trình diễn nghệ thuật ca ra bộ, tiền thân của nghệ thuật sân khấu cải lương sau này.

Theo ông Trần Văn Viễn- Trưởng Ban Quản lý Di tích Văn Thánh miếu: “Hàng năm, trong các dịp lễ hội Văn Thánh miếu, khách thập phương đến rất đông, kín cả khuôn viên. Người dân về đây để tưởng nhớ tiền nhân, tham quan, tìm hiểu kiến trúc và lễ hội. Ngành giáo dục Vĩnh Long cũng thường xuyên đưa các em đến để giáo dục truyền thống, bồi đắp tình yêu quê hương cho các cháu”.

Phát huy truyền thống tốt đẹp

Đây là nơi giáo dục truyền thống, bồi đắp tình yêu quê hương cho các em học sinh.

Hàng năm vào lễ giỗ Phan Thanh Giản, Hội đồng họ Phan tỉnh Vĩnh Long duy trì tổ chức trao học bổng, vinh danh các em học sinh. Hội đồng được thành lập nhằm mục đích tương thân, tương ái, khuyến học, nhớ ơn tổ tiên trong các dòng tộc họ Phan.

Ông Phan Thanh Nam là con trai cố Thủ tướng Chính Phủ Võ Văn Kiệt, đảm nhiệm vai trò Phó Chủ tịch Hội đồng họ Phan Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng họ Phan TP Hồ Chí Minh, nhắn nhủ: “Cách đây 80 năm, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói về buổi khai giảng: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”. Học bổng này động viên các em học tập nghiên cứu, sẽ là những hạt giống tốt mà quê hương, đất học Vĩnh Long ra sức ươm mầm”.

Em Phan Lê Mỹ Linh- Lớp 12X1, Trường THPT Phạm Hùng chia sẻ: “Được nghe thuyết minh về di tích và hiểu hơn về công lao của những bậc tiền nhân, em rất xúc động. Em sinh ra và lớn lên trong một gia đình khó khăn. Mỗi khi vào năm học mới, em vừa vui lại vừa lo lắng bởi các khoản chi phí học tập. Nhờ có quỹ học bổng khuyến học đã tiếp thêm sức mạnh, nối dài ước mơ của em, khiến em không bỏ cuộc. Chúng em càng phải nỗ lực hơn, làm rạng danh vùng đất học Vĩnh Long”.

Từ nhiều năm qua, tỉnh đã tăng cường số hóa hình ảnh, hiện vật, các nội dung ở di tích, hỗ trợ trong công tác quản lý, lưu trữ dữ liệu di sản, làm cơ sở nghiên cứu lịch sử, văn hóa. Ông Thạch Bồi- Phó Giám đốc Sở Văn hóa-TT-DL nhấn mạnh: “Sự kết hợp giữa tham quan thực tế và công nghệ số không chỉ làm tăng hiệu quả tuyên truyền, giáo dục truyền thống mà còn góp phần quảng bá văn hóa, lịch sử địa phương, thúc đẩy du lịch. Đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị các “địa chỉ đỏ” một cách hiện đại và bền vững”.

Bà Nguyễn Thị Quyên Thanh- Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, cho biết: “Những năm qua, tỉnh luôn quan tâm công tác gìn giữ, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, xác định là một trong những động lực tạo nên bản sắc và sức mạnh nội sinh trong quá trình phát triển. Lễ hội Văn Thánh miếu được đưa vào danh mục quốc gia trong niềm phấn khởi, tự hào nhưng cùng với đó là trách nhiệm trong việc quản lý, bảo tồn và phát huy tốt giá trị vốn có của di sản.

Cần nâng cao nhận thức của xã hội, sự trân trọng và ý thức trách nhiệm của cộng đồng đối với di sản văn hóa; lan tỏa các giá trị văn hóa này không chỉ trong cộng đồng dân cư mà còn đến với các tỉnh trong khu vực và cả nước. Từ đó xây dựng thương hiệu văn hóa của địa phương, góp phần thúc đẩy phát triển du lịch của tỉnh”.

Bài, ảnh: PHƯƠNG THƯ

Nguồn: https://baovinhlong.com.vn/van-hoa-giai-tri/202509/van-thanh-mieu-luu-giu-ve-dep-truyen-thong-cua-dan-toc-7e21432/