Ứng dụng AI trong xuất bản: Đòn bẩy sáng tạo, kết nối độc giả

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang làm thay đổi hệ sinh thái xuất bản, từ quy trình sản xuất, phân phối và tương tác với độc giả; đây là cơ hội thúc đẩy sáng tạo, đưa các tác phẩm chạm đến đông đảo độc giả.

Giải phóng tiềm năng sáng tạo

Theo ePublishing, thị trường AI trong xuất bản được định giá khoảng 2,8 tỷ USD vào năm 2023 và dự kiến sẽ đạt 41,2 tỷ USD vào năm 2033, với tốc độ tăng trưởng hàng năm lên đến 30,8%.

Tại Diễn đàn Xuất bản số 2025, ông Nguyễn Cảnh Bình - Chủ tịch HĐQT Alpha Books cho biết, tại Việt Nam, từng đơn vị xuất bản có mức độ ứng dụng AI khác nhau. Với Alpha Books, AI được ứng dụng vào mọi công đoạn. Trước đây, việc lựa chọn sách để xuất bản thường giới hạn ở catalogue từ các nhà xuất bản quốc tế, bản thảo được gửi trực tiếp hoặc tìm kiếm trên Amazon. Giờ đây, với sự hỗ trợ của AI, Alpha Books có thể quét dữ liệu những nơi rào cản ngôn ngữ từng là một thách thức lớn như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản. AI không chỉ giúp họ theo dõi sát sao hơn mà còn đánh giá được tiềm năng của các tác phẩm, mở rộng đáng kể danh mục sách và tiếp cận những thị trường trước đây bị bỏ ngỏ.

AI đang được ứng dụng trong nhiều công đoạn xuất bản. Ảnh: VGP

Alpha Books vừa cho ra mắt Alpha.AI. “Sứ mệnh của Alpha.AI không phải là tự động hóa hoàn toàn mà là giải phóng tiềm năng sáng tạo của con người, rút ngắn thời gian xử lý bản thảo từ ý tưởng đến khi hoàn chỉnh, giúp tác giả tiếp cận độc giả nhanh nhất và có độ phủ rộng nhất”, bà Ngô Ly, Giám đốc Alpha.AI cho biết. Hiện nay, nền tảng này đã cho ra mắt 5 dịch vụ: dịch và biên tập thông minh, sản xuất đa phương tiện, viết cùng AI, phân tích thị trường và độc giả, và xuất bản toàn cầu.

Theo bà Ngô Ly, trước đây, việc dịch một cuốn sách có thể mất từ 3-6 tháng; với AI và một cơ sở dữ liệu lớn để AI học, “một cuốn sách có thể được dịch trong 2 tuần, thậm chí ngắn hơn”. Tương tự, một biên tập viên truyền thống biên tập 300-400 trang sách/tháng, nhưng AI có thể hỗ trợ đáng kể trong việc phát hiện lỗi chính tả, moras, diễn đạt câu, thậm chí học được các giọng văn khác nhau, với nhiều ngôn ngữ. Tuy nhiên, việc áp dụng AI vào dịch thuật và biên tập vẫn cần sự chọn lọc, phù hợp với từng loại sách để bảo đảm chất lượng tối ưu.

Đây là minh chứng rõ ràng cho cách AI đang biến những quy trình phức tạp, tốn thời gian thành những hoạt động hiệu quả, nhanh chóng, cho phép con người tập trung vào giá trị cốt lõi: sáng tạo và kiểm soát chất lượng. Tuy nhiên, ông Nguyễn Cảnh Bình nhấn mạnh: “Chúng tôi ứng dụng AI trong mọi công đoạn, nhưng không thay thế được con người. Chúng ta buộc lòng phải có trí tuệ, hiểu biết, nếu không sẽ được AI đưa một mớ thông tin không thể sử dụng”.

Đưa sách đến trúng nhiều người đúng lúc

Phân tích về những thách thức mà ngành sách đang đối mặt trong thời đại số, ông Trần Chí Hiếu, Chủ tịch sáng lập Orion Media, Giám đốc Trung tâm AI thuộc Hiệp hội Blockchain Việt Nam chỉ rõ, hành vi đọc của độc giả thay đổi nhanh chóng: thiếu tập trung và thích nội dung “siêu ngắn”; những cuốn sách dài truyền thống mất đi sức hút ban đầu.

Sự bùng nổ của “rác nội dung” do AI tạo ra một cách dễ dàng khiến các tác phẩm chất lượng khó nổi bật. Đồng thời, độc giả hiện đại cũng thiếu kiên nhẫn, chỉ dành vài giây để quyết định có đọc tiếp hay không. Họ chỉ tìm đọc nếu nội dung đúng vấn đề cá nhân, ưu tiên trải nghiệm đa định dạng như video, podcast… Vì thế, bìa sách, tên sách, trích đoạn phải cực kỳ cuốn hút.

Thay đổi cách tác giả sáng tạo và đưa sách đến độc giả. Ảnh: Tapchicongsan.org.vn

Người dùng để lại “dấu vết số” khắp nơi, và các hệ thống quảng cáo cá nhân hóa ngày càng thông minh. Nếu sách không chạm đúng người, đúng thời điểm, nó dễ bị bỏ qua. Để thích nghi, ngành sách cần thay đổi chiến lược tiếp cận. Điều này bao gồm việc thiết kế ấn phẩm ấn tượng, cá nhân hóa nội dung truyền thông bằng các định dạng ngắn gọn, và đa dạng hóa phương thức truyền thông trên nhiều nền tảng. Hơn nữa, cá nhân hóa các bài review, xây dựng thương hiệu cho tác giả và người làm sách, tạo kết nối với cộng đồng xung quanh tác phẩm để thu hút và giữ chân độc giả…

Trong bối cảnh đó, AI có thể trở thành chìa khóa giúp ngành sách vượt qua thách thức; như ông Trần Chí Hiếu đúc kết: “AI không thay thế sách, AI giúp các cuốn sách chạm trúng nhiều người đúng lúc, đúng cách”.

AI còn đang định hình lại cách độc giả tiếp cận và tương tác với nội dung; ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Đại học FPT lấy ví dụ về sự thay đổi trong thói quen đọc: thế hệ ông đọc ít sách hơn nhưng đọc kỹ hơn. Ngược lại, thế hệ trẻ ngày nay có quá nhiều lựa chọn, dẫn đến khó khăn trong chọn lựa sách để đọc.

“Trong 2 năm tôi viết lời giới thiệu cho 13 cuốn sách. Một tháng đọc 25 cuốn sách, vì nhiều quá nên chỉ 5 cuốn đọc lật từng trang, 20 cuốn còn lại đọc bằng AI". Theo ông Tiến, AI cho phép người đọc “đọc cùng chuyên gia, đọc 1 cuốn sách và so sánh với 5 cuốn sách khác” và AI Agent trong xuất bản hứa hẹn sẽ mang lại trải nghiệm đọc cá nhân hóa và sâu sắc hơn.

Tuy nhiên, ông Hoàng Nam Tiến cho rằng: “Sách nếu chỉ cung cấp kiến thức thì dùng AI đọc thần tốc, vẽ mindmap cho nhanh. Nhưng đọc sách còn để chiều chuộng bộ não, bản thân chúng ta. "Khi đó, ta đọc từng con chữ, đọc để hiểu điều tác giả muốn nói ẩn sau những câu từ”.

Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Phạm Thị Kim Oanh khẳng định: độc giả vẫn rất cần những cuốn sách xuất phát từ hoàn cảnh thực tế, từ kinh nghiệm, sáng tạo của con người. Cục Bản quyền tác giả đang nỗ lực tạo hành lang pháp lý để bảo vệ những sáng tạo độc đáo của con người, tránh nguy cơ các tác phẩm trở nên na ná, thiếu tính độc đáo, từ đó góp phần đưa các tác phẩm chất lượng đến với độc giả.

Nguồn:https://daibieunhandan.vn/ung-dung-ai-trong-xuat-ban-don-bay-sang-tao-ket-noi-doc-gia-10379234.html