Cố đô Huế với gia tài di sản đồ sộ

"Gia tài" di sản đồ sộ

Quần thể di tích cố đô Huế trở thành di sản văn hóa thế giới từ năm 1993. Việc công nhận di sản này, sau đó đã mở ra cho cố đô nhiều cơ hội. Trong đó, có nhiều hợp tác về trùng tu di tích. Nhờ đó, đã có những đợt trùng tu đáng kể các công trình tiêu biểu như: Ngọ Môn - lầu Ngũ Phụng, điện Phụng Tiên (do CHLB Đức tài trợ), điện Thái Hòa, điện Kiến Trung, lầu Tàng Thư, nhà hát Duyệt Thị đường, Phu Văn lâu; các quần thể lăng Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, Đồng Khánh; giải tỏa chỉnh trang Kinh thành Huế... Hiện các dự án trùng tu điện Cần Chánh, Đại Cung Môn... đang được triển khai.

Cố đô Huế với gia tài di sản đồ sộ- Ảnh 1.

Ngọ Môn - Cố đô Huế. ẢNH: BÙI NGỌC LONG

Tuy nhiên, TP.Huế không chỉ có quần thể di tích cố đô Huế, mà còn sở hữu nhiều di sản đáng giá khác. Đó là: di sản phi vật thể Nhã nhạc cung đình Huế, di sản tư liệu thế giới đầu tiên của VN - Mộc bản triều Nguyễn, di sản tư liệu Châu bản triều Nguyễn, di sản tư liệu Thơ văn trên kiến trúc cung đình Huế, bản đúc nổi trên Cửu đỉnh. Đáng chú ý, các di sản tư liệu ở Huế đều gắn với triều Nguyễn. Huế cũng là một trong các cộng đồng thực hành di sản phi vật thể đại diện được UNESCO ghi danh là Nghệ thuật bài chòi Trung bộ VN, Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu - Tam phủ.

Quần thể di tích cố đô Huế càng trở nên có nhiều ưu thế hơn khi TP.Huế nỗ lực xây dựng "Thành phố festival" của VN, tổ chức các kỳ festival vào các năm chẵn (hiện nay đã trở thành "Festival Huế 4 mùa") và "Festival nghề truyền thống" diễn ra vào các năm lẻ. Huế còn là nơi lưu giữ những giá trị nghệ thuật ẩm thực độc đáo với trên 1.300 món ăn cung đình, món ăn dân gian và có hơn 100 lễ hội dân gian, lễ hội truyền thống được lưu giữ.

Lượng khách tới thăm cố đô Huế cũng ngày càng tăng. Theo thống kê của UBND TP.Huế, trong 6 tháng đầu năm 2025, lượng khách đến Huế ước đạt hơn 3,3 triệu lượt, tăng 71% so với cùng kỳ, tăng gần 40% so với năm 2019 (trước khi xảy ra đại dịch Covid-19). Trong đó, khách quốc tế ước đạt 1,16 triệu lượt, tăng 41,6% so với cùng kỳ; tổng thu từ du lịch ước đạt 6.371 tỉ đồng, tăng 59% so với cùng kỳ.

Tổng lực để phát triển công nghiệp văn hóa

Tuy vậy, đến nay sản phẩm văn hóa Huế bán được vẫn đang dừng lại ở mức độ "vốn tự có", có nghĩa là khai thác giá trị quá khứ, chưa phát triển được sản phẩm mới để phục vụ nhu cầu thị trường. Thậm chí, theo TS Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở VH-TT TP.Huế, hạn chế lớn hiện nay là việc thiếu sự đồng bộ giữa bảo tồn và phát triển. Nhiều khu vực di sản đang đối diện tình trạng quá tải du lịch; hoặc ngược lại, bị khai thác chưa đúng mức do thiếu đầu tư, quy hoạch tổng thể và chiến lược truyền thông bài bản.

TS Phan Thanh Hải nói: "Cần có chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa và du lịch di sản một cách bền vững, biến các thiết chế như Đại nội, lăng tẩm, đàn Nam Giao, hệ thống chùa miếu... thành không gian sáng tạo, trình diễn nghệ thuật, tổ chức lễ hội có chọn lọc và chiều sâu. Lấy di sản làm nền tảng để phát triển các sản phẩm du lịch đặc thù - như du lịch tri thức, du lịch tâm linh, du lịch văn hóa - thay vì chỉ đơn thuần là điểm tham quan".

TS Hải cũng nhấn mạnh yếu tố sáng tạo của cộng đồng, chủ thể của di sản. Điều này sẽ giúp hướng tới việc Huế có một hệ sinh thái di sản cũng như sáng tạo.

Trên thực tế, để bổ trợ cho việc phát huy giá trị di sản cố đô Huế, TP.Huế có rất nhiều không gian sáng tạo đáng kể. Ở cố đô này, hệ thống các bảo tàng tư nhân đang dần dần trở nên vô cùng mạnh mẽ. TS Phan Thanh Hải tự tin khoe các không gian bảo tàng tư nhân nổi trội ở Huế gồm: Bảo tàng Đồ sứ ký kiểu, Bảo tàng Tranh thêu XQ, Bảo tàng Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, Bảo tàng Gốm cổ sông Hương, Bảo tàng Mỹ thuật Cécile Le Pham và không gian lưu niệm Lê Bá Đảng.

Các nhà nghiên cứu đánh giá nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn thổi hồn cho không gian đồ sứ ký kiểu với hiểu biết uyên thâm của mình về đồ sứ thời Nguyễn. Bảo tàng Gốm cổ sông Hương là nơi lưu trữ lượng hiện vật dưới sông Hương khổng lồ, nhờ đó có thể tạm gọi sông Hương là di chỉ khảo cổ học dưới nước lớn nhất VN hiện biết. Bảo tàng Cécile Le Pham lại cho thấy sự giao lưu văn hóa quốc tế. Không gian Lê Bá Đảng được GS Hoàng Đạo Kính nhận xét là "một bổ sung ở ngoại ô Huế, để Huế vốn được biết là di sản di tích thì nay không chỉ là quá khứ mà còn là phát triển tiếp nối".

Bên cạnh đó, Huế cũng bắt đầu có những ý thức về sở hữu trí tuệ, bản quyền với các di sản của mình. Chẳng hạn, năm 2016, bún bò Huế đã được cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu chứng nhận, có hạn sử dụng đến 2026. Theo đó, người muốn sử dụng logo (như đã được cấp giấy) phải xin phép Sở Du lịch Thừa Thiên-Huế và Hiệp hội Du lịch Thừa Thiên-Huế. Để hướng tới "Huế kinh đô ẩm thực", các dạng chứng nhận nhãn hiệu có thể sẽ còn phát triển.

Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất của Huế khi phát huy giá trị di sản văn hóa thế giới Quần thể di tích cố đô Huế bây giờ là củng cố các quy định về tham quan, cũng như trùng tu, bảo vệ di tích. Theo đó, Huế có thể phải có những quy định về giới hạn lượng người vào thăm di tích, khoảng cách cần có khi thăm di tích, các quy định cấm khi tới di tích. Điều này sẽ giúp tránh được sự quá tải không cần thiết, gây ảnh hưởng tới đời sống lâu dài của di sản này. Trong thời gian qua, những vụ việc như chụp ảnh cho nhãn hàng trong không gian thiêng, xâm hại hiện vật bảo vật quốc gia… đã gióng lên hồi chuông đó.

Nguồn:https://thanhnien.vn/co-do-hue-voi-gia-tai-di-san-do-so-185250902225016389.htm