កន្លែងដែលទន្លេ Da ហូរចូលប្រទេសវៀតណាម
150 ឆ្នាំមុន ជនជាតិសិលា ដើម្បីបញ្ចៀសការបៀតបៀនពីជនជាតិដទៃ បានវង្វេងចេញពីខេត្តយូណាន (ប្រទេសចិន) ទៅកាន់ប្រទេសឡាវ។ ពួកគេបានគិតថាពួកគេនឹងរស់នៅដោយសុខសាន្ត ប៉ុន្តែត្រូវបានសង្កត់សង្កិនដោយជនជាតិចិន និងមេភូមិនៅពេលនោះ ដោយបង្ខំឱ្យពួកគេធ្វើចំណាកស្រុកទៅប្រទេសវៀតណាមម្តងទៀត។ ជោគវាសនារបស់ពួកគេត្រូវបានចងភ្ជាប់ជាមួយនឹងជីវិតពនេចរ ដែលបានបន្សល់ទុកពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់នៅលើភ្នំ និងទន្លេដាច់ស្រយាល ដែលជាផ្នែកខាងលើនៃទន្លេ Da - Muong Te សព្វថ្ងៃនេះ។
ដោយសារតែការរស់នៅឯកោ អាស្រ័យលើធម្មជាតិ និងវិធីធ្វើកសិកម្មបែបថយក្រោយ ដូចជាការជីករណ្តៅដើម្បីសាបព្រួសគ្រាប់ពូជ បន្ថែមពីលើភាពអត់ឃ្លាន និងភាពក្រីក្រដែលតែងតែលងពួកគេពេញមួយឆ្នាំ ពួកគេក៏ងាយនឹងកើតជំងឺផងដែរ ដោយសារព្រៃឈើដ៏ពិសិដ្ឋ និងទឹកពិស។ ទន្ទឹមនឹងនោះ ផលវិបាកនៃការអនុវត្តអាពាហ៍ពិពាហ៍មិនរៀបរយ និងការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍មុនអាយុគឺជារឿងធម្មតា ដែលរុញច្រានអ្នកភូមិឱ្យស្ថិតក្នុងស្ថានភាពនៃអាយុសង្ឃឹមរស់ទាប ការរើសអើងពូជសាសន៍ និងការថយចុះចំនួនប្រជាជនបន្តិចម្តងៗ ជួនកាលប្រឈមមុខនឹងហានិភ័យនៃការផុតពូជ។
ទន្លេ Da ខាងលើ - ចុងភាគពាយ័ព្យ - ជាជម្រករបស់ជនជាតិ Ha Nhi, Si La, La Hu ...
ការធ្វើចំណាកស្រុករាប់ពាន់ម៉ាយបានបញ្ចប់ត្រឹមតែជាង 40 ឆ្នាំមុន នៅពេលដែលពួកគេបានចាកចេញពីទន្លេ Da - ស្រុក Muong Te ទៅ Nam Son - Muong Nhe ដើម្បីបង្កើតភូមិមួយ។ ហើយវិធីជ្រើសរើសដីសម្រាប់សង់ភូមិក៏ស្រដៀងនឹងជនជាតិថៃដែរ ពោលគឺទាំងការតោងព្រៃ និងនៅជិតទន្លេ ដើម្បីទាញយកផលប្រយោជន៍ពីការបរបាញ់ ប្រមូល និងកេងប្រវ័ញ្ចផលនេសាទ។ លើសពីនេះ ដោយសារមានការជួយជ្រោមជ្រែងពីរដ្ឋ គុណភាពជីវិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកាន់តែមានភាពប្រសើរឡើង និងកាន់តែរីកចម្រើន។ ជាពិសេស ថ្វីត្បិតតែចំនួនប្រជាជនមានការកើនឡើងក៏ដោយ បើយើងរាប់ចំនួនប្រជាជនស៊ីឡាសរុបដែលប្រមូលផ្តុំនៅក្នុងស្រុក Muong Te និង Muong Nhe គឺមានតែក្រោម ១០០០ នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះហើយ បច្ចុប្បន្ននេះ ពួកគេគឺជាជនជាតិមួយក្នុងចំណោមជនជាតិចំនួន 5 រួមមាន អូរឌូ ប្រ៊ូ រ៉ូម៉ម ពូពៅ និងស៊ីឡា ដែលមានប្រជាជនតិចជាង 1,000 នាក់ ដែលជាចំនួនតូចបំផុតនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។
អ្វីដែលគួរឲ្យបារម្ភបំផុតនោះគឺដោយសារគ្មានភាសាសរសេរ ភាសា Si La ត្រូវបានខ្ចីមួយផ្នែកពីប្រជាជន Ha Nhi និង Cong។ សូម្បីតែទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីរបស់ពួកគេក៏ត្រូវបានបង្ខូចទ្រង់ទ្រាយ រួមផ្សំ ឬនៅសល់តែនៅក្នុងការចងចាំរបស់មនុស្សចាស់ប៉ុណ្ណោះ។ ជាសំណាងល្អ សំលៀកបំពាក់របស់នារី Si La នៅមានសភាពទ្រុឌទ្រោម និងមានភាពខុសគ្នាខ្លាំងពីក្រុមជនជាតិភាគពាយ័ព្យ។
ស្ត្រី Si La នៅភូមិ Nam Son ស្រុក Muong Nhe ក្រុង Dien Bien
ការដាំដុះផ្លាស់ប្តូរទៅតាមរដូវស្លឹកលឿង
នៅក្នុងសម្លៀកបំពាក់របស់នារី Sila ភាពលេចធ្លោជាងគេគឺអាវដែលមានប៊ូតុងនៅក្លៀកខាងស្តាំ ជាមួយនឹងកអាវ និងដៃអាវធ្វើពីក្រណាត់ពណ៌ផ្សេងគ្នា ហើយបន្ទះទ្រូងខាងមុខពោរពេញទៅដោយកាក់អាលុយមីញ៉ូម។ សំពត់ជាធម្មតាមានពណ៌ខ្មៅ និងប្រវែងកជើង នៅពេលដែលពាក់ ឬចងនៅខាងក្រោយខ្នង។ កន្សែងក្បាលត្រូវបានសម្គាល់ដោយស្ថានភាពអាពាហ៍ពិពាហ៍ ស្ត្រីមិនទាន់រៀបការបានរុំកន្សែងពណ៌សតូចមួយដើម្បីបង្ហាញពីភាពបរិសុទ្ធ និងឆើតឆាយ។ បន្ទាប់ពីរៀបការរួច នារីៗនឹងយកសក់របស់ពួកគេមករុំជាបាច់នៅលើក្បាលរបស់ពួកគេ ហើយប្រើក្រណាត់ខ្មៅប្រវែងប្រហែល 2m រុំយ៉ាងប៉ិនប្រសប់ ដើម្បីឱ្យវាមើលទៅដូចជាមួកផ្តេក រួចបោះចុងក្រម៉ាមកក្រោយ។ លើសពីនេះ សម្រស់ដ៏ប្រណិតនៃកន្សែងបង់កត្រូវបានពង្រឹងដោយរំយោលចម្រុះពណ៌។
ពីស្រុក Muong Nhe បន្ទាប់ពីធ្វើដំណើរដ៏វែងឆ្ងាយតាមដងផ្លូវខ្សែក្រវ៉ាត់ព្រំដែន យើងបានមកដល់ Pac Ma - ទីក្រុងតូចមួយក្នុងឃុំ Ka Lang - ស្រុក Muong Te នៅពេលថ្ងៃរសៀលបានកន្លងផុតទៅ ហើយបានបើកផ្លូវទៅកាន់ពពករសាត់ចុះទៅកាន់ទន្លេ Da ។ លើកនេះ ពេលត្រឡប់មក Pac Ma យើងមិនមានបំណងចង់ទៅទេសភាពធម្មជាតិព្រៃនៅចុងមេឃខាងលិចទេ ប៉ុន្តែគោលដៅរបស់យើងគឺភូមិ Nam Pam របស់ជនជាតិ La Hu ដែលជាក្រុមជនជាតិភាគតិចដែលធ្លាប់រស់នៅដាច់ស្រយាលកណ្តាលព្រៃមិនខុសពីមនុស្សព្រៃ។
ស្ត្រី La Hu នៅភូមិ Nam Pam ស្រុក Muong Te ខេត្ត Lai Chau
តាមពិត ជនជាតិ La Hu មានដើមកំណើតមកពីភាគខាងជើង ប៉ុន្តែដោយសារការកាន់កាប់ដីរបស់ពួកគេដោយកុលសម្ព័ន្ធដែលមានអំណាចជាង ពួកគេត្រូវបានតាមប្រមាញ់ឥតឈប់ឈរ ហើយបង្ខំឱ្យវង្វេងទៅភាគខាងត្បូង និងវង្វេងពីព្រៃមួយទៅព្រៃមួយទៀត។ ពួកគេបានរស់រានមានជីវិតដោយការប្រមូលផ្តុំ ការដាក់អន្ទាក់ បរបាញ់សត្វព្រៃ ឬស្វែងរកដីជម្រាលភ្នំ ពួកគេបានសង់ខ្ទម គ្របដោយស្លឹក ដើម្បីរស់នៅបណ្តោះអាសន្ន ដើម្បីបោសសម្អាតដី និងសាបព្រួសពោត និងគ្រាប់ស្រូវនៅតំបន់ខ្ពង់រាប។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅពេលដែលស្លឹកឈើនៅលើដំបូលខ្ទមក្រៀមស្វិត ពួកវានឹងទុកវាឱ្យនៅធម្មជាតិ ដើម្បីថែរក្សាគ្រាប់ពូជដែលទើបនឹងពន្លកនៅក្រោមដី... ហើយទៅរកដីព្រៃផ្សេងទៀត ដើម្បីបន្តធ្វើស្រែចម្ការ ដើម្បីការពារពីការបរបាញ់។ លុះពេលពួកគេគណនាថា ពោត ដំឡូងមី និងស្រូវនៅលើស្រែមុនទុំហើយ ទើបពួកគេត្រឡប់ទៅប្រមូលផលវិញ។ ម្យ៉ាងទៀត ដោយសាររបៀបរស់នៅ និងធ្វើចម្ការប្តូរវេនតាមរដូវកាល ស្លឹកឈើលើដំបូលខ្ទមប្រែពណ៌លឿងរួចចាកចេញទៅ ពួកគេក៏មានឈ្មោះមួយទៀតថា ជនជាតិដើមស្លឹកលឿង។
នៅពេលដែលព្រៃឈើអស់រលីង ពួកគេរស់នៅដោយឯកោនៅលើភ្នំជ្រៅ ដោយមិនរួមបញ្ចូលជាមួយជនជាតិដទៃ ដូច្នេះក្រៅពីភាពលំបាក ពួកគេក៏ត្រូវប្រឈមនឹងជំងឺផងដែរ។ ការរៀបការដែលមានការរួមរ័កនៅតែជារឿងធម្មតា បងប្អូនពីពីរជំនាន់ដែលចូលចិត្តគ្នានឹងគ្នាដោយមិនចាំបាច់គណនាឬពិភាក្សាអំពីពូជពង្សរបស់ខ្លួន។
ជាងនេះទៅទៀត ការភ័យខ្លាចពីភាពចលាចលកាលពីអតីតកាលបានធ្វើឱ្យពួកគេតែងតែរស់នៅក្នុងភាពឯកោពីក្រុមជនជាតិជុំវិញ...ក្លាយជាទម្លាប់បន្តិចម្តងៗ។
ប្រជាជន La Hu មានស្ថេរភាពបន្តិចម្តងៗនៅក្នុងភូមិ Nam Pam ស្រុក Muong Te ខេត្ត Lai Chau ។
ជីវិតថ្មី ចុងមេឃខាងលិច
ខ្ញុំនៅចាំបានថា ក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ 2017 បានដើរតាមក្រុមភ្ញៀវទេសចរណ៍មកពីទីក្រុងហូជីមិញ ទៅលេង និងផ្តល់អំណោយដល់ភូមិ Nam Pam សូម្បីតែមេភូមិទៅផ្ទះនីមួយៗ ដើម្បីអំពាវនាវឲ្យប្រជាជនមកផ្ទះវប្បធម៌ភូមិ ដើម្បីទទួលអំណោយ ក៏យើងទទួលបានតែក្រសែភ្នែកពិនិត្យពីចម្ងាយ។ ទោះបីជាពួកគេបានចុះពីភ្នំកាលពី ១០ ឆ្នាំមុនមករស់នៅក្នុងសហគមន៍មួយដោយបញ្ចប់ជីវិតព្រៃផ្សៃយ៉ាងអចិន្ត្រៃយ៍ដែលបន្តកើតមានជាច្រើនជំនាន់បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលមូលដ្ឋាននិងឆ្មាំព្រំដែនបានសាងសង់ភូមិនិងលើកទឹកចិត្តប្រជាជនឱ្យត្រឡប់ទៅរកជីវិតថ្មី។
ពីក្រុមជនជាតិភាគតិចដែលស្ទើរតែស្រេកឃ្លាន និងថយក្រោយបំផុតក្នុងចំណោមជនជាតិចំនួន 54 នៅវៀតណាម ក្នុងរយៈពេល 20 ឆ្នាំមកនេះ ជីវភាពរស់នៅរបស់ជនជាតិ La Hu មានស្ថិរភាពបន្តិចម្តងៗ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ដោយសារកង្វះភាសាសរសេរ និងផលវិបាកនៃការវង្វេងជាច្រើនជំនាន់ វប្បធម៌ប្រពៃណីត្រូវបានបាត់បង់។
ជាពិសេស សំលៀកបំពាក់ប្រពៃណី និងផ្នែកខ្លះនៃភាសា ជនជាតិ La Hu ត្រូវខ្ចីពីជនជាតិ Ha Nhi ដែលជាក្រុមជនជាតិភាគតិចដែលមានប្រជាជន ៨០% រស់នៅតាមតំបន់ព្រំដែននៃស្រុក Muong Te - Lai Chau ។ ជាងនេះទៅទៀត ពួកគេក៏បានរៀនជំនាញជីវិត និងវិធីសាស្រ្តការងារពីក្រុមជនជាតិជិតខាងផងដែរ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ពួកគេនៅតែរក្សាទំនៀមទម្លាប់នៃការបរបាញ់ និងចាប់សត្វព្រៃជាលក្ខណៈវប្បធម៌ធម្មតារបស់ជនជាតិនេះ។ មានវិធីពីរយ៉ាងក្នុងការបរបាញ់ដែលបុរសស្ទាត់ជំនាញ។ មួយគឺការបរបាញ់បុគ្គលដោយដាក់អន្ទាក់ជុំវិញវាលស្រែ ឬនៅកន្លែងដែលសត្វក្តាន់ សត្វស្វា និងមាន់ព្រៃតែងតែទៅរកចំណី ឬប្រើឈើឆ្កាង និងកាំភ្លើងខ្លីដើម្បីដេញបាញ់ពួកគេ។
ទីពីរ អ្នកភូមិពឹងផ្អែកលើកម្លាំងសមូហភាព ដើម្បីដាក់អន្ទាក់ ឡោមព័ទ្ធ និងបាញ់សត្វធំៗ ដូចជាខ្លាឃ្មុំ ខ្លា និងជ្រូកព្រៃ។ វិធីសាស្ត្រជុំវិញ និងការបាញ់ប្រហារនេះ ទាមទារការចល័តមនុស្សច្រើន ជួនកាលមានការគាំទ្រពីសត្វឆ្កែម៉ាញ់ ដូច្នេះពួកគេគ្រាន់តែរៀបចំប្រតិបត្តិការនៅពេលដែលសត្វព្រៃមកបំផ្លាញវាលស្រែ ឬនៅពេលដែលនរណាម្នាក់នៅក្នុងព្រៃរកឃើញពួកវា។
Kenh Mo - ជាកន្លែងដែលទន្លេ Da ហូរចូលប្រទេសវៀតណាម
ជាធម្មតា ក្រុមបរបាញ់នឹងបញ្ជូនអ្នកត្រួសត្រាយជើងខ្លាំងពីរបីនាក់ ដើម្បីស្វែងរកដានសត្វ។ នៅពេលដែលពួកគេរកឃើញ ពួកគេនឹងជូនដំណឹង ឬប្រើសត្វឆ្កែដើម្បីដេញសត្វព្រៃចូលទៅក្នុងរង្វង់អ្នកប្រមាញ់ដែលកំពុងលាក់ខ្លួននៅក្នុងដើមឈើ ឬសំងំក្នុងគុម្ពោតដើម្បីបាញ់សម្លាប់ពួកគេភ្លាមៗនៅពេលដែលពួកគេឃើញពួកវា។ បន្ទាប់មក អ្នកណាកាប់សត្វនៅនឹងកន្លែង ព្រោះវាហាមមិនឱ្យនាំវាទៅផ្ទះ ហើយបែងចែកឱ្យច្បាស់ថា អ្នកបាញ់សត្វនោះនឹងបានពាក់កណ្តាល សាច់ដែលនៅសល់ត្រូវបែងចែកឱ្យស្មើគ្នាក្នុងចំណោមមនុស្សដែលចូលរួមបរបាញ់ ។ កាលពីអតីតកាល នៅតំបន់ព្រំដែន Muong Te (Lai Chau) និង Muong Nhe (Dien Bien) នៅតែមានព្រៃឈើចាស់ៗជាច្រើន សត្វព្រៃដូចជាខ្លា និងខ្លាឃ្មុំតែងតែចុះមកវាយលុកស៊ីមនុស្សមិនមែនជារឿងកម្រទេ... ដូច្នេះហើយ អ្នកដែលបាញ់ពួកគេ ក្រៅពីផ្នែកបែងចែកក៏ទទួលបានរង្វាន់ស្បែកខ្លា ឬប្រមាត់ប្រមាត់សម្រាប់អ្នកភូមិផងដែរ។
ដំណើរទៅស្វែងយល់បង្គោលព្រំដែន 0 A Pa Chai - Muong Nhe - កន្លែងដែលសត្វក្អែកអាចស្តាប់បានក្នុងប្រទេសទាំងបី ឬ បង្គោលលេខ 17, 18 ដើម្បីមើលទន្លេ Da ដែលហូរចូលប្រទេសវៀតណាម នឹងកាន់តែចាប់អារម្មណ៍ ប្រសិនបើភ្ញៀវទេសចរណ៍មានឱកាសទៅលេងភូមិជនជាតិដើមភាគតិច និងបានស្តាប់រឿងរ៉ាវអំពីពេលវេលាផ្លាស់ប្តូរពីជីវិតក្រីក្រ ទំនៀមទំលាប់គ្មានមនុស្សរស់នៅ និងគ្មានស្លឹកឈើ។
ប្រភពតំណ
Kommentar (0)