Khơi nguồn tư duy, sáng tạo cho học sinh trong kỷ nguyên số

ĐNO - Đam mê và có nhiều nghiên cứu về giáo dục STEM, Thạc sĩ Trương Công Cường, Phó Hiệu trưởng Trường Song ngữ quốc tế Quảng Nam Academy đang tích cực lan tỏa phương pháp này đến giáo viên, phụ huynh và học sinh. Qua đó, tạo môi trường thuận lợi để học sinh phát triển tư duy, sáng tạo, thích ứng với thời đại công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI).

Một tiết học STEM do thầy Trương Công Cường hướng dẫn. Ảnh: HỒ QUÂN

Niềm đam mê với STEM

Trước khi được bổ nhiệm Phó Hiệu trưởng Trường Song ngữ quốc tế Quảng Nam Academy vào năm 2022, thầy Trương Công Cường có 11 năm giảng dạy bộ môn Vật lý tại Trường THPT Phan Bội Châu (phường Hương Trà). Để nâng cao nghiệp vụ, anh theo học thạc sĩ về giáo dục STEM và hoàn thành chương trình chỉ sau 1,5 năm, tức rút ngắn 6 tháng so với quy định. Anh trở thành thủ khoa khóa học, bảo vệ thành công đề án loại xuất sắc.

Năm 2024, anh được UBND thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam (cũ) trao tặng Giải thưởng Phan Châu Trinh dành cho thạc sĩ xuất sắc. “Tôi có niềm đam mê lớn với khoa học, công nghệ. Khi học thạc sĩ, tôi may mắn được các chuyên gia truyền đạt nhiều kinh nghiệm quý. Do đó, tôi mong muốn lan tỏa rộng rãi giáo dục STEM, giúp mọi người có cái nhìn đúng về phương pháp học tập này. Đồng thời phát triển năng lực, thúc đẩy tư duy sáng tạo cho học sinh trên địa bàn”, thầy Cường chia sẻ.

Chân dung thầy giáo Trương Công Cường. Ảnh: HỒ QUÂN

Theo thầy, STEM đã được Bộ GD&ĐT cùng các chuyên gia đầu ngành nghiên cứu từ năm 2012 và chính thức đưa vào chương trình giảng dạy ở bậc THCS, THPT từ năm 2020, ở tiểu học từ năm 2023. Đây là phương pháp trang bị kiến thức, kỹ năng, lồng ghép nhiều môn học như khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán, lý, hóa… Tuy nhiên, nhiều giáo viên vẫn còn lúng túng trong việc thiết kế giáo án. Trên địa bàn thành phố, việc áp dụng phương pháp này chủ yếu dừng ở hình thức ngày hội STEM hoặc câu lạc bộ STEM.

“Rất nhiều giáo viên, phụ huynh cho rằng STEM tốn kém, chỉ phù hợp với nam sinh và học sinh THPT. Thực tế, STEM có thể áp dụng linh hoạt với mọi lứa tuổi, kể cả bậc mẫu giáo. Quan trọng là tổ chức phù hợp với điều kiện từng địa phương và năng lực của người dạy, người học. Cốt lõi của STEM không nằm ở sản phẩm cuối cùng, mà ở khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế”, thầy Cường nói.

Học sinh sử dụng những vật liệu đơn giản, áp dụng kiến thức đã học để sáng tạo sản phẩm STEM ngôi nhà thông minh. Ảnh: HỒ QUÂN

Anh ví dụ, chỉ với lon nước qua sử dụng, giấy carton, dây thun hay bong bóng, học sinh có thể chế tạo xe chạy bằng sức gió hoặc lực đẩy. Đó đều là kiến thức các em đã học, có thể ứng dụng trong thực tiễn. “STEM có nhiều cấp độ khác nhau, có thể lồng ghép trong tiết học hoặc tổ chức chương trình trải nghiệm, thi đua giữa các nhóm sau 4 - 5 tiết học. Ở mức cao hơn, trong một kỳ hoặc giữa kỳ, có thể cho học sinh tạo ra sản phẩm từ kiến thức đã học. Sản phẩm sai cũng là cơ hội để các em rút kinh nghiệm, phát triển năng lực”, thầy chia sẻ.

[VIDEO] - Em Nguyễn Hoàng Thiên Phúc chia sẻ về những sản phẩm STEM làm được từ việc áp dụng kiến thức đã học:

STEM trong kỷ nguyên AI

Theo thầy Cường, trong bối cảnh AI phát triển mạnh mẽ, việc dạy và học STEM càng phù hợp. Thế hệ học sinh Gen Z tiếp cận công nghệ từ sớm, được trang bị kiến thức tin học, lập trình ngay từ tiểu học. Đáng chú ý, nhu cầu nhân lực chất lượng cao ngày càng lớn, đòi hỏi giáo dục phải đổi mới. “STEM sẽ giúp học sinh nâng cao tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, rèn kỹ năng tự học, làm việc nhóm và định hướng nghề nghiệp. Đây là cơ sở để các em thích ứng với mọi môi trường, điều kiện học tập, làm việc khác nhau trong tương lai”, thầy nhận định.

Thực tế, vẫn còn không ít giáo viên có tâm lý “e ngại” công nghệ. Nhiều mô hình STEM được đầu tư trong nhà trường nhưng chưa phát huy hiệu quả do thiếu nhân lực vận hành. “Trong thời buổi AI, nếu giáo viên không thường xuyên cập nhật sẽ dễ tụt hậu”, thầy Cường nói.

Kiến thức vật lý đã học được áp dụng để ứng dụng vào sản phẩm STEM. Ảnh: HỒ QUÂN

Hiện nay, anh Cường là đồng sáng lập Trung tâm giáo dục kỹ năng sống QN STEAM – một trong số ít đơn vị tư nhân trên địa bàn thành phố đào tạo chuyên sâu theo phương pháp STEM và AI. Anh cũng tham gia nhóm nghiên cứu của Bộ GD&ĐT do PGS, Tiến sĩ Tưởng Duy Hải, giảng viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội chủ trì, với đề tài tích hợp AI và STEM trong giảng dạy. Ngoài ra, anh thường xuyên được ngành giáo dục thành phố mời tham dự diễn đàn, chia sẻ kinh nghiệm về STEM và AI cho giáo viên; làm giám khảo các cuộc thi về STEM và tuyển chọn đội tuyển tham dự các cuộc thi sáng tạo khoa học - kỹ thuật.

[VIDEO] - Thạc sĩ Trương Công Cường chia sẻ về việc áp dụng phương pháp giáo dục STEM trong kỷ nguyên số:

Thầy Cường cho biết thêm, STEM cũng cần thích ứng với sự phát triển mạnh mẽ của AI, từ đó đặt ra yêu cầu cao hơn cho người học. Thực tế cho thấy, ngay ở bậc tiểu học và THCS, nhiều học sinh đã có thể tự thiết kế robot tự động - sản phẩm tiêu biểu cho sự kết hợp giữa STEM và AI. Trong quá trình đó, các em đã vận dụng tổng hợp kiến thức toán học, vật lý, tin học, lập trình… vào thực hành, thể hiện khả năng sáng tạo vượt bậc.

AI không chỉ hỗ trợ học sinh mà còn trở thành công cụ đắc lực cho giáo viên trong việc thiết kế chương trình. Tuy nhiên, thầy Cường cũng lưu ý cả giáo viên và học sinh cần giữ vai trò chủ động trong việc nảy sinh ý tưởng, không nên tư tưởng phụ thuộc vào AI. Chỉ khi đó, sự kết hợp giữa STEM và AI mới thực sự phát huy được giá trị, góp phần hình thành thế hệ học sinh vừa có nền tảng tri thức vững chắc, vừa sở hữu tư duy sáng tạo, thích ứng với kỷ nguyên số.

Nguồn: https://baodanang.vn/khoi-nguon-tu-duy-sang-tao-cho-hoc-sinh-trong-ky-nguyen-so-3299574.html