Độc đáo trang phục từ vỏ cây rừng

329806182_1319099858666277_8942184290969716691_n (1) — Du khách thích thú với trang phục cổ từ vỏ cây rừng. Ảnh: P.L

Ngày xưa, khi chưa biết đến sự tồn tại của cây bông, chưa biết kỹ nghệ dệt vải, người Cơ Tu phải vào rừng sâu tìm vỏ các loại cây như ta-đúih, a-mớt, ta-rông… (loại cây nhiều mủ, vỏ dày) để làm trang phục, trang sức cho riêng mình, cho gia đình và tặng bà con thân quý.

Đàn ông Cơ Tu ngoài săn bắt, dựng nhà cửa, chạm khắc gỗ, làm nương rẫy giỏi..., còn phải giỏi chế tác nhạc cụ, trình diễn nhạc cụ, nói lý - hát lý. Đặc biệt, họ phải giỏi làm trang phục, trang sức bằng cây rừng để tặng người thương.

Thường người Cơ Tu chọn vỏ cây a-mướt, ta-đúih, ta-rông, pơ-pleem..., là loại cây thân gỗ, mọc nhiều ở núi rừng Trường Sơn làm các tấm khố, váy; còn đối với áo, mũ thì chọn giây cây zilang, loại cây này thân giây, có đường kính khoảng 5cm, mọc thành từng bụi. Loại cây này có mùi thơm, là thảo dược có thể xắt mỏng làm trà uống tốt cho sức khỏe.

Để tìm được loài cây ưng ý có thể làm trang phục không dễ dàng, phải vượt núi cao, băng suối, trèo đèo mất một đến hai ngày; nhưng để làm được những tấm áo, váy, khố, tấm chăn từ cây rừng, còn khó hơn nhiều. Sau khi vỏ cây pơ-pleem, a-mướt, thân cây zilang kết thành tấm to, dài, phải đem ra suối, sông ngâm ba đến bốn ngày để cho ra hết chất nhựa, rồi đem phơi khô từ một đến hai ngày.

Khi đã phơi xong, các tấm vỏ cây sẽ được cắt lại thành những chiếc áo, khố, váy và mũ theo kích cỡ của người mặc. Để chắp nối các mảnh vỏ cây lại, người Cơ Tu dùng dây gai, cây bhơ-nương (loại cây rất dẻo và chắc) làm chỉ khâu. Nếu có tấm vỏ cây lớn, người ta chỉ cần khoét lỗ làm thành cổ áo, rồi gài thêm các sợi dây vào bên mép áo để khi mặc thì thắt lại với nhau thay cho nút áo.

Dẫu đã qua hơn 80 mùa rẫy nhưng già Bhling Hạnh (ở thôn Công Dồn, xã Nam Giang) vẫn minh mẫn, đôi tay vẫn còn khéo léo. Ông không chỉ chế tác, trình diễn nhạc cụ Cơ Tu giỏi, mà còn đi rừng tìm kiếm các loại cây có thể làm trang phục.

Khi được hỏi về giá trị của trang phục làm bằng vỏ cây, già cười hiền, nói: “Khi xưa, áo vỏ cây thời ông cha mình làm ra có thể đổi một con heo từ 3 đến 5 gang tay. Giờ đây, già làm chủ yếu để giữ gìn bản sắc, truyền thống của cha ông và truyền dạy thế hệ trẻ không được đánh mất bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc”.

Trang phục nói chung, trong đó có trang phục cổ từ cây rừng, thổ cẩm truyền thống, với đồng bào Cơ Tu không đơn thuần là để che thân, bảo vệ cơ thể, mà còn chứa đựng rất nhiều giá trị văn hóa, phản ánh quá trình hình thành, phát triển của cả tộc người. Trang phục cổ từ vỏ cây của người Cơ Tu còn sót lại ở miền núi còn phản ánh tinh thần đoàn kết, thương yêu giữa con người với con người, giữa con người với núi rừng, thiên nhiên cây cỏ, suối ngàn xanh trong...