Những thảm họa kép động đất, sóng thần lớn nhất lịch sử
Một trận động đất mạnh 8,8 độ đã xảy ra vào sáng 30/7 ngoài khơi bán đảo Kamchatka của Nga. Ngay sau khi trận động đất xảy ra, những quốc gia và khu vực ven biển như Nga, Nhật Bản, bang Hawaii (Mỹ)… đã lập tức phát đi cảnh báo sóng thần.
Theo hãng thông tấn RIA Novosti của Nga, các đợt sóng thần đã đổ vào thị trấn Severo-Kurilsk (Nga) nằm ven Thái Bình Dương với độ cao từ 3 đến 5m, khiến khu vực cảng và một nhà máy chế biến thủy sản tại đây bị ngập trong nước biển. Giới chức trách đã ban bố tình trạng khẩn cấp tại khu vực này.
Các đợt sóng thần cao từ 0,9 đến 1,3m cũng đã đổ bộ vào bang Hawaii (Mỹ) và bờ biển vùng đông bắc Nhật Bản. Giới chức Nhật Bản cảnh báo sóng thần có thể cao tới 3m và sẽ tiếp tục xuất hiện trong vòng 24 giờ tới.
Cơ quan Quản lý Hỏa hoạn và Thiên tai Nhật Bản (FDMA) đã ban hành khuyến cáo sơ tán đối với hơn 1,9 triệu người tại 21 tỉnh ven Thái Bình Dương.
Hiện vẫn chưa rõ thiệt hại do những đợt sóng thần này gây ra, nhưng đây không phải là lần đầu tiên một trận động đất gây ra sóng thần.
Một trong những thảm họa kép động đất, sóng thần gây hậu quả nghiêm trọng nhất xảy ra vào ngày 26/12/2004, khi một trận động đất mạnh 9,1 độ xảy ra ngoài khơi bờ biển Sumatra, Indonesia.
Trận động đất xảy ra ngoài khơi Sumatra gây ra thảm họa sóng thần tồi tệ nhất trong lịch sử (Ảnh: Getty).
Vụ động đất kéo dài trong khoảng từ 8 đến 10 phút, tạo nên những đợt sóng thần khổng lồ lan tỏa khắp khu vực Ấn Độ Dương, với vận tốc sóng lên đến 800km/h và chiều cao sóng tối đa đến 50m. Sóng thần đã làm ảnh hưởng đến 14 quốc gia, bao gồm Indonesia, Thái Lan, Ấn Độ, Sri Lanka và lan xa đến tận khu vực Đông Phi.
Thảm họa động đất, sóng thần này đã khiến gần 230.000 người thiệt mạng, trong đó ảnh hưởng nặng nề nhất tại Indonesia. Thiệt hại kinh tế sau thảm họa ước tính lên đến 10 tỷ USD.
Đây được xem là một trong những thảm họa sóng thần gây chết chóc và thiệt hại nặng nhất trong lịch sử.
Ngày 11/3/2011, một thảm họa kép động đất và sóng thần khác đã xảy ra, bắt nguồn từ trận động đất mạnh 9 độ ngoài khơi bờ biển Tohoku, phía đông đảo Honshu, Nhật Bản.
Thảm họa kép động đất và sóng thần vào năm 2011 đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho Nhật Bản (Ảnh: Pinterest).
Trận động đất mạnh đã gây ra sóng thần di chuyển với tốc độ 700km/h và độ cao tối đa lên đến 40,5m, gây ra thiệt hại nặng nề cho các bờ biển tại Nhật Bản. Sóng thần còn lan xa đến bang Hawaii, California (Mỹ), Chile và một số khu vực thuộc Nam Mỹ.
Thảm họa kép này đã khiến hơn 18.000 người thiệt mạng, khoảng 452.000 người phải di tản và hơn nửa triệu người mất nhà cửa. Thiệt hại ước tính lên đến 243 tỷ USD do những thiệt hại nặng nề về cơ sở hạ tầng, nhà máy điện hạt nhân…
Ngày 28/9/2018, một trận động đất mạnh 7,5 độ đã xảy ra gần bờ biển phía bắc Sulawesi, Indonesia, gây ra những đợt sóng thần cao từ 4 đến 7m ập vào vịnh Palu.
Dù có hệ thống cảnh báo sớm, sóng thần xuất hiện chỉ 3 phút sau khi động đất xảy ra đã khiến việc di tản không thực hiện kịp. Hậu quả sóng thần đã khiến hơn 4.300 người thiệt mạng, hơn 70.000 ngôi nhà bị phá hủy và thiệt hại kinh tế ước tính 1,3 tỷ USD.
Ngoài ra, một số vụ động đất dẫn đến sóng thần gây ra thiệt hại lớn đã từng xảy ra tại Chile (năm 1960), Bồ Đào Nha (năm 1755) hay Samoa & Tonga (năm 2009)…
Vì sao động đất thường gây ra sóng thần?
Trên đây là những vụ sóng thần gây thiệt hại nghiêm trọng bắt nguồn từ những trận động đất mạnh.
Theo thống kê của Trung tâm Thông tin Môi trường Quốc gia (NCEI), khoảng 90% các đợt sóng thần được kích hoạt bởi động đất. Tuy nhiên, không phải lúc nào động đất cũng gây ra sóng thần, mà động đất cần phải đáp ứng các điều kiện sau mới có thể dẫn đến sóng thần.
Những trận động đất cường độ mạnh xảy ra ở khu vực vành đai núi lửa Thái Bình Dương thường gây ra những trận sóng thần lớn (Ảnh: USGS).
- Vị trí xảy ra động đất phải nằm dưới đáy đại dương và gần bờ, với tâm chấn ở độ sâu khoảng từ 70km trở lại. Nếu động đất xảy ra trên đất liền và tâm chấn sâu hơn, những trận động đất thường khó có đủ tác động để gây ra sóng thần.
- Động đất phải xảy ra ở các đứt gãy kiến tạo dưới đáy đại dương, đặc biệt tại các vùng hút chìm, là khu vực địa chất nơi một mảng kiến tạo của vỏ Trái Đất bị chìm xuống dưới một mảng kiến tạo khác.
Động đất xảy ra tại những khu vực này sẽ làm dịch chuyển các khối đá lớn dưới đáy biển hoặc gây ra đứt gãy địa chất. Nếu đứt gãy địa chất xảy ra theo phương thẳng đứng khiến một phần đáy biển bị nâng lên hoặc hạ xuống, nó sẽ đẩy hoặc kéo một lượng nước lớn phía trên, tạo nên sóng thần.
Chẳng hạn nếu một mảng kiến tạo bị nâng lên, nước biển phía trên cũng sẽ bị đẩy lên cao tạo thành một cột nước khổng lồ. Ngược lại, nếu đáy biển bị sụt xuống, nước sẽ bị hút vào khu vực sụt lún, sau đó lan ra ngoài dưới dạng sóng, tạo nên những cột sóng thần.
Những trận động đất gây đứt gãy theo phương ngang thường ít khi gây ra sóng thần.
- Động đất phải có cường độ mạnh từ 6,5 độ trở lên. Đặc biệt những trận động đất trên 8 độ có thể tạo ra sóng thần nguy hiểm và phạm vi tác động của sóng thần rất lớn. Năng lượng từ những trận động đất cường độ mạnh sẽ được truyền vào nước, tạo ra các đợt sóng truyền đi với tốc độ cao (lên đến 700-800 km/h).
Sóng thần không phải chỉ là một con sóng duy nhất, mà là một loạt sóng liên tiếp. Đôi khi những con sóng đầu tiên không phải là lớn nhất, nhưng những đợt sóng tiếp theo mới thực sự lớn và gây thiệt hại nặng nề.
Nắm được những đặc điểm và yếu tố hình thành sóng thần như cường độ động đất, vị trí tâm chấn… sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đưa ra cảnh báo sớm về sóng thần, giúp giảm thiểu thiệt hại cho người dân sống tại khu vực ven biển khi sóng thần xảy ra.
Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/vi-sao-thuong-co-canh-bao-song-than-sau-khi-dong-dat-xay-ra-20250731090551527.htm
Bình luận (0)