Kỳ thi tú tài năm 1975: Kỳ tích sau chiến tranh
Sau ngày 30.4.1975, dù đất nước đã thống nhất, hệ thống giáo dục hai miền vẫn chưa hợp nhất. Ở miền Nam bắt đầu quá trình chuyển đổi từ mô hình giáo dục chế độ cũ sang nền giáo dục mới theo định hướng XHCN. Trong bối cảnh đó, kỳ thi tú tài tháng 9.1975 mang ý nghĩa lịch sử đặc biệt: là kỳ thi tốt nghiệp THPT đầu tiên dưới chế độ mới, đánh dấu bước chuyển tiếp giữa hai nền giáo dục.
Học sinh lớp 12 TP.HCM tham gia thi thử tốt nghiệp THPT. Đây là lứa thí sinh đầu tiên thi tốt nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới
ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH
Dù tổ chức muộn, kỳ thi vẫn giữ tên gọi "tú tài" nhưng đã khác về bản chất - vừa kết thúc hệ thống cũ, vừa mở ra nền giáo dục mới. Hàng trăm ngàn học sinh (HS) lớp 12 ở miền Nam từng dang dở chương trình khi đất nước thống nhất đã trở lại trường ôn tập để dự thi. Đề thi vẫn dựa trên chương trình cũ nhưng đã lồng ghép nội dung, tư tưởng mới, nhất là trong các môn văn, sử, địa.
Dù thiếu thốn cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên mỏng, kỳ thi vẫn được tổ chức nghiêm túc, công bằng, thể hiện quyết tâm đặt giáo dục làm nền tảng tái thiết đất nước. Nhiều HS sau khi tốt nghiệp đã tiếp tục học lên, học nghề hoặc tham gia sản xuất, góp phần vào công cuộc khôi phục sau chiến tranh. Kỳ thi được tổ chức bởi sự phối hợp giữa Bộ Giáo dục miền Bắc, Bộ Giáo dục Cộng hòa miền Nam VN và cán bộ Nha khảo thí cũ, đặt nền móng cho sự thống nhất giáo dục toàn quốc cuối thập niên 1970.
Từng bước thay đổi về mục tiêu và cách thức tổ chức thi
Từ sau kỳ thi đặc biệt năm 1975, kỳ thi tốt nghiệp THPT tại VN trải qua nhiều lần cải tổ lớn nhỏ, phản ánh nỗ lực không ngừng nhằm đảm bảo đánh giá công bằng, hiệu quả, giảm áp lực cho người học và tốn kém cho xã hội.
Giai đoạn 1976 - 1980: Kỳ thi tổ chức độc lập với tuyển sinh đại học. Ở miền Bắc, thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 10 năm, thì thi tốt nghiệp THPT với 4 môn thi (toán, ngữ văn và 2 môn thay đổi hằng năm). Ở miền Nam, theo hệ 12 năm phân ban, thí sinh thi 4 môn, gồm toán, văn và 2 môn theo ban. Ban A thi 4 môn toán, văn, lịch sử, địa lý; ban C thi 4 môn toán, văn, vật lý, hóa học; ban D thi 4 môn toán, văn, hóa học và sinh học. Kỳ thi do sở GD-ĐT chủ trì, nhằm mục đích xét tốt nghiệp.
Giai đoạn 1981 - 1998: Năm 1981 đánh dấu kỳ thi tốt nghiệp đầu tiên thống nhất toàn quốc, theo Quyết định số 305-QĐ ngày 24.3.1981 của Bộ Giáo dục. Môn thi không cố định trước, tùy vào tình hình giảng dạy thực tế. Theo nguyên tắc học môn nào thi môn đó, hằng năm Bộ Giáo dục quy định môn nào là thi viết, môn nào là hỏi miệng và môn nào là lấy điểm trung bình học bạ cuối năm làm điểm thi. Kỳ thi do UBND tỉnh, thành phố chủ trì, với mục tiêu xét tốt nghiệp.
Giai đoạn 1998 - 2013: Kỳ thi chính thức mang tên "kỳ thi tốt nghiệp THPT" gồm 6 môn thi (toán, ngữ văn, ngoại ngữ và 3 môn theo ban). Trong đó, ban Khoa học tự nhiên (KHTN) - kỹ thuật thi thêm các môn vật lý, hóa học, sinh học; ban Khoa học xã hội (KHXH) - nhân văn thi thêm 3 môn lịch sử, địa lý, triết học. Kỳ thi do sở GD-ĐT chủ trì, với mục tiêu xét tốt nghiệp.
Riêng 2007, 2008 có thêm đợt thi thứ hai vào tháng 8. Năm 2007 là lần đầu áp dụng chủ trương "hai không" (nói không với tiêu cực thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục). Kết quả thi lần 1 năm 2007 chỉ đạt 70%, mức thấp kỷ lục, phản ánh sự siết chặt kỷ cương. Hình thức thi chủ yếu là tự luận, một số môn ngoại ngữ, vật lý, hóa học, sinh học, sau năm 2002 áp dụng thi trắc nghiệm.
Thí sinh tham gia kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024. Giai đoạn 2020 - 2024, kỳ thi trở lại đúng chức năng là thi tốt nghiệp THPT. Các trường đại học tự chủ tuyển sinh, áp dụng nhiều phương thức
ảnh: Nhật Thịnh
Năm 2014: Bắt đầu thay đổi theo tinh thần Nghị quyết
29-NQ/TW, với mục tiêu giảm áp lực thi cử. Kỳ thi có 4 môn (toán, ngữ văn bắt buộc và 2 môn tự chọn). Môn ngoại ngữ lần đầu tiên được đưa vào lựa chọn, nhưng chỉ khoảng 20% thí sinh đăng ký. Kỳ thi do sở GD-ĐT tổ chức, nhằm mục tiêu xét tốt nghiệp.
Giai đoạn 2015 - 2016: Kỳ thi đổi tên thành "Kỳ thi THPT quốc gia", gồm 4 môn: toán, ngữ văn, ngoại ngữ và 1 môn tự chọn. Xuất hiện 2 cụm thi: cụm do đại học chủ trì (xét tốt nghiệp và tuyển sinh đại học), cụm do sở GD-ĐT tổ chức (chỉ xét tốt nghiệp). Điểm xét tốt nghiệp có sự tham gia 50% điểm trung bình học bạ cuối năm.
Giai đoạn 2017 - 2019, kỳ thi THPT quốc gia gồm 4 bài thi: toán, văn, ngoại ngữ và một bài tổ hợp (KHTN hoặc KHXH), dùng chung cho xét tốt nghiệp và tuyển sinh. Điểm xét tốt nghiệp tính 50% từ điểm học bạ cuối năm. Coi và chấm thi do địa phương chủ trì, đại học phối hợp, nhưng đã xảy ra gian lận nghiêm trọng năm 2018 tại Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình.
Giai đoạn 2020 - 2024, kỳ thi trở lại đúng chức năng là kỳ thi tốt nghiệp THPT. Các trường đại học tự chủ tuyển sinh, áp dụng nhiều phương thức: học bạ, bài thi đánh giá năng lực, phỏng vấn... Điểm xét tốt nghiệp chỉ còn tính 30% từ điểm học bạ. Tỷ lệ tốt nghiệp hằng năm đạt 98 - 99%, cho thấy kỳ thi không còn mang tính phân loại như trước.
Từ 2017 đến 2024, kỳ thi ổn định với 3 môn bắt buộc và 3 môn tự chọn theo tổ hợp KHTN hoặc KHXH. Nhờ sự ổn định và nâng cao chất lượng dạy học, tỷ lệ đỗ tốt nghiệp tăng đều, từ 97,42% năm 2017 lên 99,4% năm 2024. Tuy nhiên, tỷ lệ chọn tổ hợp KHXH ngày càng tăng (từ 43% lên 63%), trong khi tổ hợp KHTN giảm mạnh (từ 57% xuống 37%), đi ngược với nhu cầu nhân lực khoa học - công nghệ của đất nước.
Năm 2025, kỳ thi THPT có bước chuyển quan trọng, tập trung đánh giá năng lực và phẩm chất thay vì chỉ kiểm tra kiến thức
ảnh: Đào Ngọc Thạch
Kỳ vọng đổi mới từ năm 2025
Từ năm 2025, khi lứa HS đầu tiên học theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 tốt nghiệp, kỳ thi THPT sẽ có bước chuyển quan trọng, tập trung đánh giá năng lực và phẩm chất thay vì chỉ kiểm tra kiến thức. Kỳ thi gồm 4 môn: toán, ngữ văn (bắt buộc) và 2 môn tự chọn trong các môn như ngoại ngữ, vật lý, hóa học, sinh học, tin học, công nghệ, lịch sử, địa lý, giáo dục kinh tế - pháp luật. Điểm tốt nghiệp tính từ 50% học bạ ba năm THPT, yêu cầu HS học đều và liên tục từ lớp 10. Trong tuyển sinh đại học, nếu dùng học bạ, phải có điểm học kỳ 2 lớp 12, thúc đẩy HS học tập nghiêm túc đến cuối cấp.
Tuy nhiên, để tiệm cận chuẩn quốc tế, kỳ thi cần cải tiến theo 3 hướng: tổ chức thi tích hợp liên môn nhằm đánh giá tư duy và giải quyết vấn đề; đẩy mạnh số hóa, tiến tới thi trên máy tính ở các nơi đủ điều kiện; và nghiên cứu cho phép một số địa phương đủ năng lực tự tổ chức kỳ thi, kể cả ra đề. Những thay đổi này nhằm nâng cao chất lượng, tính công bằng và hiệu quả của kỳ thi THPT trong giai đoạn đổi mới giáo dục.
Từ kỳ thi tú tài 1975 đến kỳ thi đánh giá năng lực 2025 là hành trình 50 năm cải tiến kỳ thi tốt nghiệp THPT, phản ánh nỗ lực đổi mới không ngừng của giáo dục VN. Mỗi giai đoạn đều có ưu - nhược điểm riêng, nhưng điểm chung là hướng tới người học và chất lượng đào tạo. Nếu được tổ chức khoa học, có lộ trình rõ ràng, kỳ thi tốt nghiệp THPT không chỉ là công cụ đánh giá mà còn là đòn bẩy để nâng cao chất lượng giáo dục, thực hiện phân hóa và phân luồng HS hiệu quả.
Bài học từ kỳ thi tú tài 1975
Kỳ thi tú tài tháng 9.1975 diễn ra trong hoàn cảnh sau chiến tranh, khi đất nước còn bộn bề khó khăn, điều kiện vật chất thiếu thốn, đời sống nhân dân chưa ổn định. Tuy vậy, ngành giáo dục vẫn tổ chức được một kỳ thi nghiêm túc, nhân văn và linh hoạt, nhờ sự quyết đoán của lãnh đạo, sự tận tâm của giáo viên và tinh thần vượt khó của HS.
Bài học lớn nhất từ kỳ thi này là giáo dục cần thích ứng nhanh với sự thay đổi của xã hội; thi cử không chỉ để đánh giá mà còn khẳng định mục tiêu giáo dục, khơi dậy niềm tin vào tri thức và công bằng.
Nguồn: https://thanhnien.vn/thi-tot-nghiep-thpt-nua-the-ky-cai-tien-va-doi-moi-185250619190326129.htm
Bình luận (0)