Rạn nứt thầm lặng: Đe dọa mới nguy hiểm hơn trào lưu "nghỉ việc im lặng"

(Dân trí) - Họ vẫn làm tốt mọi việc nhưng bên trong đang rạn nứt. “Quiet cracking” là cuộc khủng hoảng thầm lặng đang bào mòn tinh thần nhân sự và đe dọa sự sống còn của cả tổ chức.

Deepankari, một chuyên viên làm việc tại Dubai, bắt đầu trải qua những cơn đau chân kỳ lạ và dữ dội. Cơn đau nghiêm trọng đến mức cô không thể đi lại bình thường tại nơi làm việc. Gia đình đã đưa cô đi khắp bệnh viện, gặp nhiều bác sĩ, nhưng không ai tìm ra nguyên nhân thực thể. Điều kỳ lạ là khi về đến nhà, cơn đau ấy lại thuyên giảm.

Lịch trình của cô là một chuỗi ngày kéo dài từ 9h đến 21h. “Tôi không bị bắt buộc phải làm việc 12 tiếng nhưng tôi nghĩ rằng công ty cần tôi và nếu không có tôi thì công việc sẽ không chạy được”, cô chia sẻ. 

Deepankari không hề biết rằng cơ thể cô đang phát ra những tín hiệu cầu cứu tuyệt vọng từ một tình trạng mà các chuyên gia ngày nay gọi là “quiet cracking” - rạn nứt thầm lặng. Cô vẫn hoàn thành công việc, vẫn là một nhân viên tận tụy trong mắt mọi người nhưng từ bên trong, cô đang dần vỡ vụn.

Câu chuyện của Deepankari không phải cá biệt mà là một lát cắt điển hình cho một cuộc khủng hoảng ngầm đang lan rộng khắp các văn phòng trên toàn thế giới.

Giải mã “quiet cracking”: Kẻ thù vô hình nguy hiểm hơn cả burnout và quiet quitting

Trong từ điển các thuật ngữ công sở hiện đại, chúng ta đã quen với "burnout" (kiệt sức) - tình trạng quá tải ở những người tham vọng, và "quiet quitting" (nghỉ việc trong im lặng) - khi nhân viên chỉ làm việc cầm chừng cho đủ trách nhiệm. Giờ đây, một khái niệm mới, tinh vi hơn đã xuất hiện, đó là “quiet cracking” (rạn nứt thầm lặng).

Theo định nghĩa từ công ty quản lý đào tạo TalentLMS, rạn nứt thầm lặng là quá trình sự hài lòng với công việc bị bào mòn từ bên trong. Chuyên gia tâm lý Aida Suhaimi từ Phòng khám Medcare Camali giải thích thêm, đây là quá trình thoái hóa tinh thần và cảm xúc dần dần, trong khi vẻ ngoài của nhân viên vẫn rất ổn định.

Hãy tưởng tượng một chiếc đĩa sứ bắt đầu xuất hiện những vết nứt cực nhỏ, không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Nó vẫn giữ được hình dạng, vẫn đựng được đồ vật, cho đến một ngày, chỉ với một tác động nhẹ, nó vỡ tan. Đó chính xác là những gì xảy ra với người đang "rạn nứt thầm lặng".

"Quiet cracking" khác với “burnout” và “quiet quitting”. "Burnout" thường biểu hiện ra ngoài bằng sự mệt mỏi, quá tải và suy giảm hiệu suất rõ rệt. Ngược lại, một người đang "quiet cracking" có thể vẫn duy trì năng suất cao, thậm chí là một nhân viên hàng đầu. Cái giá phải trả là sự tổn thương nội tâm ngày càng nặng nề.

“Quiet quitting” là một hành động có ý thức nhằm giảm bớt nỗ lực để tự bảo vệ. Trong khi đó, “quiet cracking” nguy hiểm hơn vì người lao động vẫn đang làm việc chăm chỉ, nhưng đã mất hết kết nối, động lực và ý nghĩa với công việc. Họ đang "cháy âm ỉ" từ bên trong.

Mức độ phổ biến của hiện tượng này thực sự đáng báo động. Một khảo sát của TalentLMS trên 1.000 nhân viên Mỹ cho thấy 54% từng trải qua các biểu hiện của "quiet cracking", và 20% phải vật lộn với nó thường xuyên. Báo cáo năm 2025 của Gallup cũng đưa ra con số tương tự: 52% nhân viên tại Bắc Mỹ không cảm thấy gắn bó với công việc. Đây không phải là vấn đề của riêng thế hệ nào, mà là một cơn địa chấn đang tác động đến mọi cấp bậc trong doanh nghiệp.

"Quiet cracking" là một dạng mất kết nối âm thầm, dẫn đến giảm năng suất làm việc (Ảnh: Getty).

Cội rễ của những vết nứt ngầm

“Quiet cracking” không tự nhiên xuất hiện. Nó là hệ quả tích tụ của hàng loạt yếu tố tiêu cực trong môi trường làm việc mà nhiều người gặp phải nhưng ít ai nhận diện kịp thời.

Một trong những nguyên nhân lớn nhất là cảm giác không được ghi nhận và không thấy tương lai trong công việc. Khi nhân viên không nhìn thấy con đường thăng tiến rõ ràng hay mục tiêu cụ thể để phấn đấu, họ sẽ bắt đầu tự hỏi: “Liệu công việc này có còn ý nghĩa?”. Theo Peter Duris, đồng sáng lập Kickresume, cảm giác nỗ lực không được công nhận hay trân trọng chính là liều thuốc độc âm thầm làm hao mòn động lực.

Cảm giác mất quyền kiểm soát cũng là một tác nhân nguy hiểm. Giáo sư Wayne Hochwarter nhận định rằng khi nhân viên không được trao quyền quyết định trong công việc, đặc biệt là dưới sự lãnh đạo yếu kém (những người quản lý thiếu khả năng lắng nghe và giải quyết vấn đề), họ rơi vào trạng thái mất kết nối, như bị mắc kẹt trong một “cơn bão hoàn hảo” của sự bất lực.

Sự bất an thường trực cũng góp phần khiến tinh thần nhân viên suy sụp. Nỗi lo bị sa thải, bị thay thế bởi trí tuệ nhân tạo, hay đơn giản là không hiểu rõ vai trò của chính mình, như trường hợp của 15% nhân sự theo khảo sát, tạo ra một môi trường làm việc luôn căng như dây đàn.

Cuối cùng là áp lực ngày càng lớn của thời đại mới. Gần 1/3 nhân viên cho biết họ đang quá tải vì khối lượng công việc. Không chỉ đối mặt với deadline và KPI, họ còn bị bủa vây bởi những lo âu xã hội, tin tức tiêu cực, cảm giác hỗn loạn từ thế giới bên ngoài và đặc biệt là nỗi sợ hãi bị thay thế bởi trí tuệ nhân tạo (AI). Tất cả kết hợp lại, âm thầm bào mòn sức khỏe tinh thần và đẩy họ đến bờ vực sụp đổ. "Ngày trước, mọi người đi làm vào thứ hai với tinh thần sẵn sàng. Giờ thì chưa đến văn phòng đã cảm thấy mệt mỏi", Hochwarter nhận xét.

Những dấu hiệu cảnh báo sớm

Vì “quiet cracking” diễn ra một cách âm thầm và tinh vi, việc nhận diện sớm các dấu hiệu là vô cùng quan trọng để can thiệp kịp thời.

Theo chuyên gia tâm lý Aida Suhaimi, quá trình này thường bắt đầu bằng sự rút lui khỏi các tương tác xã hội. Nhân viên trở nên ít nói, né tránh giao tiếp với đồng nghiệp, không còn hào hứng đóng góp ý tưởng trong các cuộc họp như trước. Dần dần, họ mất đi nhiệt huyết với công việc. Sự chủ động biến mất, thay vào đó là tâm lý ngại tiếp nhận dự án mới và làm việc như một cái máy, chỉ để hoàn thành trách nhiệm tối thiểu.

Thái độ tiêu cực cũng là một dấu hiệu dễ nhận thấy. Người đang “quiet cracking” thường trở nên cáu kỉnh, hay hoài nghi, châm biếm hoặc phàn nàn về những điều tưởng chừng nhỏ nhặt - từ quy trình nội bộ đến chính sách công ty.

Chất lượng công việc của họ có thể vẫn đạt năng suất, nhưng bắt đầu xuất hiện những vết nứt tinh vi. Nhiều lỗi nhỏ xảy ra hơn, sản phẩm thiếu sự tỉ mỉ, cẩn trọng và không còn chiều sâu như trước.

Cuối cùng là những biểu hiện thể chất và tinh thần. Nhân viên thường xuyên xin nghỉ ốm, than phiền về mất ngủ, cảm giác mệt mỏi kéo dài. Trong một số trường hợp, như với Deepankari, họ có thể gặp các triệu chứng thể chất không rõ nguyên nhân - một dạng phản ứng của cơ thể trước áp lực tâm lý chưa được giải tỏa.

Không có một nguyên nhân duy nhất nào dẫn đến "quiet cracking" mà nó là kết quả của một "cơn bão hoàn hảo" được tạo nên từ nhiều yếu tố tại nơi làm việc (Ảnh: Moneycontrol).

Giáo sư Wayne Hochwarter từ Đại học Bang Florida (Mỹ) cho biết ông thường thấy hiện tượng này ở những sinh viên mới ra trường sau khoảng 3-5 năm. Họ bắt đầu với đầy nhiệt huyết, nhưng rồi tự hỏi: "Đây có phải là con đường đúng đắn không?".

Tuy nhiên, “quiet cracking” không chừa một ai. Nó đặc biệt nguy hiểm với những người cầu toàn và có hiệu suất cao. Aditi Chaturvedi, một cựu cư dân Dubai, kể lại: "Tôi chỉ muốn trở nên hoàn hảo trong công việc. Tôi làm mọi thứ tốt nhất có thể và rồi tôi nhận ra mình không còn cuộc sống ngoài công việc". Họ mắc kẹt trong một dạng "trầm cảm hiệu suất cao" - làm việc xuất sắc để che giấu sự lo âu, căng thẳng và nỗi sợ thất bại bên trong.

Những ngành nghề đòi hỏi sự tương tác và cảm thông liên tục như y tế, giáo dục, dịch vụ khách hàng là mảnh đất màu mỡ cho quiet cracking. Nhiều y tá chia sẻ họ mất dần tình yêu nghề vì phải dành quá nhiều thời gian cho thủ tục hành chính thay vì chăm sóc bệnh nhân. Các giáo viên thì bị áp lực "dạy để thi", bị giới hạn sáng tạo. Họ rơi vào tình trạng "kiệt sức vì cảm thông" - mệt mỏi vì phải liên tục xử lý cảm xúc và vấn đề của người khác.

"Rạn nứt thầm lặng không chỉ là vấn đề về tinh thần mà là một vấn đề kinh doanh", báo cáo của TalentLMS kết luận. Khi nhân viên âm thầm rạn nứt, họ mang theo cả năng suất, sự sáng tạo và lòng trung thành rời khỏi tổ chức.

Thiệt hại là khổng lồ. Theo Gallup, tình trạng giảm gắn kết trong lực lượng lao động đang khiến các doanh nghiệp toàn cầu thiệt hại tới 8.800 tỷ USD mỗi năm. Con số này đến từ việc giảm năng suất, tỷ lệ nhân viên nghỉ việc cao, tăng số ngày nghỉ bệnh, và chi phí chăm sóc sức khỏe tăng vọt. Nhưng nguy hiểm hơn cả tiền bạc, nó làm xói mòn văn hóa doanh nghiệp, triệt tiêu sự sáng tạo và phá hủy sức bền dài hạn của tổ chức.

Khi những "vết nứt" bị phớt lờ quá lâu, chúng có thể dẫn đến một kết cục bùng nổ: "nghỉ việc trả đũa" (revenge quitting). Xu hướng này đang gia tăng, đặc biệt gen Z. "Người lao động cố tình nghỉ việc theo cách gây rối nhất có thể để phản đối cách họ bị đối xử bất công", nhà sáng tạo nội dung Ben Askins cho biết.

Các hành động này có thể là bỏ ngang ca làm trong lúc đang thiếu người trầm trọng, hoặc xóa các tài liệu quan trọng, khiến doanh nghiệp rơi vào tình huống khủng hoảng. Nó là tiếng hét phẫn nộ cuối cùng sau một thời gian dài chịu đựng trong im lặng.

Chữa lành những vết nứt: Giải pháp từ gốc rễ

Đối phó với quiet cracking không thể chỉ bằng vài buổi hội thảo về "wellness" hay những lời động viên sáo rỗng. Sarah Brooks, Giám đốc điều hành FikrahHR, nhấn mạnh rằng sự thay đổi phải đến từ cấp lãnh đạo cao nhất. "Ngăn chặn quiet cracking không phải là một chiến dịch một ngày, mà là một chiến lược dài hạn để giữ chân nhân tài", ông cho biết.

Đối với doanh nghiệp:

Đào tạo lại cấp quản lý: Gallup chỉ ra rằng chính các nhà quản lý cũng là một trong những nhóm ít gắn bó nhất. Doanh nghiệp cần đào tạo họ kỹ năng lắng nghe, nhận diện các dấu hiệu căng thẳng (cả về thể chất và cảm xúc), và thực hiện các buổi trò chuyện 1-1 một cách hiệu quả.

Xây dựng văn hóa ghi nhận và lộ trình phát triển: Công khai ghi nhận nỗ lực, dù là nhỏ nhất, là một phương pháp ít tốn kém nhưng cực kỳ hiệu quả. Đồng thời, xây dựng các lộ trình học tập và thăng tiến rõ ràng để nhân viên thấy được tương lai của mình trong tổ chức.

Tạo dựng môi trường tâm lý an toàn: Sarah Brooks, Giám đốc điều hành FikrahHR, nhấn mạnh việc xây dựng chính sách chống bắt nạt, khuyến khích phản hồi thẳng thắn mà không sợ bị trù dập.

Hỏi đúng câu hỏi: Thay vì chỉ hỏi về KPI, các nhà lãnh đạo cần hỏi: "Bạn thực sự đang cảm thấy thế nào?". Sử dụng các khảo sát ẩn danh, nhưng quan trọng hơn là phải hành động dựa trên những phản hồi đó.

Tương tự như các xu hướng “nghỉ việc trong im lặng” (quiet quitting) hay “nghỉ phép giấu kín” (quiet vacationing) trước đây, “quiet cracking” phản ánh cảm giác bất an ngày càng gia tăng của người lao động trong bối cảnh kinh tế hiện tại (Ảnh: Getty).

Đối với cá nhân:

Chủ động lên tiếng: Điều tốt nhất bạn có thể làm là trò chuyện với quản lý về cảm xúc và khó khăn của mình.

Chăm sóc bản thân: Theo giáo sư Hochwarter, bạn phải chủ động chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần, tìm kiếm cơ hội nạp lại năng lượng.

Tìm kiếm sự thay đổi: Đôi khi, giải pháp tốt nhất là cân nhắc chuyển sang một phòng ban khác hoặc tìm một công việc mới nếu môi trường hiện tại đã quá độc hại và không thể cứu vãn.

“Quiet cracking” không xảy ra trong một đêm mà là tiếng kêu thầm lặng, tích tụ qua nhiều ngày tháng khi chúng ta quá bận rộn để nhận ra rằng mình "không ổn". Như chuyên gia Rahaf Kobeissi đã kết luận: “Đừng chỉ nhìn vào kết quả nhân viên tạo ra mà hãy nhìn vào những gì họ đang gánh chịu”.

Việc đưa sức khỏe cảm xúc vào làm cốt lõi của văn hóa doanh nghiệp không còn là một lựa chọn "có thì tốt". Trong kỷ nguyên mới, đó là chiến lược sống còn để giữ chân nhân tài và đảm bảo sự phát triển bền vững của tổ chức. Bởi khi một nhân viên sụp đổ, đó không phải là thất bại của riêng họ, mà là thất bại của cả một hệ thống lãnh đạo.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/ran-nut-tham-lang-de-doa-moi-nguy-hiem-hon-trao-luu-nghi-viec-im-lang-20250808143808359.htm