“Ơi con suối La La”

QTO - Miền Tây Quảng Trị là xứ sở của những đỉnh núi quanh năm sương mờ giăng phủ, nơi khởi nguồn của hàng nghìn con suối lớn nhỏ ngày đêm miệt mài tìm về với biển… Những con suối muôn đời cứ trôi đi như thời gian không chờ đợi, nhưng kỷ niệm về nó thì vẫn ở lại, vẫn sống mãi trong ký ức những người lính từng một thời “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước…”. Chiến tranh qua đi, những người lính vẫn luôn khắc khoải một ngày tìm về nơi dấu xưa chốn cũ. Và rồi, họ cũng có một ngày trở lại, từ thẳm sâu ký ức ngân lên câu hát: “Ơi con suối La La, nước trong xanh hiền hòa…”.

Hai vợ chồng nhạc sĩ Huy Thục thăm lại dòng suối La La và đồi Không Tên - Ảnh: P.T.L

Ngược dòng thời gian trở về những năm tháng chiến tranh chống Mỹ đầy hy sinh gian khổ. Trận đánh diễn ra từ khoảng 7 giờ sáng đến 5 giờ chiều ngày 28/2/1967 tại đồi Không Tên, thuộc làng Chanh, xã Tân Kim, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị (cũ), nay là xã Hiếu Giang, tỉnh Quảng Trị. Đây là một trận đánh lịch sử, làm nên tên tuổi người Anh hùng Bùi Ngọc Đủ.

Khi ấy, tiểu đội 10 người do trung sĩ Bùi Ngọc Đủ làm tiểu đội trưởng có nhiệm vụ bảo vệ kho đạn pháo phục vụ quân ta đánh vào căn cứ 241-trận địa pháo 105 ly lớn nhất của quân đội Mỹ ở Quảng Trị.

Mỹ đã đổ bộ khoảng 200 lính thủy quân lục chiến xuống đồi Không Tên nhằm tiêu diệt kho vũ khí của ta. Trong một trận đánh không cân sức, nhưng với tinh thần quả cảm, quyết chiến, tiểu đội của Bùi Ngọc Đủ đã đánh lui 15 đợt tiến công của lính Mỹ, tiêu diệt hơn 100 tên…

Ngay sau kỳ tích “1 thắng 20” ấy, nhạc sĩ Huy Thục đã sáng tác bài hát “Ơi dòng suối La La” nhằm ca ngợi chiến công của tiểu đội Bùi Ngọc Đủ, đồng thời cổ vũ mạnh mẽ tinh thần chiến đấu của bộ đội ta trên khắp các mặt trận Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế.

Sau ngày đất nước hòa bình, trong một lần trở lại thăm chiến trường xưa, thăm dòng suối La La, nhạc sĩ Huy Thục chia sẻ: “Thực ra lúc bấy giờ, tôi đã có đề tài cho bài hát “Tiếng đàn Ta Lư”. Nhưng tôi tạm gác lại để hưởng ứng sáng tác mới về phong trào toàn quân học tập tấm gương chiến đấu của trung sĩ Bùi Ngọc Đủ do Mặt trận phát động.

Tôi nhớ trong lúc gặp gỡ, một số phóng viên chiến trường hỏi Bùi Ngọc Đủ rất nhiều về diễn biến trận đánh, còn tôi chỉ muốn biết: Trong điều kiện rừng núi hoang vu, gian khổ, bom đạn ác liệt như thế thì các cậu sống như thế nào? Trung sĩ Bùi Ngọc Đủ khuôn mặt sạm nắng gió với nụ cười hồn nhiên liền trả lời: Chúng em vẫn uống nước từ dòng suối La La… Thế là tôi như người vớ được thứ còn quý giá hơn vàng. Trong tâm trí tôi cứ ngân lên câu hát “Ơi con suối La La” một cách tự nhiên như dòng nước…”.

Nhạc sĩ Huy Thục còn chia sẻ thêm: Vì có một số đơn vị của Sư đoàn 304 thể hiện quyết tâm sẽ làm nên kỳ tích “1 thắng 50”, nên ông đã thêm phần lời 2 cho bài hát: “Trăm con suối quê ta, như dòng suối La La, nước trong xanh hiền hòa, lúc gió nổi phong ba… Mỗi dòng suối quê ta, mỗi núi rừng đều là một chiến công diệt Mỹ…”.

Sau chiến tranh, nhạc sĩ Huy Thục không biết Bùi Ngọc Đủ sống ở đâu, chỉ biết người lính làm nên kỳ tích trên đồi Không Tên năm xưa quê ở Thanh Hóa, có người vợ là thanh niên xung phong quê ở Hưng Yên.

Mãi đến năm 1994, tình cờ đọc bài báo có tựa đề “Người anh hùng bên dòng suối La La”, nhạc sĩ Huy Thục liền lần theo và may mắn gặp gia đình cựu chiến binh Bùi Ngọc Đủ trên vùng đất Tây Nguyên.

Lúc bấy giờ, người dân ở huyện Mang Jang (tỉnh Gia Lai cũ) và Tây Nguyên nói chung mới hay người cựu chiến binh bản tính hiền lành, chăm chỉ làm việc, có lối sống giản dị và thường giúp đỡ mọi người chính là nhân vật trong bài hát “Ơi dòng suối La La”.

Lại một lần theo chân các ông Trần Kiệm, Nguyễn Thanh Triết và Nguyễn Văn Thục-những người lính đã gắn bó tuổi xuân của mình với mặt trận Bắc Đường 9-Quảng Trị, tôi mới biết dòng suối La La như lời của bài hát “Ơi dòng suối La La” của nhạc sĩ Huy Thục trước đó vốn có tên gọi khác.

Cựu chiến binh Trần Kiệm chia sẻ: “Tôi được đồng bào Vân Kiều ở bản Chùa cho hay, từ xa xưa, dòng suối này có nhiều đá có thể giúp con người tạo ra lửa, tiếng địa phương gọi là “lả”, nên gọi là “khe đá lả”, còn suối La La là theo cách gọi của những người lính từ miền Bắc vào Quảng Trị…”.

Cựu chiến binh Nguyễn Thanh Triết, quê ở Hà Tĩnh, kể câu chuyện về 7 đồng đội hy sinh trong trận đánh ở xóm Quai Mọ, thôn Quật Xá, thuộc xã Cam Tuyền cũ (nay là xã Hiếu Giang) vào ngày 24/2/1969, được đồng đội mai táng bên dòng suối La La… Ông Triết đã “về trời”, nhưng câu chuyện kể của ông thì vẫn ở lại, vẫn hằn sâu trong tâm trí nhiều người hôm nay.

Đi dọc dài theo dòng suối La La, phía Bắc là cao điểm 135, trong chiến tranh từng có một lối mòn nhỏ vắt qua đỉnh đồi, đi qua “xóm Bảy Nhà” của đồng bào Vân Kiều ra tận bờ sông Bến Hải.

Phía Tây có những dãy núi oằn mình như yên ngựa hoặc sừng sững “giăng màn” tạo nên khung cảnh như miền cổ tích mỗi hoàng hôn.

Đất và người Cam Lộ đã đổ ra không biết bao nhiêu mồ hôi, công sức, máu xương, sự can trường và bền bỉ từ thế hệ này đến thế hệ khác để làm cho đất đai trở về vẹn nguyên sự tơi xốp, màu mỡ, để cho cuộc sống hồi sinh, nảy mầm từ đất đai…

Chúng tôi đã có một buổi chiều thơ thẩn, men theo mảnh ký ức xưa cũ của những người lính, lần tìm trận địa năm xưa theo dòng suối La La; tìm về nơi mang tên Đá Dựng giữa lòng hồ Đá Mài, công trình thủy lợi cung cấp nguồn nước tưới cho những cánh đồng phía hạ nguồn Cam Lộ.

Một vòng quanh các tảng đá dựng với hình thù kỳ vĩ, có người phân vân: Nơi này trầm tích thời gian đã lưu bao lâu? Không có câu trả lời, chỉ biết rằng ngọn đồi Không Tên năm xưa nay “đã mang tên Tiểu đội Bùi Ngọc Đủ” và dòng suối chảy quanh co dưới chân đồi cũng đã thay tên kể từ ngày ấy.

-“Ơi con suối La La” vẫn chảy mãi từ quá khứ cho tới mai sau.

Phan Tân Lâm

Nguồn: https://baoquangtri.vn/van-hoa/202508/oi-con-suoi-la-la-f3a5070/