Lãnh sự Việt Nam với sứ mệnh phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân

Gắn bó mật thiết với quyền lợi của từng người dân và hình ảnh đất nước, công tác lãnh sự gần 80 năm qua đã thầm lặng nhưng bền bỉ góp phần vào thành tựu đối ngoại, bảo hộ công dân, xử lý những vấn đề phức tạp liên quan yếu tố nước ngoài, đồng thời không ngừng đổi mới để đáp ứng yêu cầu hội nhập sâu rộng.

Báo Quốc Tế•25/08/2025

Lãnh sự Việt Nam với sứ mệnh phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân

Cục trưởng Cục Lãnh sự Doãn Hoàng Minh. (Ảnh: Quang Hòa)

Từ xa xưa, khi quan hệ giao thương giữa các thành phố, vùng đất, đế chế ra đời và phát triển, chế định lãnh sự đã hình thành để đáp ứng nhu cầu bảo vệ quyền lợi của thương nhân, công dân làm ăn, sinh sống ở các vùng đất hải ngoại. Dần dần, với sự hoàn thiện của các mô hình Nhà nước, quan hệ ngoại giao được thiết lập, mở rộng, tăng cường và chế định lãnh sự từ đó đã gắn bó chặt chẽ, trở thành một phần không thể tách rời của hoạt động đối ngoại.

Những đóng góp lặng thầm, bền bỉ

Ở nước ta, gần 80 năm qua công tác lãnh sự luôn thầm lặng góp sức thực hiện thắng lợi các mục tiêu chung về đối ngoại của đất nước. Từ việc giải quyết vấn đề lãnh sự phức tạp để tháo gỡ nút thắt trong quan hệ đối ngoại như vấn đề nhận trở lại công dân không được nước ngoài cho cư trú, xử lý tài sản ngoại giao của một số nước sau chiến tranh..., cho đến kiến nghị những chính sách lớn thúc đẩy quá trình hội nhập và phát triển kinh tế đất nước, nổi bật như việc gia nhập Công ước Vienna năm 1963 về quan hệ lãnh sự, tham gia xây dựng Luật Quốc tịch các thời kỳ, Pháp lệnh lãnh sự, các chính sách, pháp luật về xuất nhập cảnh, cư trú phù hợp với từng giai đoạn phát triển.

Công tác lãnh sự có tính chất đa dạng, khối lượng công việc không ngừng gia tăng theo tiến trình hội nhập, lại luôn chịu sức ép về thời gian, được sự quan tâm lớn từ dư luận, công chúng. Hoạt động lãnh sự mang tính thực tiễn cao, gắn liền và quan hệ chặt chẽ với quyền và lợi ích sát sườn của từng cơ quan, địa phương và người dân, doanh nghiệp.

Trên thế giới, bảo hộ quyền, lợi ích của công dân, pháp nhân ở nước ngoài là nhiệm vụ khởi nguồn và có tầm quan trọng hàng đầu trong công tác lãnh sự và Việt Nam không phải là ngoại lệ. Yêu cầu đối với công tác này tăng nhanh theo xu thế xuất nhập cảnh, di trú ngày càng lớn của người dân, với tính chất ngày một đa dạng, phức tạp và luôn biến đổi. Trong khi công tác lãnh sự những năm 90 tập trung vào giải quyết vấn đề cư trú của cộng đồng người Việt ở Liên Xô cũ và Đông Âu, hợp tác nhận trở lại công dân không được nước ngoài cho cư trú; đến những năm 2000 là những chiến dịch bảo hộ công dân quy mô lớn do xung đột, chiến tranh (Iraq, Lybia, Syria…), thiên tai (sóng thần, động đất), công tác bảo hộ ngư dân, tàu cá của ta hoạt động hợp pháp trên các vùng biển; và những năm gần đây là việc tham gia phòng chống dịch bệnh Covid-19 và bảo hộ công dân trước vấn đề “việc nhẹ, lương cao” ở một số nước Đông Nam Á.

Riêng trong năm 2024, Cục Lãnh sự và các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài đã tiến hành bảo hộ đối với hơn 16.000 công dân, đưa 2.170 công dân từ các cơ sở lừa đảo ở khu vực Đông Nam Á về nước, hỗ trợ cho 64 tàu cá / 433 ngư dân bị các nước bắt giữ, xử lý, đưa gần 600 ngư dân về nước. Dù ở thời điểm nào, kết quả của công tác bảo hộ công dân luôn góp phần không nhỏ cho thành tựu đối ngoại vẻ vang, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, nâng cao uy tín quốc tế của Việt Nam.

Song song với công tác bảo hộ công dân, việc triển khai các nghiệp vụ lãnh sự khác, bao gồm các thủ tục hành chính về lãnh sự luôn được Cục Lãnh sự, Sở Ngoại vụ TP. Hồ Chí Minh và các các cơ quan đại diện quan tâm và thực hiện thông suốt, đồng bộ, đáp ứng tối đa nhu cầu, quyền lợi của người dân ở trong và ngoài nước.

Những dịch vụ công này được chia thành hơn 40 thủ tục hành chính, với các lĩnh vực đa dạng như xuất nhập cảnh (gồm cấp các loại hộ chiếu ngoại giao, hộ chiếu công vụ, hộ chiếu phổ thông, thị thực, giấy miễn thị thực), hộ tịch (đăng ký khai sinh, kết hôn, nhận cha mẹ con…), quốc tịch (thôi quốc tịch, xác định quốc tịch, trở lại quốc tịch), công chứng, chứng thực, hợp pháp hóa, chứng nhận lãnh sự… Theo thống kê năm 2024, các cơ quan lãnh sự trong nước (Cục Lãnh sự, Sở Ngoại vụ thành phố Hồ Chí Minh) đã cấp khoảng 16.000 hộ chiếu ngoại giao, hộ chiếu công vụ, cấp hơn 800.000 tem hợp pháp hóa/chứng nhận lãnh sự; các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài cấp gần 200.000 hộ chiếu các loại.

Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Ban cán sự đảng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn chủ trì Hội nghị quán triệt nâng cao hiệu quả của công tác lãnh sự và bảo hộ công dân ở ngoài nước theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, ngày 1/6/2023. (Ảnh: Tuấn Anh)

Phục vụ tận tâm, đổi mới không ngừng

Điểm qua những đóng góp trên là minh chứng rõ nét về vai trò, sứ mệnh thầm lặng mà to lớn của công tác lãnh sự, bảo hộ công dân trong tổng thể công tác đối ngoại của Đảng, Nhà nước, với những đặc điểm sau:

Thứ nhất, lãnh sự gắn liền với sự phát triển quan hệ ngoại giao của Nhà nước, thực thi quyền di trú và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân ở nước ngoài. Công tác lãnh sự luôn phụng sự sự nghiệp đối ngoại của đất nước, phục vụ hết mình vì quyền, lợi ích của nhân dân. Bảo hộ công dân cũng chính là bảo vệ hình ảnh, uy tín của đất nước, thực thi các chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước; là bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc vì công dân, pháp nhân Việt Nam hiện diện ở đâu, lợi ích quốc gia có ở đó, công dân đi tới đâu, lợi ích quốc gia vươn ra tới đó.

Thứ hai, lãnh sự là một nhiệm vụ quan trọng của ngành ngoại giao với tính chuyên môn hoá cao, gắn bó chặt chẽ với thực thi pháp luật và các hoạt động đối nội, bảo vệ an ninh, trật tự trong nước, xử lý các vấn đề có yếu tố nước ngoài phát sinh trên lãnh thổ Việt Nam.

Thứ ba, lãnh sự là hình ảnh, bộ mặt của đất nước Việt Nam ở nước ngoài, trước các đối tác, đồng bào ta ở nước ngoài, trực tiếp giải quyết những công việc, thủ tục hữu hình, thiết thân, liên quan sát sườn đến quyền, lợi ích của từng người dân.

Nhận thức được những giá trị, trọng trách nói trên, trong suốt 80 năm qua, tổ chức bộ máy thực hiện công tác lãnh sự không ngừng được kiện toàn. Tiền thân là một phòng nghiệp vụ thuộc Đổng lý sự vụ, Bộ Ngoại giao năm 1946, đến năm 1954 là Phòng Lãnh sự trực thuộc Văn phòng Bộ Ngoại giao, sau đó Vụ Lãnh sự được thành lập năm 1957 và đến năm 1994 chính thức được chuyển thành Cục Lãnh sự, đơn vị giúp Bộ trưởng Bộ Ngoại giao thực hiện và quản lý Nhà nước về công tác lãnh sự ở trong và ngoài nước. Cùng với đó, mạng lưới các cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự của Việt Nam, gồm cả lãnh sự danh dự Việt Nam ở nước ngoài không ngừng được mở rộng.

Quán triệt đường lối của Đảng về phát huy vai trò tiên phong, trọng yếu, thường xuyên của đối ngoại và hội nhập quốc tế, chủ trương Ngoại giao phục vụ phát triển, quan điểm chỉ đạo của Chính phủ về cải cách hành chính, chuyển đổi số, lấy người dân, địa phương, doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ, cùng với xu thế, yêu cầu thực tiễn trong nước và trên thế giới, để tiếp tục những bước phát triển vững chắc trong tổng thể ngành ngoại giao “toàn diện, hiện đại, chuyên nghiệp”, công tác lãnh sự đã xác định và quyết tâm thực hiện những định hướng cụ thể cho giai đoạn tới gồm:

Một là, nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện chính sách, thể chế về lãnh sự nhằm phục vụ cao nhất cho mục tiêu phát triển, an ninh và nâng cao vị thế đất nước, bao gồm xây dựng, sửa đổi các văn bản pháp luật về lãnh sự và những chính sách, pháp luật liên quan, điều chỉnh hoạt động lãnh sự (xuất nhập cảnh, quốc tịch, hộ tịch, hợp pháp hoá lãnh sự...), đàm phán, ký kết điều ước quốc tế, tham gia các thiết chế quốc tế về lãnh sự.

Hai là, đơn giản hóa thủ tục, triển khai phân cấp, nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ hành chính công đi đôi với đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, kết nối liên thông cơ sở dữ liệu theo đúng các chủ trương, chỉ đạo của Chính phủ và phương châm “trách nhiệm-kỷ cương-chuyên nghiệp-phục vụ”, lấy sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp làm thước đo hiệu quả công việc.

Ba là, tăng cường hiệu quả công tác bảo hộ công dân theo chỉ đạo của văn kiện Đại hội Đảng, bao gồm tăng tính chủ động, đề cao trách nhiệm, công khai, minh bạch và sẵn sàng ứng phó, bố trí và sử dụng nguồn lực tương xứng, hiệu quả cho bảo hộ công dân.

Bốn là, tăng cường công tác quản lý, chỉ đạo nghiệp vụ lãnh sự, không ngừng đào tạo, bồi dưỡng, đảm bảo lực lượng cán bộ lãnh sự ở trong và ngoài nước có năng lực, phẩm chất, bản lĩnh ngang tầm nhiệm vụ, chú trọng xây dựng đội ngũ chuyên gia.

Công tác lãnh sự có bề dày lịch sử, giàu truyền thống, đã cùng với các lực lượng đối ngoại khác vượt qua khó khăn, khẳng định bản lĩnh và chứng minh được vai trò, sứ mệnh quan trọng của mình trong công tác đối ngoại và trước nhân dân.

Bước vào kỷ nguyên mới, kế thừa những di sản to lớn trong lịch sử gần 80 năm qua, công tác lãnh sự chắc chắn sẽ tiếp tục lớn mạnh, hoàn thiện trên cơ sở quán triệt sâu sắc tinh thần phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Đội ngũ cán bộ lãnh sự quyết tâm không ngừng nâng cao bản lĩnh chính trị, kiến thức, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, trau dồi năng lực tinh thông, sẵn sàng thích ứng trước những biến động của thời đại.