Kazakhstan và mục tiêu trở thành trung tâm blockchain tại khu vực Á-Âu

Với lợi thế về vị trí địa lý, nguồn điện năng dồi dào và quyết tâm thúc đẩy chuyển đổi số, Kazakhstan thu hút sự quan tâm ngày càng lớn từ các nhà đầu tư toàn cầu cũng như các cơ quan quản lý quốc tế.

Song song với đó, vai trò của đối thoại chiến lược giữa nhà nước và các hiệp hội ngành nghề ngày càng trở nên quan trọng, trong đó Hiệp hội Blockchain và Trung tâm Dữ liệu Kazakhstan giữ vị trí đặc biệt.

Và theo Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Trung tâm Dữ liệu Kazakhstan - Dauren Karashe, Astana đang có những hành động cụ thể để củng cố vị thế của Kazakhstan trên bản đồ tiền mã hoá toàn cầu.

Kazakhstan đang được xem xét như một trung tâm tiềm năng về khai thác và phát triển tiền mã hoá trong khu vực Á-Âu. Ông có thể chia sẻ tầm nhìn chiến lược của quốc gia trong lĩnh vực này được không?

Hiện vẫn còn quá sớm để nói về một tầm nhìn chiến lược rõ ràng của Kazakhstan trong lĩnh vực tiền mã hoá. Đây là một lĩnh vực cực kỳ năng động và đầy mâu thuẫn: một mặt, nó có thể mang lại lợi ích kinh tế đáng kể; mặt khác, nó tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng, bao gồm nguy cơ rửa tiền và biến quốc gia này thành một “máy giặt” trung chuyển cho các dòng vốn mờ ám. Không thể bỏ qua những rủi ro này — chính khả năng nhận diện và xử lý chúng mới là yếu tố then chốt cho một cách tiếp cận thành công.

Tiền mã hoá đang phát triển nhanh hơn nhiều so với tốc độ thích ứng của hệ thống quản lý nhà nước. Đây là một trong những vấn đề cốt lõi: mức độ hiểu biết về lĩnh vực này trong các cơ quan nhà nước vẫn còn hạn chế, đặc biệt nếu so với các quốc gia như Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), nơi tài sản kỹ thuật số đã trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tại Kazakhstan, sau khi Donald Trump được bầu làm Tổng thống Mỹ và các thay đổi liên quan đến bối cảnh quốc tế, đã xuất hiện một mức độ “ấm lên” nhất định trong thái độ đối với ngành công nghiệp tiền mã hoá. Có sự quan tâm đến việc khai thác lĩnh vực này, tuy nhiên điều đó hiện vẫn mang tính tuyên bố nhiều hơn là một hướng đi mang tính hệ thống.

Để xây dựng một chiến lược hợp lý, cần nhiều hơn là ý chí chính trị. Cần có sự tính toán lạnh lùng, hiểu biết sâu sắc về các rủi ro và lợi ích, và quan trọng nhất — là những chuyên gia có năng lực, có thể đưa ra các giải pháp không chỉ phù hợp với mục tiêu kinh tế mà còn hài hoà với bản sắc dân tộc và hệ thống pháp luật quốc gia. Hiện tại, Kazakhstan đang thiếu hụt rõ rệt về nguồn nhân lực trong lĩnh vực này.

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng: chính phủ Kazakhstan có khát vọng phát triển lĩnh vực tiền mã hoá — và đây là một tín hiệu tích cực. Vấn đề chỉ là liệu chúng ta có thể biến khát vọng đó thành một chiến lược bài bản hay không, thay vì chỉ dừng lại ở những biện pháp rời rạc, thiếu liên kết.

Những biện pháp và chính sách nào mà chính phủ Kazakhstan đã và đang triển khai để điều tiết cũng như thúc đẩy lĩnh vực tiền mã hoá?

Những bước đi đầu tiên của Kazakhstan trong việc điều chỉnh hoạt động tiền mã hoá có thể được đánh giá là kịp thời và nhìn chung là đúng hướng. Nền tảng pháp lý đầu tiên trong lĩnh vực này xuất hiện vào năm 2020, khi Luật "Về tin học hoá" được bổ sung một chương riêng về khai thác tài sản kỹ thuật số (digital mining). Dù những quy định ban đầu còn xa so với hoàn hảo, nhưng điều quan trọng là ngành này đã được thừa nhận về mặt pháp lý — và đây là yếu tố then chốt để phát triển.

Việc điều chỉnh hoạt động giao dịch tài sản kỹ thuật số lại đi theo một hướng khác — thông qua khuôn khổ pháp lý của Trung tâm Tài chính Quốc tế Astana (AIFC). Đây là một khu vực kinh tế đặc biệt tại Kazakhstan, nơi áp dụng hệ thống luật pháp Anh và có cơ chế điều tiết, thuế quan riêng biệt và cởi mở hơn. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, chưa có ưu đãi thuế trực tiếp dành cho lĩnh vực tiền mã hoá, do chính phủ vẫn còn thận trọng.

Về tổng thể, khung pháp lý của AIFC phần lớn dựa trên các tiêu chuẩn của Cơ quan quản lý tài sản ảo Dubai (VARA) và phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế tốt nhất — bao gồm khuyến nghị từ FATF, IOSCO và các tổ chức khác. Tính đến năm 2020, xét trên khía cạnh pháp lý, Kazakhstan đã vươn lên ngang hàng với những khu vực pháp lý hàng đầu trong khu vực.

Vào năm 2023, Kazakhstan đã thông qua Luật chuyên ngành "Về tài sản kỹ thuật số", tiếp nối tinh thần và phương pháp tiếp cận được thiết lập từ năm 2020. Luật mới này đã nâng tầm lĩnh vực tiền mã hoá, công nhận nó là một ngành được điều tiết độc lập, qua đó khẳng định vị trí của nó như một phần chính thức trong nền kinh tế quốc gia.

Tuy nhiên, kỳ vọng vào các biện pháp này vẫn chưa hoàn toàn trở thành hiện thực. Trong thực tiễn, việc thực thi pháp luật thường gặp trở ngại ở cấp cơ quan hành pháp. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu hụt nguồn nhân lực có chuyên môn và tình trạng kỷ luật hành chính chưa nghiêm túc. Dù vậy, đây là những vấn đề có thể giải quyết được. Điều quan trọng là Kazakhstan đã xây dựng được nền tảng pháp lý vững chắc, phù hợp với thông lệ quốc tế và các tiêu chuẩn toàn cầu.

Như vậy, Kazakhstan đã sở hữu đầy đủ luật pháp và cơ sở hạ tầng cần thiết để điều tiết và phát triển lĩnh vực tiền mã hoá. Vấn đề hiện nay là làm sao để thực thi các quy định đó một cách hiệu quả trong thực tế.

Kazakhstan sẽ cân bằng như thế nào giữa việc áp dụng công nghệ tài chính (fintech) và đảm bảo an toàn cho nhà đầu tư, đặc biệt trong lĩnh vực tiền tệ kỹ thuật số?

Kinh nghiệm của Dubai đã cho thấy rằng, nếu áp dụng pháp luật một cách đúng đắn và nhất quán, thì ngành tài sản kỹ thuật số hoàn toàn có thể phát triển nhanh chóng mà vẫn đảm bảo an toàn cho nhà đầu tư. Không phải ngẫu nhiên mà hiện nay Dubai được xem là "thủ đô" của thế giới tiền mã hoá.

Tại Kazakhstan, hệ thống quy định được xây dựng dựa trên các văn bản của Trung tâm Tài chính Quốc tế Astana (AIFC) — phần lớn được tham khảo từ VARA (Cơ quan quản lý tài sản ảo) của Dubai. Nếu các quy định này được thực hiện một cách đầy đủ và nghiêm túc, chúng hoàn toàn có khả năng: bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư ở mức cao, đảm bảo sự ổn định tài chính của thị trường, và giảm thiểu rủi ro từ các hoạt động không minh bạch.

Do đó, chiến lược của Kazakhstan có thể hướng tới việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ tài chính nhưng luôn đi kèm với cơ chế kiểm soát rủi ro hiện đại, dựa trên kinh nghiệm quốc tế đã được chứng minh hiệu quả.

Tại Kazakhstan, hoạt động của các nhà cung cấp dịch vụ tài sản kỹ thuật số phải được cấp phép. Việc cấp phép được áp dụng cho những lĩnh vực mà sai sót có thể gây hậu quả nghiêm trọng đối với xã hội, người tiêu dùng và nền kinh tế — giống như trong ngành dược phẩm hoặc xây dựng. Nhà lập pháp Kazakhstan đã xác định rằng trong lĩnh vực tài sản kỹ thuật số, không có chỗ cho sai lầm, vì lĩnh vực này ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn tài chính của nhà đầu tư và an ninh kinh tế quốc gia. Chính vì vậy, Luật "Về tài sản kỹ thuật số" chỉ cho phép các nhà cung cấp dịch vụ tài sản kỹ thuật số đã được cấp phép tham gia thị trường.

Công nghệ blockchain không chỉ được ứng dụng trong lĩnh vực tiền mã hóa ở Kazakhstan mà còn chính phủ điện tử, logistics và cả nông nghiệp.

Hiện nay, công nghệ blockchain đang được ứng dụng như thế nào trong các ngành công nghiệp truyền thống của Kazakhstan?

Tại Kazakhstan, công nghệ blockchain đang bắt đầu được ứng dụng ngoài lĩnh vực tiền mã hoá, đặc biệt trong một số ngành then chốt như sau:

Logistics và nông nghiệp: Blockchain được dùng để truy xuất nguồn gốc sản phẩm và tăng minh bạch trong chuỗi cung ứng — đặc biệt với xuất khẩu lúa mì và khoáng sản.

Chính phủ điện tử (E-Government): Một số cơ quan nhà nước sử dụng blockchain để quản lý hồ sơ đất đai, giấy phép và dữ liệu công dân, giúp ngăn ngừa làm giả và cải thiện độ an toàn dữ liệu.

Ngành năng lượng và khai khoáng: Blockchain hỗ trợ giám sát sản lượng khai thác, đảm bảo minh bạch với thị trường quốc tế. Ngoài ra, có thử nghiệm trong giao dịch điện năng tái tạo và chứng chỉ carbon.

Tài chính và bảo hiểm: Một số ngân hàng và công ty bảo hiểm đang sử dụng blockchain cho: Hợp đồng thông minh (smart contracts), định danh khách hàng (KYC), quản lý yêu cầu bồi thường tự động.

Dù chưa được ứng dụng trên quy mô lớn, những bước đi này cho thấy tiềm năng to lớn của blockchain trong hiện đại hoá các ngành công nghiệp truyền thống tại Kazakhstan. Khi nền tảng pháp lý và nhân sự tiếp tục được hoàn thiện, blockchain có thể trở thành trụ cột công nghệ của nền kinh tế số quốc gia.

Hiện nay, công nghệ blockchain tại Kazakhstan chủ yếu được sử dụng trong lĩnh vực tiền mã hoá. Việc ứng dụng công nghệ này vào các ngành kinh tế truyền thống vẫn chưa diễn ra ở quy mô đáng kể. Nguyên nhân là do những rào cản khách quan: mặc dù blockchain có khả năng mang lại tính minh bạch và độ tin cậy cao, nhưng việc triển khai, mở rộng quy mô và thích nghi với các quy trình kinh doanh phức tạp vẫn còn gặp nhiều thách thức. Cho đến nay, những rào cản này vẫn chưa được khắc phục hoàn toàn.

Tuy nhiên, theo thời gian, thái độ đối với công nghệ blockchain đang dần thay đổi, và niềm tin vào nó ngày càng tăng. Rất có thể trong những năm tới, khi ngành công nghiệp tiền mã hoá trở nên vững mạnh và ổn định hơn, Kazakhstan sẽ bắt đầu triển khai các dự án blockchain toàn diện trong các lĩnh vực kinh tế truyền thống.

Kazakhstan có hợp tác với các quốc gia trong khu vực hoặc tổ chức quốc tế trong việc xây dựng khung pháp lý và kỹ thuật cho tiền mã hoá không?

Kazakhstan có hợp tác tích cực với các quốc gia láng giềng và các tổ chức quốc tế trong quá trình xây dựng nền tảng pháp lý và kỹ thuật cho tiền mã hoá. Cụ thể: Kazakhstan là thành viên của Nhóm EAG FATF — một đơn vị khu vực trực thuộc Lực lượng đặc nhiệm hành động tài chính (FATF).

Quốc gia này thường xuyên tham gia các cuộc đánh giá song phương và đa phương về phòng chống rửa tiền, bao gồm cả hoạt động liên quan đến tiền mã hoá.

Ngoài ra, Kazakhstan cũng có quan hệ hợp tác với các tổ chức quốc tế như: Liên Hợp Quốc (UN), Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF), Tổ chức quốc tế về ủy ban chứng khoán (IOSCO), Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), cùng nhiều tổ chức khác.

Các hoạt động hợp tác quốc tế này được duy trì thường xuyên và có hệ thống, góp phần giúp Kazakhstan xây dựng một môi trường pháp lý phù hợp với các chuẩn mực toàn cầu.

Theo ông, Kazakhstan sẽ đóng vai trò gì trên bản đồ fintech toàn cầu trong 5–10 năm tới?

Rất khó để dự đoán chính xác vai trò của Kazakhstan trong toàn bộ lĩnh vực fintech trong 5–10 năm tới. Tuy nhiên, trong lĩnh vực tiền mã hoá, Kazakhstan có những triển vọng rất đáng chú ý.

Các lợi thế chính bao gồm: Tài nguyên năng lượng dồi dào, đặc biệt là điện năng giá rẻ, là yếu tố cực kỳ quan trọng đối với khai thác tiền mã hoá và vận hành hạ tầng fintech.

Trong giai đoạn 2020–2021, Kazakhstan từng xếp thứ hai thế giới về sản lượng khai thác tiền điện tử (digital mining) — một chỉ dấu rõ ràng về tiềm năng của quốc gia này.

Tuy nhiên, chỉ có luật pháp và tài nguyên là chưa đủ để bảo đảm thành công lâu dài. Vấn đề then chốt là nguồn nhân lực: ai sẽ là người điều hành và phát triển lĩnh vực này?

Hiện Kazakhstan vẫn chưa trở thành một trung tâm khu vực thực thụ trong ngành công nghiệp tiền mã hoá, cho thấy tồn tại vấn đề trong khâu tổ chức và nhân sự. Tuy nhiên, đây là vấn đề có thể khắc phục được. Việc kịp thời đổi mới đội ngũ quản lý, kết hợp với thu hút chuyên gia giỏi và có tầm nhìn, hoàn toàn có thể giúp Kazakhstan vươn lên hàng ngũ các quốc gia dẫn đầu — không chỉ trong khu vực, mà cả trên bình diện quốc tế.

Nguồn: https://khoahocdoisong.vn/kazakhstan-va-muc-tieu-tro-thanh-trung-tam-blockchain-tai-khu-vuc-a-au-post2149042237.html