GS Nguyễn Đức Khương: Lịch sử Việt Nam được viết tiếp bởi những người đương đại

(Dân trí) - Theo Giáo sư Nguyễn Đức Khương, Việt Nam có vị thế như ngày nay không phải là điều ngẫu nhiên và đất nước đang được thế giới đánh giá rất cao trong các mối quan hệ đối tác toàn cầu.

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, Giáo sư Nguyễn Đức Khương chia sẻ với Dân trí những góc nhìn của ông về hành trình phát triển của đất nước, vai trò của trí thức Việt và gửi thông điệp tới thế hệ trẻ để viết tiếp những trang sử vẻ vang của dân tộc.

Phóng viên báo Dân trí đã có cuộc trò chuyện với Giáo sư Nguyễn Đức Khương, lắng nghe những chia sẻ sâu sắc góc nhìn của ông về chặng đường phát triển của đất nước. Ông nhấn mạnh, lòng yêu nước không phải là điều xa vời, mà được thể hiện qua những hành động cụ thể, từ làm tốt những điều nhỏ nhất cho tới đóng góp vào sự phát triển chung.

Những câu chuyện của ông không chỉ khơi nguồn cảm hứng mà còn gửi gắm thông điệp ý nghĩa tới thế hệ trẻ, những người sẽ tiếp bước viết nên những trang sử vẻ vang của dân tộc.

Thưa Giáo sư Nguyễn Đức Khương, nhân dịp cả nước kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, một cột mốc lịch sử rất quan trọng của dân tộc, Giáo sư có thể chia sẻ những cảm xúc lớn nhất của mình khi nhìn lại chặng đường dài đã qua của đất nước? Hình ảnh nào hiện lên đầu tiên trong tâm trí Giáo sư lúc này?

- Đây là câu hỏi rất ý nghĩa và gợi lên trong tôi rất nhiều cảm xúc. Khi nghĩ về 80 năm của đất nước, cảm xúc lớn nhất của tôi là niềm tự hào. Đó là niềm tự hào vì một Việt Nam đã vượt qua rất nhiều thách thức và khó khăn từ những ngày đầu độc lập để trở thành một quốc gia hiện đại, thân thiện, yêu hòa bình.

Ngày nay, Việt Nam được thế giới đánh giá rất cao trong các mối quan hệ đối tác trên tất cả các lĩnh vực, từ chính trị, kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng.

Tôi nghĩ, điều này là một điểm cần phải nhấn mạnh. Sự tôn trọng mà chúng ta có được ngày hôm nay không phải là điều ngẫu nhiên. Nó là kết quả của một hành trình dài đầy gian nan. 

Hãy hình dung rằng, từ những ngày độc lập đầu tiên cho đến bây giờ, chúng ta đã phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, nhiều rào cản về ngoại giao, chính trị, kinh tế. Trong những thời khắc ấy, nhiều quốc gia còn chưa hiểu rõ tầm nhìn, hành động và nguyện vọng của Việt Nam cũng như của người dân Việt Nam.

Nhưng xuyên suốt chặng đường đó, chúng ta luôn có một khát vọng mãnh liệt. Khát vọng vươn lên, khát vọng có một sự độc lập, tự do và một con đường phát triển để xây dựng một xã hội văn minh, ổn định và phồn thịnh cho tất cả mọi người. Đó là lý tưởng của dân tộc. 

Tất cả những gì chúng ta mong muốn là có một nền hòa bình ổn định để phát triển và xây dựng sự phồn thịnh. Mỗi người dân đều có thể tham gia cống hiến vào sự phồn thịnh đó và làm cho đất nước Việt Nam của chúng ta có được sự tôn trọng như ngày nay từ các đối tác quốc tế.

Những ký ức tuổi thơ ở Việt Nam đã định hình nên con người và khát vọng nghiên cứu, cống hiến của Giáo sư sau này như thế nào?

- Có thể nói, tôi sinh ra trong một thời điểm đất nước đã có được nền hòa bình, sau khi trải qua nhiều chục năm kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Mặc dù sau đó chúng ta cũng trải qua một cuộc chiến tranh biên giới, nhưng những ký ức đầu tiên của tôi về chiến tranh chỉ đến qua lời kể của bố.

Bố tôi lúc đó là bộ đội, đã tham gia trực tiếp vào cuộc chiến tranh biên giới năm 1979 để bảo vệ bờ cõi của Tổ quốc. Những câu chuyện đó thật sự rất thiêng liêng và đó là những ký ức đầu tiên về lòng yêu nước.

Khi lớn lên, tuổi thơ của tôi được sống trong một không gian dù đất nước còn khó khăn nhưng đã có hòa bình. Cuộc chiến ở biên giới kéo dài đến đầu thập niên 90 thì kết thúc và tôi đã không phải sống trong thời kỳ chiến tranh khốc liệt, không có bom đạn, không phải di tản. 

Bây giờ nghĩ lại, tôi thấy đó là một tuổi thơ rất đặc biệt. Tuổi thơ của tôi là những tiếng cười của trẻ thơ trên những cánh đồng, trên những công việc cùng bạn bè xây dựng trường lớp, làm sạch sẽ khu phố. Nó rất nhẹ nhàng và kỳ thú.

Sau này, khi học những bài học lịch sử, tôi mới dần nhận thức được rằng để có được nền hòa bình này, dân tộc đã trải qua một thời kỳ vô cùng khó khăn. Cùng với những hoạt động đoàn thanh niên, tôi cảm nhận được sự quyết tâm của những thế hệ đi trước. Họ đã bằng mọi giá cho thế hệ trẻ phía sau có được nền độc lập, hòa bình đó.

Tự tôi đã nói với mình rằng, rồi sẽ đến lúc mình phải tham gia vào những công việc để phục vụ sự phát triển của đất nước, đóng góp cho sự phát triển của xóm làng, của cơ quan tổ chức.

Thời điểm đó, tôi chưa có nhiều ý tưởng cụ thể về việc sẽ làm gì sau này, nhưng tôi có một mong muốn lớn nhất là được vào đại học, được khám phá thế giới bên ngoài, tìm ra những cách thức để cống hiến cho đất nước nhiều hơn.

Khi đến với nước Pháp, Giáo sư có những khoảnh khắc gọi là "giác ngộ" nào để nhận ra sứ mệnh của mình không chỉ là cống hiến cá nhân mà còn phải gắn liền với sự phát triển của Việt Nam?

- Khi sang Pháp, tôi thực sự rất bỡ ngỡ. Tôi cho rằng, cú sốc lớn nhất không phải là về văn hóa, vì Pháp và Việt Nam có một hành lang văn hóa khá tương đồng. Cú sốc lớn nhất chính là sự chênh lệch về trình độ tri thức, về vốn sống và sự hiểu biết với thế giới giữa sinh viên Việt Nam và sinh viên quốc tế.

Tôi còn nhớ, sau buổi học đầu tiên của môn học đầu tiên, cô giáo nói sẽ gửi bài tập qua email. Lúc đó, ở Việt Nam, tôi chỉ mới tiếp cận máy tính để học lập trình và thời gian thực hành rất ít. Tôi đã phải hỏi một người bạn Tunisia về email là gì và cách sử dụng nó.

Sau 15 phút, bạn ấy đã lập cho tôi một địa chỉ email. Điều này cho thấy tôi đã có một khoảng cách rất lớn về công nghệ với thế giới phát triển vào thời điểm năm 2000.

Khoảng cách này đã thúc đẩy tôi phải học tập không ngừng nghỉ. Tôi nhận ra mình phải nỗ lực rất lớn để thu hẹp khoảng cách về trình độ chuyên môn và sau đó là phải hơn họ để có thể tiếp tục học cao hơn. Tôi nghĩ rằng, nỗ lực để giảm khoảng cách đấy là điều vô cùng quan trọng để chúng ta có thể vươn lên.

Điều thứ hai là tôi nhận thấy cộng đồng sinh viên, trí thức Việt Nam tại Pháp đang lớn mạnh. Đó là một nguồn lực khổng lồ. Tôi nghĩ rằng lực lượng này hoàn toàn có tiềm năng để tiếp nối những cây đại thụ đi trước, những thế hệ đã rất thành công như GS Trần Đại Nghĩa hay gần đây hơn là vợ chồng GS Trần Thanh Vân.

Điều đó đã thúc đẩy tôi tham gia và xây dựng Hội Sinh viên Việt Nam tại Paris, sau đó là Hội Sinh viên Việt Nam tại Pháp. Chúng tôi đã xây dựng một mạng lưới với hơn 20 chi nhánh ở khắp các tỉnh thành của Pháp vào năm 2008.

Điều quan trọng nhất là các bạn có sự kết nối chặt chẽ với Hội Sinh viên Việt Nam trong nước và Trung ương Đoàn.

Nó có thể coi là một bộ phận không thể tách rời của Hội Sinh viên Việt Nam ở trong nước. Khi các anh chị em trong hội trưởng thành và trở thành những chuyên gia, trí thức, tôi lại đặt ra bài toán là làm thế nào để kết nối, giúp đỡ nhau và đóng góp vào Việt Nam. Điều này đã dẫn đến sự ra đời của Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) vào năm 2011.

Giáo sư đã từng nói rằng để Việt Nam đi đến hùng cường, phải bắt đầu từ việc làm tốt những việc nhỏ. Triết lý này được đúc kết từ những trải nghiệm nào trong sự nghiệp của Giáo sư?

- Triết lý này là một quan niệm sống của tôi. Tôi nhận thấy rằng, đứng trước mỗi bài toán, nếu chúng ta không bước đi những bước đầu tiên, chúng ta sẽ không bao giờ rời khỏi vạch xuất phát. Khi chúng ta đã bước đi, chúng ta sẽ tiến dần đến cái đích. Trên hành trình đó, sẽ có những việc lớn và việc nhỏ. Thông thường, những kinh nghiệm đúc kết được từ những việc nhỏ sẽ giúp chúng ta định hình cách làm những việc lớn.

Một việc lớn thì không thể hoàn thành trong một sớm một chiều. Chúng ta phải phân đoạn, phân kỳ công việc lớn đó thành những việc nhỏ. Đó cũng là cách để chúng ta đi đến thành công. Nếu nhìn lại cả chặng đường lịch sử của Việt Nam, câu chuyện này đã gần như ngấm vào máu của người Việt Nam. Nó là một sự tự nhiên. 

Tôi cũng nghĩ rằng, cái đích không bao giờ là giới hạn. Mỗi khi chúng ta đạt được một mục tiêu, đó lại trở thành vạch xuất phát cho một mục tiêu mới. Và mỗi lần như vậy, chúng ta lại có những việc nhỏ phải làm. Việc nhỏ của ngày hôm nay sẽ lớn hơn rất nhiều so với việc nhỏ của ngày xưa.

Với một trí thức sống và làm việc ở nước ngoài, khái niệm lòng yêu nước được Giáo sư biểu hiện qua những hành động cụ thể nào?

- Khi bước chân lên máy bay và rời khỏi Việt Nam, tôi đã có một cảm nhận khác về tình yêu nước. Khi ở trong nước, chúng ta mặc nhiên cho rằng tình yêu nước đã nằm sẵn trong mình. Nhưng khi ra nước ngoài, mỗi chúng ta gần như là một “đại sứ” của Việt Nam.

Người ta nhìn vào người Việt Nam ở nước ngoài, tức là nhìn vào những đại diện của Việt Nam. Chúng ta cần phải thể hiện hình ảnh một Việt Nam hòa bình, vươn lên mạnh mẽ, năng động, sẵn sàng hợp tác quốc tế.

Những công việc mà AVSE Global (Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam Toàn cầu) đang triển khai ở Việt Nam xuyên suốt các hoạt động tư vấn, xây dựng báo cáo chiến lược ở cả cấp tỉnh thành và cấp quốc gia.

Ở cấp địa phương, chúng tôi đã đi từ Bắc vào Nam, từ Yên Bái cho đến Bạc Liêu. Trên hành trình đó, chúng tôi đã đồng hành với nhiều địa phương như Quảng Ninh, Quảng Trị, TP.HCM…trong các đề án phát triển.

Mỗi chương trình đều đòi hỏi quá trình nghiên cứu thực địa sâu sắc: ăn ở, sinh hoạt cùng người dân địa phương, tiến hành phỏng vấn, khảo sát để nắm bắt trăn trở phát triển của từng vùng. Đó cũng là điều chúng tôi trân trọng nhất – cảm nhận trực tiếp những thay đổi và khát vọng phát triển tại địa phương.

Song song với tư vấn, AVSE Global đã thực hiện nhiều chương trình đào tạo cấp cao cho lãnh đạo tập đoàn, trường đại học, cũng như cơ quan nhà nước. Chủ đề trải rộng từ lãnh đạo phát triển, đổi mới sáng tạo, đến cả các vấn đề kỹ thuật chuyên ngành như cống ngầm đô thị.

Trên hết, hoạt động cốt lõi của AVSE Global xoay quanh việc kết nối tri thức, dựa trên mạng lưới hơn 10.000 chuyên gia Việt Nam tại hơn 30 quốc gia. Chúng tôi tiếp tục triển khai những sáng kiến quốc tế như One Global Vietnam, các chuỗi tôn vinh “Người Việt có tầm ảnh hưởng”, các chương trình nghiên cứu và phát triển (R&D Forum), hay kết nối đổi mới sáng tạo (VGIC), lựa chọn và hỗ trợ Top 100 trên các chủ đề mà chúng tôi muốn làm.

Ngoài ra, chúng tôi mở rộng kết nối thông qua nhiều kênh như các diễn đàn chính sách, hội thảo chuyên đề với nội dung sâu về tài chính – ngân hàng, tín chỉ carbon, biến đổi khí hậu, y tế, giáo dục… 

Trong bối cảnh thế giới biến động hiện nay, cạnh tranh địa chính trị, biến đổi khí hậu và sự phát triển như vũ bão của AI, theo Giáo sư, đâu là động lực để trí tưởng tượng và sự sáng tạo của người Việt tiếp tục phát triển?

- Ngày xưa, người ta thường nói trí tuệ và sự sáng tạo của người Việt sẽ đến khi chúng ta bị đặt vào thế bị động, tức là "nước đến chân mới nhảy". Nhưng bây giờ, với bối cảnh thế giới luôn thay đổi rất nhanh và khó dự báo, chúng ta không thể chờ nước đến chân mới nhảy nữa. Chúng ta cần xây dựng một lộ trình, một tầm nhìn dài hơn.

Điều đáng quý là cả dân tộc Việt Nam chúng ta đang có một tầm nhìn chung, đó là tầm nhìn đến năm 2045, khi đất nước tròn 100 năm độc lập và trở thành một quốc gia phát triển. Đây không chỉ là khát vọng của lãnh đạo mà còn là khát vọng của mỗi người dân. Tầm nhìn dài hạn đó chính là động lực để chúng ta sẵn sàng ứng phó với mọi thách thức.

Để làm được điều đó, chúng ta cần phải xây dựng một nội lực tự cường đủ mạnh, kết hợp với hội nhập quốc tế để thu hút các nguồn lực. Sức mạnh nội tại của một quốc gia, sự tự cường của người dân, năng lực quản trị rủi ro... tất cả những thứ đó sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp. Tôi tin rằng, để đứng được trên vai người khổng lồ, trước hết mình phải tự cường. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể tận dụng những gì tốt nhất mà họ mang lại.

Giáo sư có thể gửi một thông điệp tới thế hệ trẻ, những người sẽ viết tiếp câu chuyện hùng cường của dân tộc?

- Thông điệp của tôi có lẽ rất ngắn gọn và tập trung vào một ý: Lịch sử của Việt Nam được viết tiếp bởi những người đương đại. Mỗi thời điểm, mỗi thế hệ đều có những nhiệm vụ và trách nhiệm riêng với sự phát triển của đất nước.

Tôi nghĩ rằng, thế hệ trẻ chỉ cần ý thức được điều đó. Chúng ta cần kết hợp sức mạnh nội tại, sức mạnh truyền thống với một nguồn lực đủ mạnh từ quốc tế. Khi đó, tất cả mọi người sẽ cùng hướng đến những mục tiêu chung, để Việt Nam trở thành một điểm đến của trí tuệ, điểm đến của khoa học công nghệ, của đổi mới sáng tạo và là điểm đến của tất cả những chương trình có thể giúp cho thế giới hòa bình, ổn định hơn. Đây chính là thương hiệu của Việt Nam trong giai đoạn phát triển tới.

Chúng ta nên đặt sự phát triển của Việt Nam vào sự phát triển phồn thịnh chung của thế giới. Khi đó, chúng ta sẽ có được sự ủng hộ của cả thế giới, giống như tất cả các vũ trụ tập hợp lại để Việt Nam phát triển. Tôi tin rằng, thế hệ trẻ với những thế mạnh của mình sẽ phát huy được nét đặc sắc đó của Việt Nam.

Xin cảm ơn Giáo sư đã dành thời gian cho cuộc trò chuyện!

Nội dung: Nam Đoàn, Bảo Trung

Thiết kế: Tuấn Huy

19/08/2025 - 05:17

Nguồn: https://dantri.com.vn/cong-nghe/gs-nguyen-duc-khuong-lich-su-viet-nam-duoc-viet-tiep-boi-nhung-nguoi-duong-dai-20250817100502925.htm