Góc khuất trong cuộc đua AI

Bất chấp thủ đoạn tô vẽ sự thật, khai khống doanh thu khiến startup AI phá sản dù từng được định giá 1,5 tỷ USD.

Builder.ai từng là startup gây sốt trong lĩnh vực AI. Công ty sở hữu lãnh đạo am hiểu truyền thông, nhà đầu tư uy tín, hợp tác với Microsoft, thậm chí được Fast Company xếp thứ ba trong nhóm sáng tạo về AI, chỉ sau OpenAI và DeepMind.

Mọi thứ trở nên tệ hơn từ cuối năm ngoái. Hội đồng quản trị Builder.ai phát hiện công ty khai khống doanh số, vụ việc khiến CEO từ chức. Từ kỳ lân công nghệ trị giá 1,5 tỷ USD, Builder.ai đứng trên bờ vực phá sản chỉ sau vài tháng.

“Builder.ai là bài học cảnh tỉnh cho các nhà đầu tư, nhân viên và lãnh đạo. Hãy cẩn thận với những gì bạn tự phong, sẽ có ngày chúng khiến bạn trả giá”, Manpreet Ratia, CEO mới được Builder.ai bổ nhiệm vào tháng 3, cho biết.

Mập mờ định nghĩa AI

Xu hướng AI khiến các startup tại Thung lũng Silicon trải qua giai đoạn sôi động nhất từ trước đến nay. Theo New York Times, sự sụp đổ của Builder.ai gần như không được chú ý. Kể cả việc xếp công ty vào lĩnh vực AI vẫn còn tranh cãi.

Đầu năm nay, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) buộc tội cặp vợ chồng từ San Francisco vì lừa đảo nhà đầu tư tham gia một công ty trò chuyện AI. Ở New York, công tố viên cũng buộc tội một doanh nhân lừa đầu tư vào ứng dụng mua sắm, trong đó AI thực chất là đội nhân viên thuê từ Philippines.

“AI giả mạo xuất hiện tràn lan tại Thung lũng Silicon từ nhiều năm nay... Nếu muốn nhận tài trợ, bạn chỉ cần nói một loạt từ về AI như ‘học máy’, ‘mô hình ngôn ngữ lớn’ hay ‘đây chính là tương lai’. Bạn không cần sở hữu AI thực sự”, David Gerard, người điều hành website vạch trần AI giả mạo, Pivot to A.I, cho biết.

Các sản phẩm của Builder.ai. Ảnh: Bloomberg.

Builder.ai được thành lập năm 2016 với tên Engineer.ai, cung cấp nền tảng hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng phần mềm. Trong giai đoạn đầu, công ty không nói nhiều về AI. Khi nhận khoản đầu tư mạo hiểm lớn đầu tiên vào năm 2018, CEO Sachin Dev Duggal sử dụng 150 từ để quảng bá công ty, nhưng không bao gồm “AI”.

Thời điểm đó, chưa đến 15.000 địa chỉ web kết thúc bằng “.ai”. Được phát triển dùng cho đảo Anguilla thuộc vùng Caribe, tên miền “.ai” trở nên phổ biến với các startup muốn thu hút sự chú ý.

Theo Domain Name Stat, khoảng 1.500 địa chỉ “.ai” được tạo mỗi ngày trong mùa hè năm nay. Với tốc độ hiện tại, số địa chỉ website kết thúc bằng “.ai” dự kiến vượt 1 triệu vào cuối năm. Để so sánh, số lượng doanh nghiệp trực tuyến thành lập vào cuối kỷ nguyên dot-com (cuối thập niên 1990) ước tính là 10.000.

Vòng gọi vốn thứ 4, cũng là vòng cuối cùng của Builder.ai, diễn ra năm 2023 và dẫn dắt bởi quỹ đầu tư quốc gia Qatar Investment Authority. Trong lần này, chữ thứ 3 trong thông cáo báo chí, ngay sau tên công ty là "A.I".

Các nhà đầu tư rót tổng cộng 450 triệu USD vào Builder.ai, bên cạnh Qatar còn có vườn ươm DeepCore của SoftBank, Microsoft, nhà đầu tư Hollywood Jeffrey Katzenberg, CEO Nikesh Arora của Palo Alto Networks và công ty đầu tư mạo hiểm Insight Partners tại New York.

Chiến lược quảng bá bản thân

Chiến lược của Builder.ai là trở nên phổ biến đến mức tất yếu. Theo nghiên cứu từ One Little Web, một công ty tư vấn của Ấn Độ, các công ty AI thường đưa tin liên tục trên phương tiện truyền thông, không chỉ để quảng bá mà còn tăng tính ứng dụng và đẩy mạnh tăng trưởng.

Trên thực tế, Builder.ai chi rất nhiều tiền quảng bá thay vì phát triển sản phẩm. Cuối năm 2024, công ty tham gia hội nghị Web Summit tại Lisbon. Ở hội nghị TechCrunch Disrupt, Builder.ai tham gia với tư cách đối tác vàng.

Tại các sự kiện trên, Builder.ai giới thiệu chatbot Natasha, tự nhận là công cụ quản lý chương trình AI đầu tiên. Sản phẩm được thiết kế giúp phát triển website và ứng dụng “dễ như đặt pizza”.

Khi cơn sốt AI bùng nổ năm 2024, Builder.ai chi khoảng 42 triệu USD cho những chiến dịch quảng bá, tương đương 80% doanh thu. Theo New York Times, chi tiêu cho thương hiệu công ty tăng gấp 4 lần trong cùng giai đoạn.

CEO Duggal tự nhận là “phù thủy thủ lĩnh” tại Builder.ai, thường xuất hiện với áo len nhiều màu, kể về tiềm năng của AI.

Sachin Dev Duggal, nhà sáng lập Builder.ai, tham gia một hội nghị tại Qatar năm 2024. Ảnh: Spotsfile.

Lập trình phần mềm từng là công việc nặng nhọc, đòi hỏi kỹ năng cao. Quan niệm tạo phần mềm mà không cần lập trình gọi là “lập trình không cần mã” (no-code coding), hoặc theo thuật ngữ mới là “lập trình cảm tính” (vibe coding), chỉ cần dựa vào AI để viết mã.

Chiến lược của Builder.ai mang đến hiệu quả nhất định. Tạp chí Fast Company từng xếp Builder.ai sáng tạo thứ ba trong lĩnh vực AI, cao hơn 6 bậc so với Nvidia. Tòa soạn cho biết các công ty tham gia bảng xếp hạng phải đóng khoản phí nhỏ, nhưng quá trình xếp hạng dựa trên hồ sơ năng lực.

Bài giới thiệu của Fast Company đánh giá cao Builder.ai do “mối quan hệ hợp tác mới với JPMorgan Chase để bán sản phẩm cho khách hàng của công ty tài chính”. Dù vậy, phát ngôn viên ngân hàng xác nhận chưa từng hợp tác với Builder.ai dưới dạng nhà cung cấp.

Năm 2024, Duggal nhận Giải thưởng Doanh nhân của năm bởi tổ chức EY (Vương quốc Anh). Sau đó, ông tham gia một cuộc thi toàn cầu, format tương tự giải thưởng của Viện Hàn lâm nhưng không chiến thắng.

"Trò chơi mờ ảo"

Duggal là doanh nhân người Anh, khởi nghiệp 20 năm trước với phần mềm dựng đồ họa trực quan, chia sẻ ảnh trước khi thành lập Engineer.ai năm 2016.

Đến 2018, Duggal mời Robert Holdheim về điều hành công ty. Tuy nhiên chỉ vài tháng sau, Holdheim rời công ty và khởi kiện Duggal, cáo buộc bị sa thải vì chỉ ra những vấn đề của startup.

Trong đơn kiện, Holdheim cho biết công ty có 2 bộ sổ sách: một bộ với số liệu giả để gửi cho nhà đầu tư, bộ còn lại ghi nhận số liệu thật. Trên thực tế, Engineer.ai chỉ có vài khách hàng với tỷ lệ hài lòng thấp.

So sánh với startup y tế Theranos của Elizabeth Holmes, Holdheim gọi Engineer.ai là “làn khói trước gương” (smoke and mirrors), ám chỉ hành động tô vẽ sự thật bằng thông tin sai lệch.

Manpreet Ratia, CEO đương nhiệm của Builder.ai. Ảnh: New York Times.

Khi đối chất với Duggal, CEO đáp trả mọi công ty khác cũng làm như vậy.

“Startup công nghệ nào cũng thổi phồng để gọi vốn, chính khoản tiền đó mới cho phép chúng tôi phát triển công nghệ”, Holdheim trích lời Duggal trong đơn kiện.

Đơn kiện cũng tố cáo Duggal dùng tiền công ty để tiêu xài hoang phí, thậm chí thuê đầu bếp riêng từ Hy Lạp đến Los Angeles. Công ty phủ nhận mọi cáo buộc trước khi đổi tên thành Builder.ai tháng 10/2019.

Vụ kiện của Holdheim được dàn xếp ổn thỏa. Trên thực tế, cả vụ kiện lẫn bài báo chỉ ra những vấn đề của Builder.ai trên WSJ năm 2019 không ảnh hưởng đến tốc độ phát triển của công ty những năm tiếp theo.

Nhờ đại dịch bùng phát, Builder.ai nhận nhiều khoản đầu tư từ xa. Năm 2023, Microsoft rót 30 triệu USD và quảng bá công ty dưới dạng đối tác chiến lược.

Ngay sau đó, hội đồng quản trị Builder.ai nhận thấy bất thường khi lượng tiền mặt quá ít dù tăng trưởng nhanh. Khi điều tra thêm, họ phát hiện doanh thu công ty bị phóng đại quá mức.

Cụ thể, doanh thu Builder.ai trong năm tài chính 2023 được báo cáo 157 triệu USD, nhưng thực tế chỉ có 42 triệu USD. Đến 2024, con số được báo cáo là 217 triệu USD, cao hơn gần 4 lần so với thực tế (51 triệu USD).

Builder.ai cũng nợ Amazon Web Services đến 75 triệu USD. Trước sức ép từ chủ nợ, Duggal phải từ chức, trong khi hội đồng quản trị nộp đơn phá sản.

Sức hút của AI

Hồi tháng 5, một tài khoản mạng xã hội cáo buộc sản phẩm Natasha của Builder.ai thực chất chỉ là 700 lập trình viên người Ấn Độ. Đáp trả thông tin này, CEO đương nhiệm Ratia phủ nhận cáo buộc, nhưng đổ lỗi một phần cho công ty do không định nghĩa rõ ràng thuật ngữ AI.

“AI có thật. Đây không phải chiêu trò hay quảng cáo sai sự thật. Nó là hệ thống tinh vi, đạt tiêu chuẩn”, Ratia viết trên LinkedIn hồi tháng 6.

Bên cạnh Builder.ai, nhiều startup AI cũng bị phanh phui. Nate, ứng dụng mua sắm từng huy động vốn 40 triệu USD, bị phát hiện sử dụng nhân công Philippines để xử lý thủ công từng đơn hàng thay vì AI như quảng cáo.

Quảng cáo trợ lý ảo Natasha của Builder.ai. Ảnh: Bloomberg.

Vào tháng 4, vợ chồng Alexander Beckman bị SEC cáo buộc làm giả báo cáo kiểm toán, biển thủ hàng chục triệu USD từ công ty trò chuyện AI có tên GameOn. 2 người bị buộc tội sử dụng tiền từ công ty để tiêu xài cá nhân, gồm mua nhà và tổ chức đám cưới.

Bản thân Builder.ai cũng bị các công tố viên tại New York điều tra. Câu chuyện của Builder.ai và loạt công ty AI sụp đổ phản ánh sức hút khó cưỡng của thuật ngữ AI.

“AI bán được, còn tự động hóa thì không”, CEO Manpreet Ratia của Builder.ai thừa nhận.

Nguồn: https://znews.vn/goc-khuat-trong-cuoc-dua-ai-post1582198.html