Đổi mới sáng tạo – Chủ trương quốc gia và hành động của doanh nghiệp hàng hải

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động mạnh mẽ, đổi mới sáng tạo đã trở thành chìa khóa giúp nhiều quốc gia vượt qua thách thức và tạo ra bứt phá. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó. Với vị thế nền kinh tế năng động, hội nhập sâu rộng, Việt Nam đã xác định rõ đổi mới sáng tạo là trụ cột quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Khởi nguồn từ tầm nhìn chiến lược của quốc gia

Đại hội XIII của Đảng là sự kiện chính trị trọng đại nhất của Đảng và của dân tộc ta trong năm 2021.

Trong hơn một thập kỷ qua, Việt Nam đã bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu phải bứt phá về năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng (2021) xác định khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực chủ yếu để phát triển nhanh và bền vững. Đây không chỉ là định hướng vĩ mô, mà còn là mệnh lệnh chính trị và kinh tế đối với mọi ngành, trong đó có hàng hải, lĩnh vực then chốt bảo đảm huyết mạch thương mại quốc gia.

Các chính sách lớn liên tiếp được ban hành đã hình thành nền móng cho phong trào đổi mới sáng tạo toàn quốc. Năm 2016, Thủ tướng phê duyệt Đề án 844 về hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đến năm 2025, mở đường cho sự hình thành mạng lưới hàng nghìn doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ. Đến năm 2019, Chính phủ quyết định thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC), một cơ quan đầu mối tập trung vào hỗ trợ doanh nghiệp và kết nối hệ sinh thái sáng tạo trong nước với thế giới.

Đặc biệt, Chương trình Chuyển đổi số quốc gia được ban hành theo Quyết định 749/QĐ-TTg năm 2020 đã đánh dấu bước chuyển mang tính lịch sử. Mục tiêu rõ ràng: đến năm 2025, kinh tế số chiếm 20% GDP; Việt Nam thuộc nhóm 35 quốc gia hàng đầu về đổi mới sáng tạo. Chương trình này được xem như “bàn tay dẫn dắt” để các ngành kinh tế – xã hội tiến vào kỷ nguyên số.

Tháng 5/2022, Thủ tướng ban hành Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030 (Quyết định 569/QĐ-TTg). Văn kiện này nhấn mạnh nhiệm vụ phát triển mạnh mẽ năng lực đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp, coi doanh nghiệp là trung tâm, viện – trường là cơ sở khoa học, Nhà nước là người kiến tạo. Đến cuối năm 2024, Bộ Chính trị tiếp tục ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW, xác định phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá hàng đầu. Lần đầu tiên, một Ban Chỉ đạo Trung ương do Tổng Bí thư trực tiếp làm Trưởng ban được thành lập để thống nhất lãnh đạo lĩnh vực này.

Sự nhất quán trong chủ trương của Đảng và Nhà nước đã tạo ra môi trường chính sách thuận lợi, đưa Việt Nam thăng hạng liên tục trên Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII). Năm 2024, Việt Nam đứng thứ 44/133 quốc gia, trong đó nhiều chỉ số thành phần thuộc nhóm dẫn đầu thế giới. Đổi mới sáng tạo không còn là khẩu hiệu, mà đã trở thành chuẩn mực phát triển mới.

Ngành hàng hải trong dòng chảy đổi mới toàn cầu

Ngành hàng hải, vốn được coi là “xương sống” của thương mại quốc tế, cũng đang chịu áp lực đổi mới chưa từng có. Cách mạng công nghiệp 4.0 và yêu cầu xanh hóa chuỗi cung ứng toàn cầu buộc các doanh nghiệp vận tải biển phải tái cấu trúc.

Trên thế giới, nhiều cảng lớn đã chuyển mình thành cảng thông minh với e-Port, AutoGate, digital twin. Singapore, Rotterdam, Hamburg đã đi đầu trong ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn để quản lý tàu, tối ưu luồng hàng, giảm thiểu thời gian chờ. Các tập đoàn vận tải triển khai tàu tự hành, tàu dùng nhiên liệu sạch như LNG, methanol, amonia để đáp ứng lộ trình cắt giảm phát thải của Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO).

Tại Việt Nam, những bước tiến ban đầu đã được ghi nhận. Cảng Hải Phòng tiên phong triển khai hệ thống Smart Gate, giúp rút ngắn thời gian làm thủ tục container từ 2,3 phút xuống chỉ còn 22 giây. Cảng Đà Nẵng trở thành một trong những cảng trực tuyến hiện đại nhờ ứng dụng e-Port và AutoGate. Đây không chỉ là cải tiến kỹ thuật, mà còn là sự thay đổi tư duy quản lý: lấy công nghệ làm nền tảng để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Sự phát triển này cho thấy một xu hướng tất yếu: nếu không đổi mới, doanh nghiệp hàng hải sẽ bị bỏ lại phía sau trong cuộc cạnh tranh toàn cầu vốn ngày càng gay gắt.

VIMC và hành động cụ thể cho đổi mới sáng tạo

Trong bối cảnh đó, Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC) – doanh nghiệp trụ cột của ngành – đã chủ động đưa đổi mới sáng tạo thành trọng tâm chiến lược.

Thứ nhất, VIMC triển khai chuyển đổi số toàn diện. Hệ sinh thái số đang được xây dựng, kết nối các mắt xích cảng biển – vận tải biển – logistics trên một nền tảng chung. Nhiều quy trình nghiệp vụ đã số hóa: từ e-Port, AutoGate ở cảng, đến ứng dụng phần mềm quản lý đội tàu, tối ưu hành trình để tiết kiệm nhiên liệu. Việc kết nối trực tuyến với hải quan, khách hàng và hãng tàu không chỉ đơn giản hóa thủ tục, mà còn nâng cao trải nghiệm và niềm tin của đối tác.

Thứ hai, VIMC đẩy mạnh phong trào sáng kiến cải tiến (Kaizen). Giai đoạn 2020-2025, toàn hệ thống ghi nhận 2.500 sáng kiến, làm lợi trên 150 tỷ đồng. Các sáng kiến điển hình như Smart Gate tại cảng Hải Phòng, cải tiến xếp dỡ container tại cảng Đà Nẵng, hay thay đổi kết cấu nền móng trong dự án cảng Lạch Huyện tiết kiệm 82,7 tỷ đồng. Những con số này chứng minh đổi mới sáng tạo đã thấm sâu vào từng bộ phận, từ khối quản lý dự án đến đội ngũ công nhân, kỹ sư.

Thứ ba, VIMC chú trọng đổi mới tài sản chiến lược. Công ty CP Vận tải biển Việt Nam (VOSCO) đã tiếp nhận nhiều tàu Supramax đời mới, trong đó có Vosco Jubilant – tàu lớn nhất và trẻ nhất đội tàu hiện nay. Đây là bước đi nhằm trẻ hóa đội tàu, nâng cao năng lực vận tải và giảm phát thải, phù hợp với xu hướng toàn cầu.

Cuối cùng, VIMC xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo. Những chương trình như Ngày hội Đổi mới sáng tạo trẻ, cuộc thi Sáng kiến VIMC 2025 đã tạo ra diễn đàn để mọi cán bộ, nhân viên, thuyền viên đều có cơ hội đóng góp ý tưởng. Tinh thần “sáng tạo để dẫn đầu, kiến tạo để vươn xa” trở thành giá trị chung, gắn kết 10.000 con người trong hệ sinh thái VIMC.

Đổi mới sáng tạo ở Việt Nam không phải hiện tượng đơn lẻ, mà là kết quả của một tầm nhìn chiến lược nhất quán từ Đảng và Nhà nước. Trong dòng chảy ấy, ngành hàng hải và VIMC đã chứng minh sự chủ động hội nhập, biến chủ trương thành hành động cụ thể.

Những sáng kiến, dự án, và phong trào trong VIMC không chỉ giúp tối ưu hiệu quả kinh doanh, mà còn khẳng định vị thế của doanh nghiệp tiên phong. Quan trọng hơn, nó góp phần hiện thực hóa khát vọng của đất nước: xây dựng Việt Nam trở thành quốc gia có nền kinh tế sáng tạo, hội nhập sâu rộng, và vững vàng trên bản đồ hàng hải toàn cầu.

Nguồn: https://vimc.co/doi-moi-sang-tao-chu-truong-quoc-gia-va-hanh-dong-cua-doanh-nghiep-hang-hai/