Đổi mới quản lý chất lượng: Đón đầu kỷ nguyên số với hành lang pháp lý mới

Với sự phát triển của công nghệ số, từ AI, blockchain đến nhãn điện tử và hộ chiếu số, công tác quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa đang bước vào một giai đoạn mới. Dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa vừa được đưa ra lấy ý kiến thể hiện quyết tâm hiện đại hóa hệ thống pháp lý, qua đó tăng cường minh bạch trong truy xuất nguồn gốc và bảo vệ tốt hơn quyền lợi người tiêu dùng.

Bộ Khoa học và Công nghệ•12/09/2025

Ngày 12/9, tại Hà Nội, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia tổ chức hội thảo lấy ý kiến đối với Dự thảo Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật này, đồng thời quy định về nhãn hàng hóa.

Đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện văn bản pháp luật

Trước đó, ngày 18/6/2025 tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật số 78/2025/QH15 – Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Tiếp đó, ngày 14/7/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1526/QĐ-TTg phân công Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì soạn thảo Dự thảo Nghị định, trình Chính phủ trước ngày 15/10/2025.

Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Ủy ban TCĐLCL Quốc gia phát biểu tại Hội thảo.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Nam Hải – Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia cho biết, trong những năm gần đây, công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật đã có nhiều đổi mới mạnh mẽ, đặc biệt ở khâu rút ngắn thời gian soạn thảo. Nếu trước đây để xây dựng một đạo luật thường kéo dài khoảng 2 năm, thì nay chỉ trong vòng ba tháng, Bộ Khoa học và Công nghệ đã hoàn thành và trình Quốc hội 5 dự thảo Luật, tất cả đều được thông qua. Điều này cho thấy quyết tâm lớn trong việc hiện đại hóa hệ thống pháp luật, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết về tiến độ hoàn thiện các văn bản hướng dẫn thi hành.

"Hội thảo lần này được tổ chức với tinh thần cầu thị, nhằm tiếp thu đầy đủ ý kiến từ các bộ, ngành, hiệp hội và doanh nghiệp. Đây là cơ sở quan trọng để Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục hoàn thiện Dự thảo Nghị định, bảo đảm tính đồng bộ, khả thi và phù hợp với thực tiễn quản lý", ông Nguyễn Nam Hải nhấn mạnh.

Bà Nguyễn Thị Mai Hương, Trưởng ban Ban Quản lý chất lượng và Đánh giá sự phù hợp tại Hội thảo.

Trình bày chi tiết nội dung Dự thảo, bà Nguyễn Thị Mai Hương, Trưởng ban Quản lý chất lượng và Đánh giá sự phù hợp cho biết, dự thảo Nghị định gồm 8 chương, 99 điều, 16 biểu mẫu và 5 phụ lục, trong đó có nhiều điểm đổi mới quan trọng.

Một thay đổi lớn là phương thức phân loại hàng hóa theo mức độ rủi ro (cao, trung bình, thấp) thay vì theo nhóm hàng truyền thống. Việc đánh giá rủi ro dựa trên chuẩn mực quốc tế ISO/IEC 31010, gắn với các yếu tố: ảnh hưởng đến sức khỏe con người, tác động môi trường, khả năng kiểm soát trong chuỗi cung ứng, cùng thông tin cảnh báo từ WHO, FAO, OECD…

Đáng chú ý, Dự thảo cũng đưa ra các giải pháp ứng dụng công nghệ số trong quản lý chất lượng, từng bước bắt buộc áp dụng AI, blockchain, IoT, big data. Các công nghệ này sẽ được triển khai trong hệ thống cảnh báo sớm, dự báo rủi ro, kiểm tra chất lượng trực tuyến, cũng như tạo kênh tiếp nhận phản ánh và khiếu nại điện tử, bảo đảm minh bạch và phản hồi công khai.

"Chúng tôi kỳ vọng việc áp dụng công nghệ số sẽ giúp tăng cường hiệu quả giám sát, rút ngắn thời gian xử lý, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình tuân thủ quy định", bà Hương nhấn mạnh.

Truy xuất nguồn gốc và hộ chiếu số cho sản phẩm

Một trong những điểm mới nổi bật khác là quy định bắt buộc truy xuất nguồn gốc với các sản phẩm rủi ro cao. Thông tin truy xuất sẽ được kết nối với Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc quốc gia, bảo đảm minh bạch và thuận lợi cho quản lý.

Ngoài ra, Dự thảo đề xuất triển khai hộ chiếu số sản phẩm (DPP) – một dạng dữ liệu điện tử tích hợp thông tin về xuất xứ, nguyên liệu, quy trình sản xuất, chứng nhận hợp chuẩn – hợp quy, tính bền vững… Việc áp dụng DPP được ưu tiên cho các ngành hàng xuất khẩu chủ lực, đặc biệt những sản phẩm có mức độ rủi ro cao. Hộ chiếu số có thể tích hợp với nhãn điện tử, tạo điều kiện thuận lợi cho cả cơ quan quản lý lẫn doanh nghiệp.

Ông Bùi Bá Chính, Quyền Giám đốc Trung tâm Mã số, mã vạch quốc gia phát biểu tại Hội thảo.

Liên quan đến nhãn hàng hóa, Dự thảo mở ra cơ chế linh hoạt với nhãn điện tử. Theo ông Bùi Bá Chính – Quyền Giám đốc Trung tâm Mã số, Mã vạch Quốc gia, hệ thống nhãn điện tử quốc gia (elabel.gov.vn) và hộ chiếu số sản phẩm quốc gia (dpp.gov.vn) sẽ giúp minh bạch hóa thông tin, bảo đảm khả năng truy xuất nhanh chóng và chính xác.

Nhãn điện tử có thể được thể hiện bằng mã QR, RFID hoặc các công nghệ số khác. Doanh nghiệp phải lưu trữ dữ liệu ít nhất 12 tháng kể từ khi sản phẩm ngừng lưu thông, đồng thời bảo đảm truy xuất được lịch sử thay đổi. Trong thương mại điện tử, chủ quản nền tảng có trách nhiệm hiển thị công khai thông tin nhãn hàng hóa, bảo đảm sản phẩm đến tay người tiêu dùng luôn kèm nhãn đúng quy định.

Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Ủy ban TCĐLCL Quốc gia chủ trì phiên thảo luận tại Hội thảo.

Các đại biểu tham dự Hội thảo, gồm đại diện các bộ, ngành, hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp đã tập trung trao đổi về những điểm mới cũng như các nội dung còn vướng mắc, đặc biệt là quy định ghi nhãn đối với hàng hóa gia công, cách ghi xuất xứ khi sản phẩm chỉ trải qua công đoạn lắp ráp, đóng gói đơn giản tại Việt Nam, hay quy trình kiểm tra chất lượng hàng nhập khẩu.

Kết luận hội thảo, ông Nguyễn Nam Hải khẳng định, việc hoàn thiện Nghị định không chỉ là yêu cầu thực thi pháp luật, mà còn có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI) hiện đại, gắn kết với chuyển đổi số, hội nhập quốc tế.

"Chúng tôi mong muốn nhận được nhiều ý kiến góp ý từ cộng đồng doanh nghiệp để Nghị định khi ban hành thực sự đi vào cuộc sống, vừa nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, vừa tạo thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng", ông Hải nhấn mạnh.

Với những đổi mới về quản lý rủi ro, ứng dụng công nghệ số, truy xuất nguồn gốc và nhãn điện tử, Dự thảo Nghị định hứa hẹn sẽ là bước tiến quan trọng, góp phần hoàn thiện hành lang pháp lý trong lĩnh vực chất lượng sản phẩm, hàng hóa, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế số và hội nhập quốc tế trong giai đoạn mới.