Độc đáo nghệ thuật trình diễn dân gian của người Mường

Người Mường ở Phú Thọ còn lưu giữ được kho tàng văn hóa dân tộc đa dạng và giàu bản sắc truyền thống. Văn hóa Mường được thể hiện rõ nét trong phong tục, tập quán, tín ngưỡng, ngôn ngữ, ẩm thực, trang phục, lễ hội, tri thức dân gian... Trong đó có các loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian độc đáo như: Diễn tấu chiêng, hát ví, thường rang, bọ mẹng, hát đúm, múa mỡi, xênh tiền, đâm đuống, chạm ống, múa trống đu...

Trong kho tàng di sản văn hóa của người Mường, chiêng có vai trò rất quan trọng. Văn hóa chiêng được xem là linh hồn của người Mường, tượng trưng cho sự phồn thịnh về vật chất và tinh thần của mỗi gia đình cũng như cả cộng đồng. Năm 2016, nghệ thuật chiêng Mường Hòa Bình được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trong các ngày lễ, Tết không thể thiếu tiếng chiêng. Đặc biệt, tiếng chiêng luôn ngân vang trong các lễ hội của bốn vùng Mường cổ: Bi - Vang - Thàng - Động, thấm đượm chiều sâu lịch sử và tinh thần cộng đồng.

Đồng bào Mường xã Hương Cần trình diễn đâm đuống trong ngày hội.

Với người Mường, những làn điệu dân ca là nét đặc trưng không thể thiếu trong mạch nguồn văn hóa của đồng bào. Đáng chú ý, trong hát đối, hát ví, hát đúm giao duyên, thường rang, bọ mẹng, bên cạnh các bài hát có sẵn được lưu truyền trong dân gian, còn lại đa phần người hát phải ứng tác, ứng khẩu, sáng tạo lời hát một cách nhuần nhuyễn sao cho khớp với giai điệu, nhịp điệu có sẵn để đối đáp ngay tại chỗ. Lời hát ví, rang được truyền miệng qua nhiều đời, bởi vậy, nghệ nhân phải sưu tầm, học hỏi và lưu giữ một khối lượng lớn ngôn ngữ Mường, bao gồm cả tiếng Mường cổ. Mới đây, hát thường rang, bộ mẹng được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Ông Đinh Văn Thành, xã Cự Đồng đã có mấy chục năm nay say sưa tìm hiểu, cần mẫn ghi chép lại lời của những điệu ví, rang và cách diễn xướng dân gian của người Mường. Theo ông, các câu hát, điệu múa của dân tộc Mường đều được hướng dẫn, truyền dạy theo cách truyền miệng chứ không có văn bản ghi lại cụ thể. Vì thế, rất cần có sự hỗ trợ của Nhà nước và ngành Văn hóa trong việc sưu tầm, ghi chép những ca từ, lời hát, ghi âm, ghi hình một cách bài bản những sinh hoạt văn hóa, âm nhạc, lưu trữ các tài liệu, tư liệu về diễn xướng dân gian để bảo tồn, phát huy, truyền dạy các loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian cho thế hệ trẻ.

Bên cạnh những điệu dân ca Mường, các điệu múa xênh tiền, múa mỡi, múa trống đu cũng tạo nên nét đặc trưng trong văn hóa Mường. Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Mường - trong đó có nghệ thuật trình diễn dân gian, hàng trăm câu lạc bộ (CLB) văn hóa dân tộc Mường được thành lập ở các xã, khu dân cư, trường học, thu hút đông đảo người dân tham gia, góp phần phát huy những nét đẹp truyền thống, đẩy mạnh hơn nữa công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Các CLB văn hóa Mường đã và đang góp phần gìn giữ tiếng nói, ngữ văn dân gian, nghệ thuật biểu diễn, phong tục, tín ngưỡng, lễ hội, văn hóa ẩm thực, nghề thủ công truyền thống, trang phục dân tộc của đồng bào Mường. Trong những ngày Tết hoặc tại các lễ hội không thể thiếu phần diễn tấu chiêng, múa xênh tiền, đâm đuống, chạm ống, múa trống đu... Từ hoạt động của các CLB, nhiều người đã tham gia luyện tập và biết thêm các hình thức diễn xướng dân gian. Đây cũng là những người trực tiếp gìn giữ nghệ thuật trình diễn dân gian của dân tộc Mường.

Nhiều địa phương trong tỉnh cũng đã phối hợp với các đơn vị của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức tập huấn nâng cao năng lực về công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số; xây dựng mô hình CLB văn hóa dân tộc Mường cho cán bộ văn hóa xã, nghệ nhân, người có uy tín nhằm trang bị kiến thức về công tác bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống dân tộc thiểu số; chú trọng triển khai phương pháp, kỹ năng sưu tầm, phục hồi, phát triển một số loại hình văn hóa phi vật thể truyền thống có nguy cơ thất truyền... Từ đó, góp phần gìn giữ nghệ thuật trình diễn dân gian của đồng bào Mường, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Mường trong nhịp sống hiện đại.

Phương Thanh

Nguồn: https://baophutho.vn/doc-dao-nbsp-nghe-thuat-trinh-dien-dan-gian-cua-nguoi-muong-238543.htm