Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao định hướng chuyển đổi canh tác bền vững

Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” có ý nghĩa quan trọng định hướng chuyển đổi phương thức canh tác lúa bền vững và hình thành các vùng nguyên liệu tập trung quy mô lớn ổn định lâu dài.

Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” có ý nghĩa quan trọng định hướng chuyển đổi phương thức canh tác lúa bền vững và hình thành các vùng nguyên liệu tập trung quy mô lớn ổn định lâu dài.

Đây là một chiến lược mang tầm quốc gia, định hình lại tư duy sản xuất lúa trong bối cảnh mới, tạo bước chuyển mang tính đột phá tại vùng ĐBSCL nói chung và của tỉnh nói riêng.

Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao đã dần thay đổi tư duy sản xuất của nông dân, đem lại hiệu quả kinh tế rõ rệt.

Những tín hiệu tích cực

Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao đã triển khai được 7 mô hình điểm cấp trung ương tại 5 tỉnh. Kết quả bước đầu cho thấy mô hình canh tác lúa chất lượng cao, giảm phát thải mang lại những lợi ích rõ rệt cả về kinh tế lẫn môi trường.

Tại tỉnh, đến nay đã thực hiện mô hình thí điểm tại 2 HTX nông nghiệp và nhân rộng tại 6 xã sản xuất lúa trọng điểm. Cụ thể, đề án thực hiện từ vụ Hè Thu 2024 với 98,4ha/94 hộ cho 2 HTX để triển khai nhân rộng, đến vụ Hè Thu 2025 là vụ thứ 4 liên tiếp triển khai thực hiện.

Tại HTX Nông nghiệp Phước Hảo (ấp Hòa Hảo, xã Hưng Mỹ), ông Trương Hòa Thuận- Giám đốc HTX cho biết: HTX có 46 hộ tham gia đề án với 50ha. 100% thành viên HTX đều sử dụng cấp xác nhận trở lên, 70% sạ drone (lượng giống 80 kg/ha) và 30% sạ cụm (lượng giống 70 kg/ha); HTX sử dụng bình quân 450-500kg phân bón/ha/vụ, sử dụng thuốc BVTV phòng trị dịch hại bình quân 5-7 lần/vụ, 100% lượng rơm được thu gom khỏi đồng ruộng.

HTX áp dụng quy trình sản xuất theo hướng hữu cơ, ký hợp đồng với các doanh nghiệp cung ứng vật tư đầu vào và tiêu thụ sản phẩm đầu ra. Bên cạnh tiết giảm chi phí, tăng năng suất, lợi nhuận, ước tính lượng phát thải trong mô hình giảm hơn so với ngoài mô hình từ 20-50%.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, từ khi triển khai Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao đến nay, đã tác động rõ rệt đến tư duy sản xuất của nông dân cũng như cách thức chỉ đạo sản xuất của cán bộ địa phương. Người dân ý thức chuyển đổi phương thức canh tác từ truyền thống sang bền vững, hướng tới giảm phát thải, nâng cao thu nhập và bảo vệ môi trường.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp và HTX ngày càng tham gia tích cực vào chuỗi giá trị sản xuất. Đây là một điểm sáng trong quá trình triển khai đề án. Mô hình liên kết giữa doanh nghiệp- HTX- nông dân đang từng bước được hình thành, tạo tiền đề quan trọng cho sản xuất lúa gạo theo hướng bền vững và ổn định.

Theo ông Lâm Văn Tân- Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao là chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước, nhận được sự ủng hộ của các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước quan tâm hỗ trợ tạo điều kiện thuận lợi trong triển khai thực hiện. Nông dân cũng rất phấn khởi, đồng tình cao và tham gia tích cực.

Lãnh đạo tỉnh đang quyết tâm chỉ đạo các sở, ngành và địa phương triển khai thực hiện nhân rộng mô hình lúa chất lượng cao và phát thải thấp đã triển khai thực hiện mô hình thực tế tại tỉnh mang lại hiệu quả về kinh tế, xã hội và môi trường.

Phấn đấu đến 2030 có 50 ngàn hecta đạt tiêu chí

Mặc dù đạt được những kết quả tích cực ban đầu, quá trình triển khai Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp vẫn gặp phải nhiều khó khăn, thách thức cần được tháo gỡ để đảm bảo tiến độ và hiệu quả thực hiện. Theo ngành nông nghiệp, tỉnh có diện tích lúa gieo trồng hàng năm hơn 327.000ha và sản lượng đạt trên 1,8 triệu tấn.

Tuy nhiên, quy mô sản xuất lúa của tỉnh ở một số xã còn nhỏ lẻ, manh mún chưa có nhiều vùng chuyên canh lúa quy mô lớn có sự liên kết, hợp tác giữa người trồng lúa với HTX và với doanh nghiệp. Tỉnh có trên 20% diện tích sản xuất lúa tham gia vào các loại hình kinh tế hợp tác và HTX nhưng còn rất lỏng lẻo, hiệu quả mang lại chưa cao.

Hơn nữa, Vĩnh Long nằm ngoài Dự án VnSAT nên bước đầu tiếp cận thực hiện đề án gặp khó khăn do chưa có kinh nghiệm, chưa được đầu tư về cơ sở hạ tầng, đào tào nguồn nhân lực so với các tỉnh trước đây đã tham gia Dự án VnSAT. Phần lớn các sản phẩm lúa gạo của tỉnh chưa xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu; thiếu doanh nghiệp đầu tàu để đầu tư và bao tiêu; thiếu máy móc, trang thiết bị, kho chứa quy mô lớn đảm bảo nhu cầu sản xuất và bảo quản lúa gạo…

Thời gian tới, Sở Nông nghiệp và Môi trường xác định cụ thể khu vực trọng tâm để tham gia thực hiện dự án đầu tư phát triển vùng chuyên canh lúa chất lượng cao và giảm phát thải, phấn đấu đến cuối năm 2030 có 50.000ha đạt tiêu chí theo quy định.

Tập trung vào các hoạt động chủ yếu như đầu tư hoàn thiện cơ sở hạ tầng những vùng diện tích mới, tổ chức lại sản xuất, xây dựng chuỗi giá trị, triển khai ứng dụng hệ thống MRV; đồng thời, duy trì sản xuất bền vững những vùng đạt các tiêu chí giai đoạn 2024-2025.

Tiếp tục nhân rộng mô hình

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các mô hình điểm trong Đề án 1 triệu hecta lúa chất lương cao giúp giảm chi phí sản xuất từ 8,2-24,2% nhờ giảm 30-50% lượng giống, tiết kiệm 30-70kg phân bón/ha, giảm 1-4 lần phun thuốc BVTV và cắt giảm 30-40% lượng nước tưới. Đồng thời, năng suất tăng 2,4-7%, giúp nâng cao thu nhập của nông dân thêm 12-50%, tương đương lợi nhuận tăng từ 4-7,6 triệu đồng/ha so với canh tác truyền thống. Mô hình góp phần giảm phát thải khí nhà kính, với mức giảm trung bình 2-12 tấn CO₂ tương đương/ha. Toàn bộ sản lượng lúa thu hoạch đều được các doanh nghiệp cam kết bao tiêu với giá cao hơn 200-300 đ/kg, tạo động lực mạnh mẽ cho nông dân tham gia. Với những kết quả tích cực này, các mô hình thí điểm đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ từ nông dân HTX trong khu vực. Trên cơ sở đó, bộ đã thống nhất chủ trương với các địa phương tiếp tục nhân rộng mô hình, hướng tới mục tiêu xây dựng nền sản xuất lúa chất lượng cao, thân thiện với môi trường và có khả năng cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, tăng cường tổ chức tập huấn, chuyển giao cho hộ trồng lúa và tổ hợp tác, HTX áp dụng quy trình sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp, biện pháp xử lý rơm rạ, các kiến thức bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, kiến thức quản trị, kinh doanh, thị trường, chuyển đổi số.

Kết nối vùng sản xuất chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp với các trung tâm đổi mới sáng tạo, trung tâm logistics gắn với vùng chuyên canh có sự tham gia của các tổ hợp tác, HTX và doanh nghiệp. Tăng cường công tác xúc tiến thương mại, quảng bá, hỗ trợ thúc đẩy tiêu thụ các sản phẩm lúa gạo; hỗ trợ xây dựng thương hiệu lúa các-bon thấp, kêu gọi doanh nghiệp đầu tư vào bao tiêu sản phẩm…

Bài, ảnh: THẢO LY

 

Nguồn: https://baovinhlong.com.vn/kinh-te/nong-nghiep/202509/de-an-1-trieu-hecta-lua-chat-luong-cao-dinh-huong-chuyen-doi-canh-tac-ben-vung-87e1104/