Có một thời Việt Bắc boong hây

Trong dòng chảy văn học 80 năm qua, không thể không điểm đến một thời kháng chiến Việt Bắc. Những tên tuổi lớn của văn nghệ kháng chiến đã sáng tác trên mảnh đất này như Tố Hữu, Nguyễn Đình Thi, Nam Cao… luôn được nhắc nhớ. Những ngòi bút mà tác giả sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Việt Bắc boong hây (Việt Bắc quê ta): Nông Quốc Chấn, Bàn Tài Đoàn, Nông Minh Châu, Nông Viết Toại… đã có nhiều tác phẩm văn thơ, nghệ thuật có giá trị góp phần làm nên một lát cắt…

Lời giới thiệu cuốn sách Việt Bắc boong hây số 2 Sở Văn hóa Khu tự trị Việt Bắc phát hành ngày 19/8/1958 viết: “Mỗi mùa thu đẹp đẽ của dân tộc Việt Nam là một mùa thu trưởng thành của các dân tộc Việt Bắc với những hân hoan qua văn thơ. Bởi nơi đây - vùng đất giàu truyền thống cách mạng, cũng là nơi sinh ra nhiều thế hệ nhà văn, nhà thơ ưu tú”.

Chúng tôi từng gặp gỡ, trò chuyện với nhà thơ Tày Nông Viết Toại, tháng 8 này gặp lại, dù ở tuổi 99, nhà thơ vẫn minh mẫn, ăm ắp ký ức về một thời Việt Bắc boong hây.

Vì cụ Toại dành cả đời nghiên cứu văn hóa dân tộc, đã có nhiều tác phẩm văn thơ có giá trị góp phần gìn giữ, phát huy văn hóa truyền thống của dân tộc Tày nay còn sống nên chúng tôi xin giới thiệu về cụ trước. Cụ sinh năm 1926 tại Ngân Sơn, tỉnh Thái Nguyên. Cụ Toại yêu văn thơ từ nhỏ, năm 1958, trong cuốn Việt Bắc boong hây số 2 đã in 2 tác phẩm: Bài thơ tiếng Tày ảnh Bác Hồ và lời tiếng Tày cho ca khúc “Ca ngợi Hồ Chủ tịch” do Lưu Hữu Phước soạn nhạc.

Nhà văn, nhà thơ Nông Viết Toại đã có rất nhiều tác phẩm văn, thơ về con người “Việt Bắc boong hây”.

Riêng về thơ, có thể kể đến nhiều tập thơ tiêu biểu, như: Rại róa vít pay (Bài trừ hủ tục, xuất bản năm 1956), Kin ngày phuối khát (Ăn ngay, nói thẳng, xuất bản năm 1962), Đét chang nâư (Nắng trưa, xuất bản năm 1976). Về văn xuôi, Nông Viết Toại viết “Boỏng tàng tập éo” (Đoạn đường ngoặt), là tác phẩm văn xuôi trữ tình mà chất dân tộc được miêu tả đặc sắc, từ lời ăn tiếng nói, lối nghĩ, cách ứng xử.

Năm 2019, Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam đã tổ chức Hội thảo "Thân thế và sự nghiệp nhà văn dân tộc Tày Nông Viết Toại" nhằm tôn vinh, ghi nhận những đóng góp của ông trên cả hai phương diện là sự nghiệp cách mạng và sáng tác văn học, nghệ thuật...

Thi sĩ người dân tộc Dao - Bàn Tài Đoàn nổi tiếng bởi bài thơ "Muối của Cụ Hồ" công bố năm 1960 cũng là tên tập thơ đầu tay trong tổng số 13 tập thơ của ông… Ngày 10/9/1959, đánh dấu một sự kiện đặc biệt, ngày khởi công đường Hà Giang - Đồng Văn. Con đường kỳ tích dài 185km, với điểm đầu từ thị xã Hà Giang, điểm cuối là huyện Mèo Vạc. Con đường xuyên qua cao nguyên đá, khi chưa có đường đồng bào nơi đây vô cùng cực khổ…

Thi sĩ Bàn Tài Đoàn mô tả: Xưa con khóc đòi cơm chấm muối/Mẹ tìm đâu ra muối con ơi/Nín đi lát nữa cha về chợ/Mua đầy lu muối dỗ con tôi/… Từ khi cán bộ cụ Hồ đến/Chợ nhiều dầu, thuốc, lắm vải hoa/Từng bồ muối trắng đầy ăm ắp/Đây muối miền xuôi, muối cụ Hồ…

Việc làm con đường Hạnh Phúc này bằng quyết tâm của lãnh đạo Khu tự trị Việt Bắc, trải qua nhiều năm tháng gian khổ thi công và cho đến tháng 3/1965 hoàn thành. Thành quả lao động vĩ đại này của thanh niên xung phong các tỉnh Cao - Bắc - Lạng - Thái - Tuyên - Hà với hơn 2,24 triệu ngày công đào, phá gần 3 triệu mét khối đá, đất, có phần thôi thúc hành động qua thơ Bàn Tài Đoàn.

Trong lời giới thiệu tập thơ "Bó đuốc sáng" in bằng hai ngôn ngữ Việt - Dao (Nhà xuất bản Văn hóa dân tộc) có viết: "Cuộc đời của nhà thơ có thể tượng trưng cho sự thay đổi của dân tộc Dao xưa kia quằn quại trong đói nghèo lạc hậu, bệnh tật.

Thi sĩ từ ngày Cách mạng Tháng Tám thành công, đời sống của dân tộc Dao, trong đó có nhà thơ được no ấm, được học hành và có quyền bình đẳng cùng các dân tộc khác trên khắp mọi miền của đất nước Việt Nam. Cả cuộc đời ông vừa hoạt động cách mạng, vừa sáng tác, làm thơ cũng chính là để tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng".

Từ năm 1951 đến khi nghỉ hưu với chức vụ: Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ Việt Bắc và khi ở tuổi ngoài 90 về miền mây trắng, thi sĩ Bàn Tài Đoàn không ngừng sáng tác văn thơ. Hơn 80 năm sáng tác, với gần 20 tập thơ, sức lao động của ông quả là đáng quý, đóng góp quan trọng cho nền văn học dân tộc ít người và cho cả Việt Bắc boong hây.

Những tên tuổi lớn tham gia và trực tiếp dùng văn học, nghệ thuật ca ngợi quê hương, ca ngợi cuộc sống của một thời Việt Bắc boong hây luôn được nhắc nhớ, ghi nhận: Nông Quốc Chấn, Nông Minh Châu, Hoàng Trung Thông… Vì họ đã cống hiến để phát huy giá trị văn hóa của một vùng trong ngôi nhà chung của Tổ quốc Việt Nam.

Nguồn: https://baothainguyen.vn/van-hoa/202509/co-mot-thoi-viet-bac-boong-hay-17c4c03/