Bazooka Việt Nam: Kỳ tích từ căn phòng 10 mét vuông khiến địch khiếp sợ

Lời tòa soạn: Trong công cuộc giành độc lập, tự do của dân tộc, mỗi chiến công oanh liệt đều được viết nên bằng máu, mồ hôi và trí tuệ của những con người Việt Nam bình dị mà vĩ đại.

Không chỉ là lòng quả cảm nơi trận tuyến, mà giữa chiến khu còn có các nhà khoa học, kỹ sư, chiến sĩ và cả những người nông dân yêu nước ngày đêm mày mò, sáng chế nên những vũ khí, thiết bị và giải pháp hậu cần mang đậm dấu ấn Việt Nam.

Từ khẩu súng bazooka vang danh chiến trường, xe đạp thồ huyền thoại đến các sáng chế phục vụ y tế, vận tải, thông tin liên lạc… tất cả đã góp phần làm nên thế trận nhân dân.

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, báo Dân trí trân trọng giới thiệu tuyến bài “Những sáng chế trong chiến khu góp nên độc lập”, nhằm tôn vinh tinh thần sáng tạo không ngừng nghỉ của người Việt, tỏa sáng trong những điều kiện ngặt nghèo nhất.

Nhu cầu cấp thiết về vũ khí chống tăng

Chia sẻ với phóng viên báo Dân trí, Trung tá, Tiến sĩ Trần Hữu Huy, Viện Chiến lược và Lịch sử Quốc phòng Việt Nam cho biết, trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, sau khi thành lập, xưởng quân giới ở các khu, các tỉnh thành trong cả nước đã xây dựng được 168 công binh xưởng.

Ngoài ra còn nhiều tổ sửa chữa vũ khí nhỏ do chính quyền kháng chiến và đoàn thể quần chúng ở huyện, xã tự thành lập.

Bazooka Việt Nam: Kỳ tích từ căn phòng 10 mét vuông khiến địch khiếp sợ - 1 — GS.VS Trần Đại Nghĩa khi còn trẻ (Ảnh: Tư liệu).

Ngày 16/9/1946, chàng trai Phạm Quang Lễ (sau được Bác Hồ đặt tên là Trần Đại Nghĩa) theo chân Bác Hồ lên chuyến tàu hỏa đặc biệt xuống phía Nam nước Pháp để bắt đầu hành trình về Việt Nam.

Để khắc phục tình trạng thiếu đạn dược phục vụ cho công cuộc trường kỳ kháng chiến của quân và dân ta, ngày 4/2/1947, Cục Quân giới được thành lập và KS Trần Đại Nghĩa trở thành Cục trưởng.

Theo hồ sơ tư liệu Cục Di sản văn hóa , tại thị trấn Giang Tiên (Thái Nguyên) có một nhà máy điện do các chủ mỏ thực dân Pháp xây dựng từ năm 1920, ở chân đồi Tây Máy, nhằm mục đích cung cấp điện cho việc khai thác than ở Phấn Mễ và Làng Cẩm.

Sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, chúng bỏ lại nhà máy và nhiều trang thiết bị máy móc, nguyên liệu nằm ở vành đai Chiến khu Việt Bắc, rất thuận tiện cho việc bảo vệ, chi viện hỗ trợ vật lực, khí tài, trang thiết bị...

Cục Quân giới chọn nơi này làm nơi thành lập xưởng sản xuất, sửa chữa vũ khí. Loại vũ khí mà KS Trần Đại Nghĩa nghiên cứu, chế tạo đầu tiên đó là súng Bazooka dựa theo mẫu có sẵn.

Hình ảnh người kỹ sư miệt mài tính toán tốc độ cháy, đốt thử các loại thuốc súng, ngày đêm với cây thước tính trong tay... đã trở nên quá đỗi quen thuộc với các cán bộ Chiến khu.

Những cán bộ chiến khu sau này kể lại, họ rất sợ khi đi qua phòng ông vì đó là nơi rất nguy hiểm. Trong căn phòng chỉ khoảng 10m² chứa đầy thuốc nổ đủ loại, chỗ nào cũng thấy ngổn ngang bao tải thuốc nổ… kỹ sư lại có thói quen hút thuốc mỗi lúc tư duy.

Công việc tưởng chừng đơn giản, thế nhưng khi bắt tay vào thực hiện thì không hề đơn giản tí nào. Nguyên nhân là do chúng ta thiếu máy móc, thiếu nguyên vật liệu, thiếu thợ lành nghề…

Loại vũ khí chống tăng này đã được các nước đồng minh cung cấp cho quân ta trong thời kỳ phát xít Nhật chiếm đóng. Khi ta bắt đầu nghiên cứu, sản xuất gặp nhiều khó khăn nhưng chưa đạt được kết quả.

Do đó, ông phải nghiên cứu để thích nghi thiết kế và kết cấu của súng cho phù hợp với nguyên vật liệu và điều kiện gia công thiếu thốn của ta.

Dù công việc khó khăn, điều kiện làm việc thiếu thốn, nguy hiểm, đời sống vật chất còn kham khổ mọi bề nhưng KS Nghĩa không bao giờ xao nhãng nhiệm vụ của mình.

Ông làm việc đến quên ăn, quên ngủ. Có hôm, mọi người gọi ông ăn cơm, mà ông cứ ngồi im như phỗng chỉ vì mải mê nghiên cứu tài liệu vũ khí.

Ông thường xuyên ngồi dậy để làm việc với cây bút và ngọn đèn dầu trong đêm. Còn trong các túi áo, túi quần thì lỉnh kỉnh đủ các linh kiện, dụng cụ cần thiết cho việc nghiên cứu.

Trong cảnh thiếu thốn đủ bề, không máy hàn điện, không thiết bị hiện đại, mọi công đoạn chế tạo bazooka đều là thử thách.

Thế nhưng, nhờ ý chí quyết tâm và sự đùm bọc của đồng bào các dân tộc, kỹ sư trẻ, cán bộ, công nhân Xưởng quân giới Giang Tiên đã biến gian khó thành động lực sáng tạo.

Đầu tiên, cần tiện đầu đạn và thân đạn từ những khối thép, nhôm đặc, côn đồng làm từ đồng đúc, ống đuôi đạn, buồng chứa thuốc đẩy, cũng tiện từ thép đặc.

Không có hàn điện, công nhân dùng thiếc gắn cánh đuôi vào cuống đạn.

Thách thức nhất là khâu tính toán: buồng thuốc đẩy, loa phụt hơi, liều thuốc đẩy, thuốc gây nổ… tất cả đều đòi hỏi sự tỉ mỉ và chính xác tuyệt đối.

Khẩu súng ra đời trong thiếu thốn bắn cháy xe tăng địch

Vùi mình trong sự say mê nghiên cứu, lắp ra lắp vào, thử đi thử lại nhiều lần thì sản phẩm vũ khí súng Bazooka đã được KS Trần Đại Nghĩa hoàn thành đầu năm 1947 (theo kiểu mẫu của Mỹ – ATM6A1). Đây là loại khí tài hiện đại của ta lúc bấy giờ, chủ yếu để tiêu diệt xe tăng.

Bazooka Việt Nam: Kỳ tích từ căn phòng 10 mét vuông khiến địch khiếp sợ - 4 — Thông tin về súng Bazooka do KS Trần Đại Nghĩa chế tạo (Đồ họa: Phương Mai).

"Đạn Bazooka là loại đạn nổ lõm, dài 0,56m, nặng 1,7kg, có 220g thuốc nổ mạnh và 60g thuốc đẩy, khả năng xuyên thép 150mm. Súng dài 1,27m, nặng 11kg, có thể vác vai, cơ động dễ dàng. Cự ly bắn hiệu quả từ 50-100m xa nhất là 300m", TS Huy chia sẻ.

Ngay sau khi chế tạo thành công, theo chỉ thị của Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp, hai khẩu Bazooka và 10 viên đạn đầu tiên đã được vận chuyển trao ngay cho bộ đội ở Mặt trận Hà Nội.

Ngày 2/3/1947, Bazooka “Made in Việt Nam” lần đầu ra trận. Bộ đội ta sử dụng Bazooka tiêu diệt hai xe tăng của quân Pháp ở Chúc Sơn - Chùa Trầm (Chương Mỹ, Hà Đông) khiến quân Pháp hoang mang, góp phần bẻ gãy cuộc tiến quân của địch.

Chiến công đầu này đã làm nức lòng bộ đội, được Bộ Tổng tư lệnh và Bác Hồ khen ngợi, trở thành mốc son của ngành Quân giới Việt Nam.

Theo TS Huy, không lâu sau, súng Bazooka đã được sử dụng rộng rãi trên khắp các mặt trận cả nước, góp phần vào công cuộc giải phóng dân tộc của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Pháp.

Bazooka Việt Nam: Kỳ tích từ căn phòng 10 mét vuông khiến địch khiếp sợ - 5 — Trung tá, Tiến sĩ Trần Hữu Huy, Viện Chiến lược và Lịch sử Quốc phòng Việt Nam (Ảnh: Nhân vật cung cấp).

Với chứng tích lịch sử tiêu biểu, Xưởng Quân giới - nơi chế tạo thành công súng Bazooka (năm 1947) tại Giang Tiên, Thái Nguyên được Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là Di tích lịch sử quốc gia tại Quyết định số 98/2004/QĐ-BVHTT ngày 15/12/2004.

"Súng Bazooka Việt Nam ra đời là kết quả của tinh thần lao động khoa học miệt mài, biểu trưng cho bản lĩnh, trí tuệ và sức sáng tạo phi thường của Việt Nam trong thử thách ngặt nghèo của lịch sử", TS Huy khẳng định.

Đây cũng là đóng góp quan trọng đầu tiên của GS.VS Trần Đại Nghĩa trong thời kỳ đầu kháng chiến chống thực dân Pháp.

Loại vũ khí mới mẻ này không chỉ giúp bộ đội ta đối phó hiệu quả với xe tăng, thiết giáp của thực dân Pháp mà còn mở ra bước ngoặt trong công cuộc xây dựng nền công nghiệp quốc phòng non trẻ của đất nước.

Thực tế chiến trường sau này, bộ đội ta không chỉ dùng bazooka để bắn xe tăng, xe thiết giáp mà còn sử dụng bắn ổ súng máy của địch, bắn lô cốt cố thủ, bắn xe cơ giới, bắn tàu chiến địch tuần tuần tiễu trên bờ sông, bắn tốp bộ binh khi chúng tập trung đông.

Ảnh: Huyền Mai

Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/bazooka-viet-nam-ky-tich-tu-can-phong-10-met-vuong-khien-dich-khiep-so-20250827072802619.htm