80 năm hành trình “Dân làm chủ”

80 năm đã trôi qua từ khoảnh khắc vỡ òa niềm vui của toàn dân tộc khi nhất tề đứng dậy làm nên cuộc Cách mạng Tháng Tám long trời lở đất, và niềm bồi hồi xúc động khi lắng nghe Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập. Dấu mốc lịch sử trọng đại ấy đã khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa; đưa Nhân dân lên vị trí làm chủ đất nước. Đất nước ta, Nhân dân ta từ đây bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Trong hành trình 80 năm vẻ vang ấy, địa vị làm chủ, quyền làm chủ của Nhân dân đã có bước tiến dài, được khẳng định, bảo vệ và thực thi trong nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân.

Người dân xã Hoằng Thành (cũ) bỏ phiếu cho ý kiến đối với việc chấm dứt hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện, sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã.

Quyền làm chủ của Nhân dân được đảm bảo

Theo lý luận của Mác, Nhân dân là cơ sở quyết định, là lý do tồn tại của chế độ nhà nước dân chủ. Chế độ dân chủ là chế độ nhà nước của Nhân dân. Hạt nhân tư tưởng ấy đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam tiếp thu, phát triển và hiện thực hóa với bối cảnh nước ta. Quan điểm, đường lối của Đảng đối với việc phát huy vai trò làm chủ của Nhân dân, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa thể hiện trong nhiều văn bản: từ Chỉ thị số 30-CT/TW của Bộ Chính trị khóa VIII và Kết luận số 20- KL/TW 2016 về xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở; tới Quyết định số 217-QĐ/TW và Quyết định số 218-QĐ/TW của Bộ Chính trị khóa XI về Quy chế giám sát, phản biện xã hội và tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền. Quyền làm chủ của Nhân dân được thể chế trong Hiến pháp và nhiều văn bản pháp luật về dân chủ ở cơ sở.

Tất cả các bản hiến pháp của Việt Nam từ năm 1946 đến năm 2013 đều khẳng định quyền làm chủ của Nhân dân trong chế độ nhà nước Việt Nam, trong đó mọi quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân và Nhà nước do Nhân dân làm chủ. Hiến pháp năm 2013 quy định: “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân”. Nguyên tắc quyền làm chủ của Nhân dân được khẳng định nhất quán từ trong đường lối cơ bản của Đảng Cộng sản Việt Nam. Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, (Bổ sung phát triển năm 2011) xác định rõ, Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân vì Nhân dân. Tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Việc đảm bảo nguyên tắc dân chủ được thực hiện qua cơ chế: Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ.

Thực tế trải qua 80 năm, từ mùa tổng tuyển cử đầu tiên, Nhà nước Việt Nam do Nhân dân bầu ra thông qua các đại biểu của mình. Nhân dân cũng đã được hưởng, được tôn trọng các quyền tự do, dân chủ, quyền con người, quyền bình đẳng trước pháp luật và được hệ thống pháp luật bảo vệ bảo đảm quyền đó được thực thi công bằng. Nhân dân được tạo điều kiện thuận lợi để không ngừng cải thiện điều kiện sống cả về vật chất và tinh thần. 80 năm ấy, có thời điểm còn đói ăn, giáp hạt, túng thiếu quanh năm, đến nay người dân đã có của ăn của để; nước ta đã trở thành một trong các quốc gia xuất khẩu nông sản chủ lực; đời sống Nhân dân từng bước được nâng lên, từng bước vượt qua thu nhập trung bình thấp, tiến tới khá và giàu trong tương lai. Không những vậy, địa vị và năng lực làm chủ của người dân thông qua việc tham gia quản lý đất nước cũng được thể hiện rõ nét. Các hoạt động xây dựng pháp luật, hoạch định chính sách, quyết định các vấn đề quốc kế dân sinh đã thể hiện vai trò chủ thể của Nhân dân. Nhà nước tạo điều kiện và dần luật hóa các hình thức, yêu cầu đảm bảo Nhân dân thực thi quyền tham gia trực tiếp vào các hoạt động nhà nước thông qua các biện pháp như: tham gia thảo luận góp ý kiến, góp ý kiến vào các dự thảo luật; góp ý, kiến nghị trong xây dựng các chính sách kinh tế - xã hội; thực hiện quyền quyết định trong các cuộc trưng cầu dân ý. Nhân dân được đảm bảo quyền tự do, dân chủ cả trong quyền, lợi ích kinh tế và hoạt động sản xuất kinh doanh. Các quyền tự do dân chủ trong lĩnh vực văn hóa xã hội ngày càng đáp ứng tốt hơn nhu cầu phong phú của Nhân dân. Nhà nước và mọi quyền lực trong xã hội đều đặt dưới sự kiểm tra, giám sát của Nhân dân theo phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”.

Ngoài ra Nhân dân còn được thực hiện quyền làm chủ của mình thông qua Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, các tổ chức chính trị xã hội nghề nghiệp. Đây chính là kênh giám sát quyền lực, phản biện xã hội thể hiện rõ quyền lực của Nhân dân. Hệ thống mặt trận các cấp và các đoàn thể không chỉ tổ chức và tạo điều kiện thuận lợi cho Nhân dân thực hiện quyền giám sát nhà nước và các quyền lực xã hội mà đồng thời còn thực hiện chức năng đại diện và bảo vệ cho các quyền, lợi ích hợp pháp của Nhân dân.

Tiếp tục hoàn thiện những chế định dân chủ trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: Người dân chỉ có thể thực hiện được quyền làm chủ khi có một cơ chế bảo đảm quyền làm chủ của họ. Song Người cũng nhấn mạnh và lưu ý: Dân chủ là của quý báu của Nhân dân, chuyên chính là cái khóa, cái cửa để đề phòng kẻ phá hoại... Có dân chủ thì cũng cần phải có chuyên chính để giữ gìn dân chủ. Vì lẽ đó, việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa sẽ đảm bảo lâu dài, căn bản quyền lực của Nhân dân, bản chất tốt đẹp của Nhà nước ta.

Ngẫm lại lời của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong bài viết “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”. Trong đó có đoạn: “Chúng ta cần một xã hội mà trong đó sự phát triển là thực sự vì con người, chứ không phải vì lợi nhuận mà bóc lột và chà đạp lên phẩm giá con người... Và chúng ta cần một hệ thống chính trị mà quyền lực thực sự thuộc về Nhân dân, do Nhân dân và phục vụ lợi ích của Nhân dân, chứ không phải chỉ cho một thiểu số giàu có”. Mục tiêu ấy cũng chính là giá trị đích thực cần đạt tới trên hành trình đi lên chủ nghĩa xã hội - những giá trị mà Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta và Nhân dân đã lựa chọn, kiên định theo đuổi.

Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới có nêu: Công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam vẫn còn những hạn chế, bất cập, có mặt chưa đáp ứng yêu cầu phát triển, quản lý và bảo vệ đất nước trong tình hình mới. Trong nhiều nguyên nhân chỉ ra, có nguyên nhân là công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu, hoàn thiện lý luận chưa được quan tâm đúng mức

Nhằm bước đầu đưa ra một số gợi mở, xin nêu một vài nội dung cần quan tâm. Rõ ràng trong bối cảnh hiện nay, việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện những chế định dân chủ là quan trọng nhất để làm bệ đỡ cho nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Cơ sở pháp lý cho việc thực hiện quan điểm chiến lược này là sự hiến định của Hiến pháp 2013 về các hình thức thực hiện dân chủ. Theo điều 6 của Hiến pháp 2013 “Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp, bằng dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, HĐND và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước”. Đổi mới mạnh mẽ chế độ bầu cử, thực hiện các hình thức và mức độ trưng cầu dân ý chính là hai giải pháp chiến lược liên quan đến dân chủ trực tiếp. Tăng cường chức năng đại diện, năng lực và trách nhiệm đại diện của các ĐBQH và HĐND chính là giải pháp mấu chốt của dân chủ đại diện. Với tư duy không nóng vội, từng bước tạo ra các yếu tố của chế độ pháp quyền, kiên trì trên cơ sở sự phát triển kinh tế - xã hội, về ý thức và năng lực chính trị và chăm lo thúc đẩy các hoạt động thực hiện pháp luật của người dân và quyền làm chủ của Nhân dân. Ngoài ra, tiếp tục đổi mới phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc các cấp; nhằm phát huy hơn nữa vai trò xây dựng và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, tập hợp rộng rãi mọi tầng lớp Nhân dân, bảo đảm sự đồng thuận, thống nhất cao về tư tưởng và hành động trong việc thực hiện dân chủ ở cơ sở; nhất là vai trò giám sát và phản biện xã hội.

Hành trình 80 năm “Dân làm chủ” đã để lại nhiều bài học quý giá về xây dựng và thực hành dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Xét đến cùng sự phát triển lành mạnh, rộng mở và tiến bộ của dân chủ đến đâu tùy thuộc vào trình độ sự phát triển của kinh tế - xã hội, vai trò lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, sự phối hợp hoạt động tích cực của cả hệ thống chính trị được thống nhất dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Bài và ảnh: Nguyễn Hường

Nguồn: https://baothanhhoa.vn/80-nam-hanh-trinh-dan-lam-chu-258677.htm