Xây dựng hành lang pháp lý cho sàn giao dịch vận tải

Hoạt động vận tải hành khách tại bến xe phía nam Hà Nội. (Ảnh: TUỆ NGHI)

Một trong những giải pháp nổi bật được các nhà khoa học nhấn mạnh là sàn giao dịch vận tải.

Vừa qua, Công ty cổ phần GXE ra mắt ứng dụng GXE.VN nhằm kết nối vận tải thông minh; ứng dụng này giúp kết nối nhu cầu của hành khách với các xe nhàn rỗi trên đường, vừa tiết kiệm thời gian và chi phí cho cả lái xe và hành khách; đồng thời, giảm phát thải khí thải do hạn chế được xe chạy rỗng trên đường. Đại diện công ty này cho biết, hiện nay, các tài xế tìm kiếm khách thông qua mạng zalo, facebook, nhưng ứng dụng GXE.VN là nền tảng kết nối hiệu quả hành khách với các xe cá nhân, biến những nguồn lực nhàn rỗi thành giá trị nhờ công nghệ.

Ông Phan Thanh Uy, Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội vận tải ô-tô Việt Nam cho rằng, tình trạng ùn tắc giao thông, kẹt xe đã trở nên thường xuyên tại các thành phố lớn và cơ quan quản lý đang tìm mọi cách để tháo gỡ nút thắt này nhưng có nhiều chuyển biến. Trong bối cảnh đó, cần phát triển các công nghệ áp dụng trong ngành giao thông.

Tình trạng ùn tắc giao thông, kẹt xe đã trở nên thường xuyên tại các thành phố lớn và cơ quan quản lý đang tìm mọi cách để tháo gỡ nút thắt này nhưng có nhiều chuyển biến. Trong bối cảnh đó, cần phát triển các công nghệ áp dụng trong ngành giao thông.

Ông Phan Thanh Uy, Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội vận tải ô-tô Việt Nam

Ông Phan Thanh Uy cho rằng cần khôi phục sàn giao dịch vận tải do cơ quan quản lý đường bộ (trước đây là Tổng cục Đường bộ Việt Nam, nay là Cục Đường bộ Việt Nam) xây dựng nhưng hoạt động không hiệu quả, nhằm phục vụ nhu cầu vận tải của cả nước. Thực tế hiện nay, xe tải đường bộ chiếm ưu thế trong vận chuyển hàng hóa, nhưng thường xuyên hoạt động kém hiệu quả do nhiều chuyến xe chạy rỗng, chở không đủ tải hoặc di chuyển theo lộ trình không tối ưu, điều này gây lãng phí nhiên liệu, tăng chi phí logistics, đồng thời góp phần đáng kể vào lượng khí thải CO2. Mặc dù nhiều giải pháp tối ưu vận hành đã được nghiên cứu, nhưng mức độ áp dụng trên thực tế vẫn còn hạn chế. Riêng với sàn giao dịch vận tải được đánh giá là giải pháp có tiềm năng khá lớn nhưng chưa có khung pháp lý để triển khai.

Trong khuôn khổ Dự án NDC-TIA ( Đức) hỗ trợ kỹ thuật cho Bộ Giao thông vận tải có sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành về giao thông vận tải gần đây, một nghiên cứu về các công nghệ và giải pháp giúp giảm nhẹ phát thải khí nhà kính trong giao thông vận tải đã đưa ra những đánh giá cụ thể về sàn giao dịch vận tải.

Theo đó, tiềm năng giảm phát thải ở mức khá, có nghĩa là công cụ này có thể góp phần đáng kể trong việc cắt giảm lượng khí thải thông qua việc giảm số chuyến xe chạy rỗng và nâng cao hệ số tải trọng. Chi phí đầu tư ở mức trung bình, chủ yếu dành cho hạ tầng số, hệ thống dữ liệu lớn và nền tảng kết nối. Trên thế giới, công nghệ này đã sẵn sàng ở mức cao, được nhiều quốc gia áp dụng thành công.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thế Lương (Đại học Bách khoa Hà Nội), chuyên gia thực hiện Dự án NDC-TIA, nếu như các giải pháp giảm phát thải khí nhà kính như sử dụng nhiên liệu sinh học, chuyển đổi sang dùng xe điện… vẫn có những “nút thắt” thì tối ưu vận tải bằng số hóa và điều phối là giải pháp rất khả thi, có thể triển khai được ngay.

Trên nền tảng công nghệ, doanh nghiệp niêm yết chuyến đi, giờ chạy và tải trọng còn trống; dữ liệu được liên thông để ghép hàng, ghép khách và lựa chọn lộ trình hợp lý. Cơ quan quản lý có thể yêu cầu các doanh nghiệp cần đạt ngưỡng tải tối thiểu trước khi xuất phát, đồng thời buộc các hãng liên kết, chuyển tải lẫn nhau thay vì “mạnh ai nấy chạy”. Sàn không chỉ cho đường bộ mà phải kết nối đường sắt, đường thủy và thậm chí cả hàng không, để dồn tải hợp lý. Một điểm quan trọng khác là khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp thông qua chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ vốn vay.

Theo tính toán của các nhà khoa học, tối ưu vận tải qua sàn giao dịch vận tải có thể giúp giảm khoảng từ 20-30% lượng CO2 trong vận tải đường dài; riêng khối cảng biển và tàu cỡ lớn, mức giảm có thể đạt từ 30-40% nhờ điều phối bốc dỡ và lịch trình khai thác hợp lý.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy hiệu quả rõ rệt của giải pháp này. Ở châu Âu, các nền tảng như TIMOCOM hay Transporeon đã kết nối hàng trăm nghìn doanh nghiệp vận tải, giảm đáng kể số chuyến xe chạy rỗng, đồng thời cắt giảm phát thải CO2. Tại Anh, hệ thống logistics số quốc gia được phát triển để tích hợp dữ liệu vận tải, hỗ trợ cả doanh nghiệp vừa và nhỏ. Hàn Quốc và Nhật Bản lại đi theo hướng ứng dụng mạnh mẽ internet vạn vật trong giám sát phương tiện, đồng thời gắn kết sàn giao dịch với quản lý cảng, kho bãi để tối ưu toàn bộ chuỗi logistics. Điểm chung ở các quốc gia này là sàn giao dịch vận tải được coi là một phần của hạ tầng quốc gia, có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ, vận hành dựa trên cơ chế thị trường và sự tham gia của doanh nghiệp.

Theo các chuyên gia, đối với Việt Nam, hạ tầng số đang được đẩy mạnh và cam kết đạt phát thải ròng bằng “0”vào năm 2050 là điều kiện thuận lợi để xây dựng và vận hành sàn giao dịch vận tải ở tầm quốc gia. Do đó, cần sớm có hành lang pháp lý để mô hình sàn giao dịch vận tải được thử nghiệm, đánh giá lợi ích kép, vừa tối ưu hóa vận hành, vừa giảm phát thải.

HÀ LINH

Nguồn: https://nhandan.vn/xay-dung-hanh-lang-phap-ly-cho-san-giao-dich-van-tai-post906299.html