Edebiyatta pazar patlaması yaratacak isimler Nguyen Ngoc Tu ve Nguyen Nhat Anh'dan yoksun.

Çeviri edebiyat hem bol hem de eksik, yerli edebiyatta ise yayıncılık piyasasını canlandıracak "patlamalar" yok.

Nguyen Ngoc Tu, bugün bile Vietnam edebiyatında bir fenomen olarak hatırlanıyor - Fotoğraf: TTO

Verilere bakıldığında Vietnam yayıncılık sektörünün yükselişte olduğu görülüyor.

Sadece 2024 yılında, 50.000'den fazla kitapta yaklaşık 600 milyon kopya basılarak, sektörün toplam geliri 4.500 milyar VND'yi (%10,3 artış) aştı ve bu, son üç yılın en yüksek büyümesi oldu. Ancak kitaplara dair genel kanı pek de iyimser değil.

Çeviri literatür hem fazlalık hem de eksikliktir.

Son yıllarda, çağdaş dünya edebiyatını Vietnam'a getirmek için çaba sarf eden bazı yayıncılar oldu. Örneğin, 1991 doğumlu İrlandalı yazar Sally Rooney'nin son yıllarda Vietnam'da yayımlanan birçok önemli eseri bulunmaktadır.

Bunun için ajanslar, Pulitzer, Goncourt, Booker gibi prestijli edebiyat ödülleri kazanmış eserleri seçerek riskleri de sınırlamaya çalışıyorlar. Asya'da ise yeni yazarları onurlandırmak için Akutagawa Ödülü bulunuyor.

Ancak her kitap başlığı ortalama 1.000 kopya basıyor. Yurt dışından gelen veya uluslararası başarı elde etmiş ünlü eserlerin bile ülkemizde yayıncılık fenomeni haline gelmesi pek olası değil. Bazen 4-5 yıl süren yavaş satışlar yaygın; ayrıca, kapak fiyatından %30-50 indirim gibi promosyon dönemleri ve bazen aynı fiyata toplu satışlar da mevcut.

Öte yandan bir eserin çevirisi çoğu zaman uzun zaman alıyor; yayıncılar telif haklarını yenilemek zorunda kalıyor, bu da üretim maliyetlerini artırıyor, kapak fiyatlarının yükselmesine neden oluyor ve tüm masrafların sıkışık olduğu bir dönemde okuyucular almak istedikleri kitabı almadan önce daha uzun süre düşünmek zorunda kalıyor.

Yayıncılar, Vietnam'da henüz popüler olmayan yeni, değerli kitapları/dünya çapında başyapıtları piyasaya sürmekte daha çekingen davranıyorlar. Bunun yerine, maliyetleri optimize etmek ve bir kitabın yaşam döngüsünü hızlandırmak için, bilinen yazarlar veya "en çok satan" çeviri kitaplar etrafında dönen güvenli eserleri tercih ediyorlar.

Bu durum hem fazlalık hem de eksiklik olarak kötü bir duruma yol açıyor: Çok fazla çevirisi olan eserler var ve iyi eserler yerel yayıncılık pazarının dışında kalıyor.

Bir eserin yurtiçinde edebiyat ödülü alması ve daha çok satması neredeyse imkânsızdır.

Yeni iş kayboldu

Dünya çapındaki başyapıtlar da içler acısı, hele yerli yazarların yeni eserleri hiç içler acısı.

Yıllardır edebiyat kitapları da dahil olmak üzere kitaplara verilen ödüllerde bir eksiklik yok, ancak şu anda ödüllerle kamuoyu arasında bir uçurum var.

Yeni yazarları keşfetmeyi amaçlayan birçok edebiyat ödülü var, ancak geriye dönüp baktığımızda, birçoğu yarıda kalmış durumda. Bunlardan en uzun süredir devam edeni, muhtemelen 2026'da yeniden başlama sözüyle 2022'de uzun yıllar sonra ara verilen Edebiyat Yarışması'ydı.

Yeni yazarlar, basında edebiyat eleştirisinin "yeşil gözüne" sahip olmayı umuyorlar; bu da artık etkisini biraz yitirmiş bir biçim. Uygun bir tanıtım yapılmadığında, yeni eserlerin okuyucular üzerinde etki bırakması zorlaşıyor.

Sosyal medya platformlarının yükselişi sayesinde eser yayınlamak eskiye kıyasla daha kolay, ancak belirsizliğe düşmek de kolay. Sonuç olarak, her yıl birçok yeni eser ortaya çıksa da, her türden baskının oluşturduğu bir "ormanda" kaybolup gidiyorlar.

"Patlamaların" olmaması

Doğrusunu söylemek gerekirse, yeni yazarların çok sayıda kitabı var, ama bunlardan kaçı tutuldu?

Uzun bir süre Vietnam edebiyatında Nguyen Huy Thiep, Nguyen Nhat Anh veya Nguyen Ngoc Tu... gibi sanatsal veya kitlesel düzeyde okuyucuyu fetheden "patlamalar" yoktu.

Sally Rooney'nin Vietnam'da basılan kitapları da pek ilgi görmüyor.

1980'lerde Nguyen Huy Thiep'in kısa öyküleri "edebi illüstrasyon" hareketini başlattı (Yazar Nguyen Minh Chau'nun sözleri).

Yahut 2005 yılında Nguyen Ngoc Tu'nun Sonsuz Tarla adlı eseri o dönemde eşi benzeri görülmemiş bir fenomene yol açtı: Dört kez basıldı ve toplam 25.000 kopya kopya satarak aynı yıl içinde Vietnam edebiyatı alanında en çok yayımlanan kitap oldu.

Bir diğer "patlama" ise yazar Nguyen Nhat Anh'dan geldi. Mayıs ayında Ho Chi Minh şehrinde düzenlenen bir değişim etkinliğinde, Tre Yayınevi'nin eski müdürü ve genel yayın yönetmeni Quach Thu Nguyet, "Ben Beto'yum" ve "Çocukluğa Bir Bilet Ver" kitaplarının piyasaya sürüldüğünde her ikisinin de büyük bir tiraj elde ettiğini ve her basımın on binlerce kopyaya ulaştığını söyledi.

Mavi Gözler kitabının, Tre Yayınevi tarafından Tuoi Tre'ye ilk yayımlandığı 1990 yılından bu yana 60'tan fazla kez basıldığı ve 100.000'den fazla kopya satıldığı bildirildi.

Quach Thu Nguyet, "Uzun zamandır kitap yazarlarının 'ebesi' olduğumuzu söylüyoruz, ancak aslında Nguyen Nhat Anh gibi yazarlar sayesinde okuyucular tarafından da seviliyoruz" dedi.

Yukarıdaki paylaşım, Nguyen Nhat Anh ile sınırlı değil, "dalgalar" yaratabilen tüm yazarları kapsıyor. Bunlar, basılı eserleri okuyucular tarafından sıcak bir şekilde karşılanan, kitap yayıncılarını "aşktan etkilenen" ve bu edebiyatın içsel gücünü oluşturan yazarlardır.

Çeviri edebiyat önemlidir, ancak her şey değildir. Sonuçta, dünyanın herhangi bir yerindeki çağdaş bir yazarın bizim Vietnam'ımızı anlatmasını bekleyemeyiz.

Vietnamlı okuyucular, bu canlı ve değişen çağda arkadaş olmak ve paylaşımda bulunmak için yeni bir Vietnam gerçekliğinde Vietnam duygularını bekliyorlar.

KADIN ORMAN

Source: https://tuoitre.vn/van-hoc-dang-thieu-vang-nhung-nguyen-ngoc-tu-nguyen-nhat-anh-tao-cu-no-kich-thi-truong-20250708102453287.htm