Thay đổi thói quen gây hại

Trong bức tranh hiện đại hóa nông nghiệp trên cả nước, có một thực trạng đang diễn ra âm thầm nhưng chưa được nhận diện đầy đủ là lạm dụng thuốc trừ cỏ. Không còn là hiện tượng cá biệt, việc sử dụng hóa chất diệt cỏ đã trở thành một thói quen phổ biến ở nhiều vùng nông thôn, thậm chí… tiện lợi đến mức nguy hiểm.

Phun thuốc diệt cỏ, lợi trước mắt nhưng gây hại lâu dài. Ảnh: Tư liệu

Trên nhiều cánh đồng, nương ngô, thuốc trừ cỏ thường được sử dụng như một bước “mở màn” sau khi gieo cấy. Không chỉ trong sản xuất, người dân còn dùng thuốc để xử lý bờ rào, vỉa hè, đường làng, những nơi trước đây vốn chỉ cần phát dọn cỏ thủ công. Dọc các tuyến quốc lộ, không khó để bắt gặp những đám cỏ úa vàng, khô quắt là dấu hiệu của hóa chất mới được phun, xuất hiện ngày càng thường xuyên.

Lý do sâu xa của thực trạng này không khó đoán. Lao động nông thôn thiếu hụt, người trẻ rời quê, người già trụ lại làm nông. Trong bối cảnh đó, thuốc trừ cỏ trở thành giải pháp tiết kiệm công sức và tiện lợi được nhiều hộ lựa chọn. Mặt khác, sự thiếu hiểu biết cũng là vấn đề lớn. Nhiều nông dân chưa từng được tập huấn cách sử dụng thuốc, không đọc kỹ nhãn mác, cũng không phân biệt được đâu là thuốc cấm, đâu là thuốc có điều kiện sử dụng.

Sự “tiện lợi” ấy đang phải trả giá bằng đất đai bạc màu, nguồn nước ô nhiễm và nguy cơ sức khỏe cộng đồng. Hóa chất tồn dư làm suy giảm hệ vi sinh vật, phá vỡ cấu trúc đất, tăng xói mòn và giảm độ phì. Nghiêm trọng hơn, một số loại thuốc có thể ngấm vào mạch nước ngầm, trôi theo mưa ra sông suối, để lại hệ lụy lâu dài. Trong khi thế giới đang hướng tới nông nghiệp sinh thái, hữu cơ, tuần hoàn, thì việc lạm dụng thuốc diệt cỏ lại là bước đi ngược chiều. Nếu không thay đổi, nền nông nghiệp nước ta sẽ đối mặt với nguy cơ mất lợi thế cạnh tranh, nhất là trong xuất khẩu nông sản.

Để chặn đà trượt này, cần một loạt giải pháp đồng bộ. Trước hết là thay đổi nhận thức. Các địa phương cần tăng cường truyền thông sâu rộng và đa dạng trên hệ thống phát thanh, truyền hình, mạng xã hội, tờ rơi, áp phích… đưa thông tin đến tận thôn bản về tác hại của thuốc trừ cỏ với đất, nước và sức khỏe con người.

Song song đó, các bộ, ngành chức năng cần tổ chức tập huấn kỹ thuật canh tác không dùng thuốc cỏ, hướng dẫn nông dân nhận diện các loại thuốc an toàn và thuốc cấm. Khuyến khích sử dụng chế phẩm sinh học, phân bón hữu cơ để kiểm soát cỏ dại tự nhiên. Đặc biệt, cần nhân rộng các mô hình nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp hữu cơ gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm sạch. Công tác quản lý thị trường cũng phải được siết chặt. Các cơ sở kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật trôi nổi, không rõ nguồn gốc cần bị xử lý nghiêm. Danh mục thuốc cấm cần được công khai, cập nhật dễ tiếp cận.

Việc chấm dứt tình trạng lạm dụng thuốc trừ cỏ không thể thực hiện trong một sớm một chiều. Nhưng nếu có sự vào cuộc đồng bộ từ chính quyền, ngành chuyên môn cho đến từng người dân, chúng ta hoàn toàn có thể từng bước xây dựng một nền nông nghiệp an toàn, bền vững, nơi đất không bị đầu độc chỉ để “làm sạch cỏ”.

Nguồn: https://baothainguyen.vn/xa-hoi/202508/thay-doi-thoi-quen-gay-hai-ee36527/