Tạo khung pháp lý cho công nghệ in 3D

Máy và vật tư in 3D giờ đây đã được sản xuất tại Việt Nam, góp phần giúp chi phí in giảm mạnh. Tuy nhiên, Việt Nam cần có những giải pháp hữu hiệu để khai thác tối ưu công nghệ in 3D và phòng tránh rủi ro.

Ứng dụng đa lĩnh vực

Một năm trước, tay cầm chơi game của anh M. bị vỡ một mảnh. Để mua mới, anh M. phải tốn một khoản chi phí không nhỏ. Tuy nhiên, nhờ đặt hàng dịch vụ thiết kế và in 3D trên mạng, anh đã có tay cầm mới với chi phí rẻ. Ngoài cộng đồng chơi game, người có sở thích sưu tập những mô hình nhân vật thu nhỏ cũng hưởng lợi từ công nghệ in 3D. Với những bộ mô hình nhập từ nước ngoài, nếu bị mất, thiếu hay hỏng một chi tiết nào đó, chỉ cần đặt dịch vụ in 3D là có thể "chữa cháy".

Kết hợp với máy quét 3D và phần mềm chuyên dụng, đặc biệt với sức mạnh của trí tuệ nhân tạo (AI), người ta có thể in 3D những búp bê, pho tượng thu nhỏ giống người thật. Trong giáo dục, in 3D phục vụ cho việc sản xuất học cụ, đồ chơi trẻ em… In 3D cũng có thể tạo ra những món trang sức độc đáo và cá tính để làm quà tặng. Không đơn giản là những vật dụng cá nhân hay đồ gia dụng, công nghệ in 3D còn lấn sân sang các lĩnh vực công nghiệp, như sản xuất ô tô, máy bay không người lái, tàu thuyền, xây dựng, y tế, quân sự… Người ta đã có thể dùng "bột thực vật" để in 3D ra các thực phẩm như thịt, cá... với hương vị như thật phục vụ người "ăn chay".

Năm 2022, một nhóm sinh viên Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP HCM đã xây dựng một ngôi nhà bằng máy in 3D, với chiều cao 3 m, diện tích 27 m2, gồm: phòng khách, phòng ngủ, phòng vệ sinh. Ngôi nhà này được thiết kế theo mô hình homestay và hoàn thành sau 30 giờ in với chi phí khoảng 50 triệu đồng. Trong lĩnh vực y khoa, công nghệ in 3D được ứng dụng rộng rãi, đem lại nhiều lợi ích cho người bệnh, đặc biệt trong điều trị chấn thương - chỉnh hình, nha khoa, vật liệu y sinh. Người ta đã nghiên cứu in 3D mô sinh học với kỳ vọng trong tương lai có thể sản xuất các bộ phận cơ thể người.

Từ vài ba năm trước, Học viện Kỹ thuật Quân sự Việt Nam đã nghiên cứu, làm chủ và phát triển công nghệ in 3D kim loại trong nước. Học viện đã ứng dụng công nghệ WAAM (sử dụng nguồn năng lượng hàn hồ quang nung chảy vật liệu kim loại dạng sợi và bồi đắp vật liệu theo lớp có khí bảo vệ) để tạo thành sản phẩm. Đây là một giải pháp hiệu quả khi chế tạo các chi tiết có kích thước lớn với chi phí đầu tư thiết bị tương đối thấp, phù hợp điều kiện trong nước.

Tạo khung pháp lý cho công nghệ in 3D - Ảnh 1. — Máy in 3D ngày càng được sử dụng tại nhiều gia đình

Kiểm soát rủi ro

Tại hội thảo chuyên đề về công nghệ in 3D do Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ TP HCM (CESTI) tổ chức, các nhà nghiên cứu đánh giá tiềm năng ứng dụng công nghệ này trong một số lĩnh vực sản xuất tại Việt Nam là khá cao và sẽ tiếp tục phát triển trong thời gian tới.

Tuy nhiên, việc ứng dụng và phát triển công nghệ này cũng có những "mặt tối". Phổ biến nhất là những lo ngại về vấn đề sao chép, bản quyền tác giả - chủ yếu về điêu khắc. Đặc biệt, với công nghệ in ngày càng tiên tiến, kết hợp với sức mạnh của AI, vấn đề sao chép tác phẩm càng trở nên thách thức hơn. Đáng lo ngại hơn cả là việc các nhóm tội phạm sử dụng công nghệ này để sản xuất ra các loại vũ khí có thể gây sát thương. Cục Rượu, Thuốc lá, Súng và Chất nổ (ATF, trực thuộc Bộ Tư pháp Mỹ) cho biết khoảng 20.000 khẩu súng "ma" đã được cơ quan bảo vệ pháp luật Mỹ phát hiện trong các vụ điều tra hình sự năm 2022 (tăng gấp 10 lần so với năm 2016). Ngoài ra, công nghệ in 3D vốn chủ yếu dựa vào vật liệu nhựa lại đặt ra vấn đề rác thải nhựa từ các loại vật liệu không thể tái chế. Đó là lý do cần phải sử dụng với ý thức và trách nhiệm bảo vệ môi trường, có những sự kiểm soát nhất định phải tuân thủ. Bên cạnh đó, cũng cần thúc đẩy việc phát triển và sử dụng những loại vật liệu in thân thiện với môi trường, có thể tái chế.

Theo ý kiến của các chuyên gia mà CESTI tổng hợp, để phát triển công nghệ in 3D tại Việt Nam, cần có sự hỗ trợ từ phía Chính phủ và các bộ, ngành liên quan. Chẳng hạn, khi xây dựng khung pháp lý, nên quy định rõ về tiêu chuẩn vật liệu, quy trình thi công, nghiệm thu công trình xây dựng… Khung pháp lý phải vừa bảo đảm cho việc phát triển ứng dụng in 3D vừa xử lý triệt để các hành vi vi phạm.

Bên cạnh đó, cần xây dựng nguồn nhân lực chuyên sâu về công nghệ in 3D; có sự kết nối giữa các chuyên gia trong nước và quốc tế.

Từ năm 2022, công nghệ in 3D đã được Chính phủ chỉ đạo định hướng và ứng dụng trong nhóm "công nghệ vật liệu mới" và "công nghệ chế tạo - tự động hóa" trong Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030 của Chính phủ (Quyết định số 569/QĐ-TTg ngày 11-5-2022 của Thủ tướng Chính phủ). Trước đó, từ năm 2020, công nghệ in 3D đã được Chính phủ đưa vào Danh mục công nghệ ưu tiên nghiên cứu, phát triển và ứng dụng để chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

Nguồn: https://nld.com.vn/tao-khung-phap-ly-cho-cong-nghe-in-3d-196250913201952588.htm