Sôi sục “miếng bánh” tài sản số tỷ USD: Bước ra khỏi “vùng xám” pháp lý

LTS: Việt Nam có tiềm năng lớn phát triển thị trường tài sản số, với 17 triệu người sở hữu loại tài sản này (năm 2024). Dù tiềm năng rất lớn, nhưng để thị trường tài sản số vận hành an toàn, ổn định, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng cùng sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý và các thành viên tham gia thị trường.

Khuyến khích thành phần kinh tế tư nhân tham gia

Tính đến năm 2024, số người Việt Nam sở hữu tài sản tiền mã hóa là 17 triệu người, đứng thứ 7 trên toàn cầu. Thông tin này được ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam, cho biết tại buổi tập huấn chuyên đề “Khung pháp lý và nhận diện nguy lừa đảo tài sản mã hóa” do Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam và Công ty 1Matrix tổ chức ngày 8-8.

Theo Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam, số người Việt Nam sở hữu tài sản tiền mã hóa năm 2024 đã giảm khoảng 4 triệu người so với năm 2023 - khi có tới 21 triệu người Việt Nam sở hữu tài sản số này và đứng thứ 3 trên thế giới.

Đây là thị trường mới mẻ và giàu tiềm năng, nhưng vẫn nằm trong “vùng xám” pháp lý ở nước ta vì chưa được công nhận chính thức, tạo ra rủi ro lớn cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 7 do Văn phòng Chính phủ tổ chức mới đây, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho biết, Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo Nghị quyết về việc triển khai thí điểm phát hành và giao dịch tài sản mã hóa trong nước, trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm của các quốc gia trong khu vực và quốc tế cũng như đánh giá hoạt động tham gia mua bán tài sản mã hóa của công dân Việt Nam.

Bộ Tài chính đã báo cáo đề án với Chính phủ, và sau đó Chính phủ cũng đã báo cáo lên Bộ Chính trị để xin chủ trương thực hiện thí điểm. Sau khi có kết luận của Bộ Chính trị, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục hoàn thiện theo chỉ đạo và trình Chính phủ ban hành các quy định liên quan để tổ chức thí điểm. Nếu quá trình xem xét và phê duyệt thuận lợi, dự kiến việc triển khai thí điểm có thể bắt đầu ngay trong tháng 8-2025.

Tòa nhà Trung tâm Tài chính quốc tế Saigon Marina (bìa phải) tại khu vực Ba Son, TPHCM. Ảnh: HOÀNG HÙNG

Cũng theo Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi, bộ sẽ làm rõ các tiêu chí, điều kiện và tiêu chuẩn để lựa chọn. Các yêu cầu này sẽ bao gồm yếu tố về công nghệ thông tin, quy trình kỹ thuật, năng lực tài chính và chuyên môn của đơn vị đăng ký. Sau khi hoàn thiện các tiêu chí cụ thể, Bộ Tài chính sẽ công khai minh bạch các điều kiện này để tổ chức xét chọn.

Một điểm đáng chú ý trong đề án là việc Bộ Tài chính đề xuất khuyến khích thành phần kinh tế tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ trong thị trường tài sản mã hóa. Đề xuất này hoàn toàn phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4-5-2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, đồng thời tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có năng lực, có tính sáng tạo tham gia vào lĩnh vực mới.

Trong giai đoạn thí điểm, sẽ có hơn một sàn giao dịch được phép hoạt động, nhằm tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh. Tuy nhiên, số lượng sẽ được kiểm soát ở mức hợp lý để thuận lợi cho việc theo dõi, đánh giá hiệu quả sau thí điểm. Giai đoạn thí điểm sẽ kéo dài 5 năm kể từ thời điểm Nghị quyết của Chính phủ có hiệu lực, nhằm đảm bảo doanh nghiệp có đủ thời gian vận hành hệ thống, cơ quan quản lý nhà nước có đủ thông tin để đánh giá toàn diện giai đoạn thí điểm.

Sẽ có 10 luật quy định liên quan đến tài chính số

Thông tin cụ thể hơn về dự thảo Nghị quyết về việc triển khai thí điểm phát hành và giao dịch tài sản mã hóa, ông Tô Trần Hòa, Phó trưởng ban Phát triển thị trường chứng khoán (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước), cho hay, dự thảo Nghị quyết quy định, tổ chức vận hành sàn giao dịch tài sản mã hóa phải đáp ứng nhiều điều kiện nghiêm ngặt, như vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng, hệ thống công nghệ đạt tiêu chuẩn an toàn thông tin cấp độ 4, điều kiện về cổ đông, nhân sự, quy trình nghiệp vụ, giám sát giao dịch và quản trị nội bộ minh bạch.

Việc phát hành và giao dịch thông qua các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa được cấp phép nhằm bảo đảm tính minh bạch, hạn chế các rủi ro về tài chính, bảo mật thông tin và ngăn ngừa các hành vi bất hợp pháp (rửa tiền, tài trợ khủng bố).

Ngoài ra, dự thảo Nghị quyết còn yêu cầu sâu hơn về cấu trúc cổ đông: 65% vốn được sở hữu bởi các tổ chức, trong đó 35% vốn phải đến từ 2 trong 5 loại hình tổ chức là ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, công ty bảo hiểm, công ty hoạt động trong lĩnh vực công nghệ; tỷ lệ sở hữu của vốn ngoại không quá 49%...

Cơ quan quản lý không có ý định “ưu tiên” cho bất kỳ loại hình doanh nghiệp nào trong 5 loại hình tổ chức trên, mà vì công ty vận hành sàn giao dịch tài sản số đòi hỏi những nền tảng cơ bản mà 5 nhóm doanh nghiệp trên đang có sẵn, giúp sàn giao dịch tài sản số có thể vận hành ngay, không cần chờ thử nghiệm.

Những tổ chức tài chính trong nước và quốc tế đã xuất hiện tại Thủ Thiêm, TPHCM. Ảnh: HOÀNG HÙNG

Một vấn đề đáng quan tâm khác là an ninh, an toàn mạng cho thị trường. Theo Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Phó Chủ tịch Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, để phát triển hệ sinh thái dữ liệu chuỗi khối Việt Nam an toàn, lành mạnh, cần tập trung vào 3 vấn đề trọng tâm: thiết kế tiêu chuẩn bảo mật ngay từ đầu với hạ tầng chuỗi khối; nâng cao khả năng phát hiện sớm và phản ứng nhanh về an ninh mạng; bảo đảm tuân thủ pháp luật tiếp cận chuẩn mực quốc tế, phát triển phải gắn với các quy định về phòng, chống rửa tiền, bảo vệ dữ liệu cá nhân, kiểm soát dòng vốn.

Dưới góc nhìn cơ quan quản lý nhà nước, ông Nguyễn Khắc Lịch, Cục trưởng Cục Công nghệ Thông tin, Bộ KH-CN, nhấn mạnh, để đạt được tăng trưởng 2 con số như mục tiêu kỳ vọng của Chính phủ và mục tiêu Quốc hội đặt ra thì cần phải có không gian mới cho sự phát triển, trong đó trọng tâm là phải tìm được động lực mới cho tăng trưởng. Không gian mới đó là không gian số, được tạo lập từ công nghệ số, thiết bị số, chuyển đổi số, với quy định cởi mở và chính sách hỗ trợ mạnh mẽ.

Theo ông Nguyễn Khắc Lịch, quan điểm của Chính phủ là khuyến khích đổi mới sáng tạo trên cơ sở quy định pháp luật. Sẽ có khoảng 10 luật quy định về các vấn đề liên quan đến đổi mới sáng tạo, công nghệ, tài chính số. Trong đó có các luật đã được thông qua (Luật Công nghiệp Công nghệ số, Luật Dữ liệu, Luật Khoa học - Công nghệ và Đổi mới sáng tạo...) và các luật đang được xem xét, triển khai (Luật Giao dịch điện tử, Luật Chuyển đổi số...).
Trước mắt, Luật Công nghiệp Công nghệ số với quy định cụ thể về tài sản mã hóa sẽ giúp 21 triệu người dân đang sở hữu loại hình tài sản này ra khỏi “vùng xám” về pháp lý. Về lâu dài, Luật Công nghiệp Công nghệ số cùng các quy định pháp luật kể trên sẽ tạo thành 1 hệ sinh thái pháp lý hoàn chỉnh cho không gian số và nền kinh tế số.

Ông Phạm Tiến Dũng - Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước:

Sẵn sàng khung pháp lý cho tài sản số

Việt Nam đã chính thức hình thành nền tảng pháp lý cho tài sản số thông qua 3 sự kiện pháp lý quan trọng: Quốc hội thông qua nghị quyết về phát triển trung tâm tài chính, trong đó cho phép xây dựng các sàn giao dịch chuyên biệt, bao gồm cả sàn giao dịch tài sản mã hóa - một nội dung thể hiện tinh thần đổi mới sáng tạo và phù hợp xu thế công nghệ toàn cầu. Bộ Tài chính đã trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết về việc triển khai thí điểm phát hành và giao dịch tài sản mã hóa.

Theo đó, blockchain được xác định là công nghệ trọng tâm của hạ tầng vận hành và giám sát giao dịch. Luật Công nghiệp Công nghệ số đã chính thức định nghĩa rõ ràng các khái niệm liên quan đến tài sản số, tài sản ảo và tài sản mã hóa, tạo hành lang pháp lý để xây dựng hệ thống quy định cụ thể trong lĩnh vực mới này. Trên cơ sở đó, Việt Nam sẽ thí điểm sàn giao dịch tài sản mã hóa tại trung tâm tài chính quốc tế, tạo bước đột phá trong quá trình hội nhập và phát triển thị trường công nghệ tài chính.

PSG-TS Trần Hùng Sơn - Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển công nghệ ngân hàng (Trường ĐH Kinh tế - Luật, ĐH Quốc gia TPHCM):

Mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế

Việc xây dựng khung pháp lý cho tài sản số tại Việt Nam sẽ mang lại nhiều lợi ích kinh tế, như thu thuế giao dịch, thu hút vốn nước ngoài và hỗ trợ khởi nghiệp. Tuy nhiên, mong muốn lớn nhất của nhà đầu tư đối với sàn giao dịch tiền mã hóa tại Việt Nam là tính minh bạch - từ pháp lý đến hệ thống vận hành, để bảo vệ nhà đầu tư khỏi rủi ro và bị thao túng.

Do đó, cần hoàn thiện khung pháp lý rõ ràng về tài sản số, có cơ chế giám sát độc lập, công khai thông tin giao dịch, bảo hiểm tài sản và quy trình giải quyết tranh chấp hiệu quả. Ngoài ra, cần có chính sách thuế linh hoạt, quản lý ngoại hối rõ ràng, tiêu chuẩn hóa quy trình kê khai - giao dịch xuyên biên giới, đồng thời tăng cường giáo dục tài chính cho nhà đầu tư.

Ông Lê Mạnh - Giám đốc Công nghệ Kyber Network:

Cải thiện nguồn nhân lực

Các công ty blockchain Việt Nam có nguồn nhân sự chất lượng cao ở mảng nền tảng và xây dựng hệ thống. Điểm mạnh còn nằm ở tốc độ phát triển và giải quyết vấn đề nhanh chóng, tuy nhiên còn thiếu sự tự tin. Điều này cần được cải thiện sớm để các doanh nghiệp blockchain Việt Nam có thể đạt quy mô lớn hơn.

HẠNH NHUNG - LƯU THỦY

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/soi-suc-mieng-banh-tai-san-so-ty-usd-buoc-ra-khoi-vung-xam-phap-ly-post810148.html