Phát triển trồng trọt giảm phát thải - Hướng đi bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu

BĐKH diễn biến ngày càng phức tạp, khó lường đã tác động tiêu cực đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội. Trong đó, lĩnh vực trồng trọt nói riêng, ngành NN&MT nói chung đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Điều này, đòi hỏi cần có những định hướng chiến lược và hành động cụ thể, kịp thời nhằm đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững, thích ứng hiệu quả với BĐKH và giảm phát thải khí nhà kính theo đúng cam kết quốc tế.

Thời gian qua, các địa phương vùng ĐBSCL đã triển khai thực hiện ngày càng nhiều các mô hình sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp. Trong ảnh: Nông dân tham quan mô hình sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp ở xã Trường Xuân, TP Cần Thơ. Ảnh: KHÁNH TRUNG

Theo số liệu kiểm kê khí nhà kính quốc gia năm 2020 do Bộ Tài nguyên và Môi trường (trước đây) công bố, tổng lượng phát thải khí nhà kính của Việt Nam trên 528 triệu tấn CO2 tương đương, trong đó lĩnh vực nông nghiệp chiếm 19,8%. Các hoạt động trồng trọt chiếm gần khoảng 70,4% tổng phát thải của ngành Nông nghiệp. Đặc biệt, ĐBSCL - vùng sản xuất lúa trọng điểm của cả nước, đóng góp đáng kể vào tổng lượng phát thải khí nhà kính, nhất là khi chưa xử lý tốt rơm rạ sau thu hoạch lúa; sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và nước tưới chưa thật hiệu quả và tiết kiệm. Trong khi đó, các thị trường tiêu thụ nông sản lớn trên thế giới đang có xu hướng siết chặt các yêu cầu liên quan đến phát thải các-bon, chứng nhận bền vững, truy xuất nguồn gốc và bảo vệ môi trường.

Do vậy, việc triển khai canh tác trồng trọt theo hướng giảm phát thải không chỉ là yêu cấp cấp thiết, mang lại nhiều lợi ích thiết thực và toàn diện mà còn là cơ hội để ngành Nông nghiệp hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Hiệu quả từ thực tiễn

Tại TP Cần Thơ, nông dân tại nhiều cánh đồng lúa đang tích cực canh tác theo Đề án phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030 (Đề án).

Từ khi tham gia thực hiện Đề án, với sự hỗ trợ của ngành chức năng, Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp Phước Lộc ở ấp Trường Hiệp A, xã Trường Long Tây làm lúa theo chuẩn Global GAP 30ha, áp dụng quy trình canh tác “1 phải, 5 giảm”, dùng nấm sinh học để vùi rơm rạ, phân hủy rơm rạ tại đồng ruộng. HTX còn được hỗ trợ thiết bị bay không người lái để nâng cao hiệu quả sản xuất lúa.

Ông Trần Trung Kiên, Giám đốc HTX Nông nghiệp Phước Lộc, cho biết: “Nông dân khi thực hiện mô hình bón phân theo nhu cầu sinh trưởng của cây lúa, trong đó ưu tiên sử dụng phân hữu cơ giúp đất tơi xốp, tăng khả năng giữ nước và chất dinh dưỡng. Nhờ đó, cây lúa sinh trưởng tốt, ít sâu bệnh, cho năng suất và chất lượng cao. Nông dân còn áp dụng cơ giới hóa ở các khâu canh tác nên giảm công lao động… Sản xuất lúa theo mô hình lợi nhuận tăng khoảng 4 triệu đồng/ha so với canh tác truyền thống”.

Từ vụ lúa đông xuân 2024 đến nay, HTX Nông nghiệp dịch vụ Tân Tiến ở ấp 4, phường Vị Tân triển khai có hiệu quả mô hình “Ứng dụng cơ giới hóa trong sản xuất lúa theo tiêu chuẩn Global GAP gắn với liên kết chuỗi giá trị sản phẩm” với diện tích 30ha, có 26 hộ dân tham gia. Ông Trần Văn Truyền, thành viên Hội đồng Quản trị HTX, cho biết: “Mô hình giúp nông dân giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, sử dụng phân bón hợp lý và không còn đốt đồng như trước. Sản phẩm lúa gạo làm ra đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường tiêu dùng trong nước và xuất khẩu”.

Bà Nguyễn Thị Giang, Phó Giám đốc Sở NN&MT TP Cần Thơ, cho biết: Qua các mô hình được triển khai và đang tổ chức nhân rộng đã giúp nông dân thay đổi tập quán sản xuất, tạo ra sản phẩm đảm bảo chất lượng, đáp ứng nhu cầu thị trường và đảm bảo sức khỏe cho người sản xuất, người tiêu dùng gắn với thân thiện môi trường. Đây là những tiền đề quan trọng giúp ngành NN&MT thành phố từng bước hình thành vùng sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh.

Thúc đẩy thực hiện

Thời gian qua, Bộ NN&MT rất quan tâm phối hợp các bộ, ngành, địa phương và đơn vị có liên quan thực hiện nhiều giải pháp nâng cao chuỗi giá trị lúa gạo gắn với giảm phát thải khí nhà kính. Đặc biệt, Bộ đã tập trung thúc đẩy triển khai Đề án.

Ngoài ra, Bộ NN&MT vừa tổ chức hội nghị trực tuyến “Tham vấn Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025-2035”. Tại hội nghị, nhiều đại biểu cho rằng, việc xây dựng Đề án là rất cần thiết và mong muốn Đề án sớm được đưa vào triển khai thực hiện. Bà Nguyễn Thị Giang, Phó Giám đốc Sở NN&MT TP Cần Thơ, kiến nghị: “Bộ NN&MT cần xem xét bổ sung, tăng số lượng thực hiện mô hình thí điểm. Qua đó, tạo thuận lợi cho các địa phương học tập, nhân rộng và triển khai tốt Đề án...”.

Bà Đinh Thị Phương Khanh, Phó Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Tây Ninh, cho rằng: “Cần định hình các đối tượng cây trồng đưa vào Đề án và có giải pháp cho từng nhóm cây để giảm phát thải khí nhà kính. Cần rút ngắn thời gian thực hiện các mô hình điểm và tăng số lượng mô hình; đồng thời, cần có nhiệm vụ, lộ trình cụ thể trong từng năm và có định hướng tầm nhìn đến năm 2050”.

Theo ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, để phát triển sản xuất trồng trọt đạt hiệu quả cao, nâng cao thu nhập cho nông dân và giảm phát thải, cần tập trung vào 3 định hướng lớn. Thứ nhất, quan tâm chuyển dịch cơ cấu cây trồng phù hợp, phát triển trồng những loại cây đem lại thu nhập cao cho nông dân mà ít phát thải. Thứ hai, áp dụng các quy trình kỹ thuật theo hướng giúp tăng năng suất, tăng hiệu quả, tăng thu nhập cho nông dân và giảm phát thải như đang thực hiện với cây lúa. Thứ ba, giảm phát thải không chỉ ở khâu trồng trọt mà trong toàn bộ chuỗi giá trị và phải đi theo hướng kinh tế tuần hoàn.

Xây dựng nền nông nghiệp phát thải thấp

Ghi nhận ở ĐBSCL, mỗi héc-ta lúa tham gia cánh đồng lớn có thể giảm chi phí sản xuất từ 10-15% và giá trị sản lượng có thể tăng từ 20-25%, thu lãi thêm từ 2,2-7,5 triệu đồng/ha so với canh tác thông thường. Qua thống kê của Bộ NN&MT, hiện toàn vùng ĐBSCL có khoảng 180 doanh nghiệp đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo. Do đó, các địa phương cần có giải pháp thu hút doanh nghiệp đầu tư, phát triển vùng nguyên liệu, nhất là tại các khu vực thực hiện theo Đề án lúa chất lượng cao.

Bà Nguyễn Thị Giang, Phó Giám đốc Sở NN&MT TP Cần Thơ, cho biết: Thời gian tới, đơn vị tiếp tục tổ chức lại sản xuất một cách bài bản, đồng bộ; trong đó, quan tâm xây dựng và phát triển mô hình cánh đồng lớn gắn với hình thành HTX, tổ hợp tác hay tổ chức của nông dân. Bên cạnh đó, khuyến khích doanh nghiệp tham gia Đề án gắn với đào tạo, tập huấn, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật cho nông dân trồng lúa về các biện pháp canh tác bền vững, đạt hiệu quả cao…

Thứ trưởng Bộ NN&MT Hoàng Trung khẳng định: Chuyển đổi sản xuất trồng trọt theo hướng phát thải thấp không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là sự lựa chọn, là chiến lược để nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành trồng trọt Việt Nam. Đó là trách nhiệm của chúng ta ngày nay đối với môi trường sống và thế hệ mai sau. Đề án được kỳ vọng sẽ là nền tảng để hình hình một hệ sinh thái nông nghiệp phát thải thấp, nơi mà Nhà nước kiến tạo các chính sách, doanh nghiệp đầu tư công nghệ, nông dân là chủ thể để chuyển đổi và các đối tác quốc tế là nguồn lực để đồng hành.

Tại ĐBSCL, việc thực hiện Đề án phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp đã và đang mang lại nhiều tín hiệu tích cực. Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) cũng đang triển khai Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025-2035. Những điều này kỳ vọng mở ra hướng đi bền vững hơn cho ngành trồng trọt Việt Nam theo hướng theo hướng phát thải thấp, tăng trưởng xanh trong bối cảnh biến đổi khí hậu (BĐKH).

KHÁNH TRUNG - HỮU PHƯỚC

Nguồn: https://baocantho.com.vn/phat-trien-trong-trot-giam-phat-thai-huong-di-ben-vung-trong-boi-canh-bien-doi-khi-hau-a189718.html