Một số suy nghĩ về việc thực hiện tư tưởng Hồ Chí Minh về đối ngoại nhân dân Việt Nam trong 80 năm qua

Đối ngoại nhân dân Việt Nam được hình thành và phát triển trên nền tảng của tư tưởng Hồ Chí Minh về kết hợp sức mạnh dân tộc và thời đại, thêm bạn bớt thù, đoàn kết, đại đoàn kết, lấy dân làm gốc, kết hợp sức mạnh tổng hợp đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân… đã không ngừng phát triển và trưởng thành, góp phần xứng đáng vào trang sử vẻ vang của nền ngoại giao hiện đại Việt Nam trong 80 năm qua và đang đứng trước cơ hội được tổ chức lại để xứng đáng với yêu cầu của nước nhà trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Trong những ngày sôi nổi đầy tự hào khi nhân dân cả nước đang hướng tới kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, những người làm công tác đối ngoại nhân dân rất bồi hồi và xúc động khi nhìn lại lịch sử hình thành và phát triển của đối ngoại nhân dân trong suốt 80 năm qua.

Là nhà tư tưởng, nhà văn hóa lớn, nhà chiến lược thiên tài, nhà hoạt động ngoại giao thực tiễn kiệt xuất, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm nhận ra vai trò, vị trí của công tác đối ngoại nhân dân trong tổng thể nền ngoại giao hiện đại của Việt Nam. Những tư tưởng của Bác Hồ về đối ngoại nhân dân là di sản quý báu, hết sức quan trọng cho sự hình thành và phát triển của nền ngoại giao hiện đại Việt Nam và có ý nghĩa sâu sắc trong hệ thống tư tưởng của Người về cách mạng Việt Nam.

Hơn 1.000 người dân Phần Lan mang theo khẩu hiệu “Việt Nam chiến thắng” biểu tình tại Hensinki đòi Mỹ rút khỏi Việt Nam, Lào, Campuchia, ngày 15/02/1970. (Ảnh: T.L)

Đó là tư tưởng lớn về đoàn kết quốc tế, là một nước nhỏ luôn phải đương đầu với các nước lớn hùng mạnh trên thế giới, ta cần có sự đoàn kết của bạn bè quốc tế để giành độc lập tự do cho Tổ quốc và xây dựng tương lai cho đất nước mình. Phải tổ chức lực lượng phù hợp để vận động, thuyết phục các tầng lớp nhân dân thế giới đoàn kết, ủng hộ chúng ta, vì lợi ích chính đáng của chúng ta và những giá trị tiến bộ của nhân loại. Lời kêu gọi của Bác "Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết. Thành công, thành công, đại thành công" là vừa đối với đoàn kết dân tộc trong nước và đoàn kết với nhân dân thế giới để thành công, thắng lợi cho nước nhà và đóng góp vào sự nghiệp hoà bình, phát triển của thế giới.

Bác cũng đề ra một nhận thức rất quan trọng, đó là đối ngoại nhân dân là một kênh hoạt động hết sức hiệu quả để phục vụ sự nghiệp cách mạng. Với tư cách là một kênh ngoại giao không chính thức, nói lên tiếng nói của nhân dân Việt Nam, đối ngoại nhân dân có một chỗ dựa vững chắc là sự nghiệp chính nghĩa của nhân dân Việt Nam. Cần phải tung lực lượng này vào hoạt động để vận động sự đoàn kết của quốc tế đối với Việt Nam.

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp đoàn đại biểu Hội Trung - Việt hữu hảo sang dự Quốc khánh Việt Nam - 2/9/1966. (Ảnh: T.L)

“Có thể nói rằng trong 80 năm qua, với tư tưởng của Bác và sự chỉ đạo của Đảng, với sự phối hợp rất chặt chẽ với đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và sự tham gia của các tầng lớp nhân dân trong nước và sự ủng hộ của nhân dân tiến bộ thế giới, đối ngoại nhân dân đã góp phần xứng đáng vào sự nghiệp đối ngoại chung, tạo dựng cơ sở quần chúng, nền tảng xã hội, nhân dân thuận lợi cho quan hệ chính thức của nước ta với các nước trên thế giới, vì lợi ích chính đáng của dân tộc và những giá trị tiến bộ của nhân loại”, ông Vũ Xuân Hồng nói.

Bác cũng đề ra tư tưởng rất quan trọng là cần phải kết hợp nhuần nhuyễn giữa 3 lực lượng hợp thành trong nền ngoại giao Việt Nam, đó là đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân. Trong đó, đối ngoại nhân dân có một vị trí rất độc đáo, phục vụ cho sự nghiệp đối ngoại Đảng và hỗ trợ cho ngoại giao Nhà nước. Đối ngoại nhân dân cần phải hoạt động hết sức linh hoạt, chủ động, chân thành với tinh thần lấy dân làm gốc, phải để cho nhiều lực lượng quần chúng nhân dân tham gia vào công tác này và có những tổ chức làm hạt nhân cho hoạt động của công tác đối ngoại nhân dân.

Những tư tưởng lớn của Bác đã song hành cùng chúng ta suốt chiều dài lịch sử 80 năm qua và là kim chỉ nam cho hoạt động của công tác đối ngoại nhân dân nước ta. Không chỉ đưa ra những tư tưởng hết sức quan trọng về đối ngoại nhân dân, Bác còn trực tiếp chỉ đạo công tác tổ chức, làm nền tảng cho hệ thống tổ chức đối ngoại nhân dân của chúng ta.

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp bà I.Gandhi và bà Aruna Asaf Ali, chiến sỹ hòa bình Ấn Độ (tháng 2/1958). (Ảnh: T.L)

Chỉ hơn một tháng sau khi đọc Tuyên ngôn Độc lập ngày 2 tháng 9, vào ngày 17 tháng 10 năm 1945, Bác đã tổ chức ra Hội Việt - Mỹ thân hữu, tiền thân của Hội Việt - Mỹ ngày nay. Năm 1946, Bác tổ chức Hội Việt - Trung hữu hảo, tiền thân của Hội Hữu nghị Việt - Trung ngày nay. Năm 1950, Bác đã chỉ đạo thành lập Hội Hữu nghị Việt - Xô (Hội hữu nghị Việt Nam - Liên bang Nga ngày nay). Bác cũng đã chỉ đạo thành lập Ủy ban bảo vệ hoà bình thế giới của Việt Nam và yêu cầu các tổ chức nhân dân Việt Nam tham gia vào hoạt động của các tổ chức dân chủ thế giới. Đây là nền tảng tổ chức hết sức quan trọng cho đối ngoại nhân dân của chúng ta cho tới ngày nay và là biểu hiện tầm nhìn chiến lược của Bác Hồ trong việc đưa đối ngoại nhân dân tham gia vào việc xây dựng quan hệ hữu nghị hợp tác với các nước lớn và giải quyết những vấn đề toàn cầu của thời đại.

Phối hợp nhuần nhuyễn “3 chân kiềng”

Ngay từ những năm đầu của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa non trẻ, công tác đối ngoại nhân dân đã được tổ chức một cách rất bài bản, qua đó đưa các tổ chức này vào hoạt động đối ngoại chung của cả nước, tập trung vào các nước lớn như quan hệ với nhân dân các nước Mỹ, Trung Quốc, Liên Xô, Lào và Campuchia và các tổ chức quốc tế dân chủ. Từ đó tham gia vào các hoạt động đa phương vì hòa bình và phát triển của thế giới. Sau này, Bác và Đảng tiếp tục chỉ đạo thành lập các hội hữu nghị với các nước Châu Âu, Châu Á và với nhân dân các nước khác trên thế giới để hình thành mặt trận đoàn kết của nhân dân thế giới ủng hộ nhân dân Việt Nam.

Người dân Ba Lan chào đón Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đoàn đại biểu Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, tháng 7/1957. (Ảnh: T.L)

“Trong những ngày này, những người làm công tác đối ngoại nhân dân có thêm một niềm vui lớn trước sự kiện Đảng và Nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng Lao động cho nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình. Bà là một nhà ngoại giao kiệt xuất của Việt Nam, nguyên Bộ trưởng Ngoại giao Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, nguyên Trưởng đoàn đàm phán của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tại Hội nghị Paris, nguyên Phó Trưởng ban Đối ngoại Trung ương Đảng, nguyên Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam… Bà là người “chị cả” của đối ngoại nhân dân Việt Nam và là tấm gương tiêu biểu của hoạt động đối ngoại nhân dân. Cuộc đời và sự nghiệp của bà là biểu tượng sinh động trong việc kết hợp nhuần nhuyễn giữa 3 lực lượng hợp thành của nền ngoại giao Việt Nam. Đây cũng là sự động viên, khích lệ to lớn đối với những người làm công tác đối ngoại toàn quốc trong đó có đối ngoại nhân dân”, ông Vũ Xuân Hồng cho biết.

Trong những năm kháng chiến chống Pháp, dưới sự chỉ đạo của Bác Hồ, đối ngoại nhân dân đã hình thành được một mạng lưới bạn bè quốc tế ở ngay chính nước Pháp và các nước châu Âu, tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân các nước xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu để vận động nhân dân thế giới gây áp lực với chính quyền thực dân, sớm chấm dứt cuộc chiến tranh và sự đô hộ của họ ở Việt Nam. Những chiến sĩ hòa bình của Pháp như Henri Martin, Raymonde Dien đã thực sự là những ngọn cờ đoàn kết thanh niên, các tầng lớp trí thức và nhân dân Pháp cũng như nhân dân châu Âu và các nước khác ủng hộ cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta. Điều này tạo nên một sự động viên to lớn cho chúng ta để kháng chiến, kiến quốc và làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, đối ngoại nhân dân đã hoạt động hết sức tích cực và đạt được những thành tích quan trọng. Chúng ta đã mở được một mặt trận nhân dân thế giới chưa từng có trong thế kỷ 20, đoàn kết với nhân dân Việt Nam, phối hợp với cuộc đấu tranh trên chiến trường và cuộc đấu tranh chính trị, ngoại giao của nước ta trong từng giai đoạn để buộc Mỹ phải xuống thang, rút quân về nước và tiến tới thành công của sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước năm 1975.

Bà Raymond Dien và ông Henri Martin tại trụ sở của Đoàn Việt Nam (Paris, Pháp, 2/9/1969). (Ảnh: T.L)

Sau thời kỳ thống nhất đất nước, chúng ta bước vào giai đoạn khắc phục hậu quả chiến tranh, đấu tranh bảo vệ biên giới phía, đồng thời tiến hành cuộc vận động nhân dân thế giới đoàn kết với Việt Nam, phá bỏ cấm vận, bình thường hóa quan hệ với các nước lớn và tăng cường hợp tác quốc tế để xây dựng lại Việt Nam sau chiến tranh. Đối ngoại nhân dân cũng viết tiếp những trang sử hết sức vẻ vang cùng với các lực lượng đối ngoại của Đảng, của ngoại giao Nhà nước, phối hợp với các tổ chức nhân dân trong nước để thực hiện những nhiệm vụ của ngành ngoại giao Việt Nam trong giai đoạn này.

Bước vào thời kỳ hội nhập và phát triển của đất nước, đối ngoại nhân dân cùng với các đối tác của chúng ta ở các nước đã tăng cường chia sẻ thông tin, giao lưu hữu nghị. Một mặt cho thấy khát vọng hòa bình và phát triển của nhân dân Việt Nam, mặt khác cho thấy sự sẵn sàng của đất nước Việt Nam là bạn, đối tác tin cậy, thành viên có trách nhiệm của cộng đồng thế giới, phấn đấu vì sự nghiệp hoà bình, hữu nghị hợp tác bình đẳng cùng có lợi giữa các nước trên thế giới.

Bà Nguyễn Thị Bình tham gia biểu tình với nhân dân Anh trên đường phố đòi "Mỹ phải rút khỏi Việt Nam". (Ảnh: T.L)

Đặc biệt, dưới sự chỉ đạo của đối ngoại Đảng, chúng ta đã kết với ngoại giao Nhà nước rất nhịp nhàng thông qua việc thành lập các hội hữu nghị với các nước. Nhiều hội hữu nghị, tổ chức đoàn kết của nhân dân Việt Nam đã được thành lập trước khi có quan hệ ngoại giao chính thức của nước ta với các nước. Có những tổ chức được thành lập sau để làm sâu sắc hơn quan hệ với các nước. Ví dụ, khi Việt Nam tham gia vào ASEAN. Chỉ trong một thời gian rất ngắn sau khi trở thành thành viên ASEAN vào năm 1995, chúng ta đã thành lập cả các hội hữu nghị của Việt Nam với các nước ASEAN nói chung và thành lập hội song phương với gần như tất cả các nước ASEAN.

Đối ngoại nhân dân là dân làm đối ngoại

Những kinh nghiệm trong thời gian qua là các bài học hết sức quý giá vàng của nhân dân Việt Nam. Chúng ta đã đưa các lực lượng của nhân dân tiếp cận, vận động được nhiều phong trào ủng hộ Việt Nam, từ người già đến người trẻ, tất cả các tầng lớp nhân dân, kể từ lãnh đạo các nước cũng như người dân bình thường. Vì lương tri của thời đại, vì sự chính nghĩa của nhân dân Việt Nam, chống lại chiến tranh, vì bảo vệ hòa bình mà mọi người ở mọi nơi, mọi nước đều có các tổ chức, nhóm, hội, lực lượng đoàn kết ủng hộ Việt Nam, "nhất hô bá ứng" với Việt Nam trong từng giai đoạn phát triển của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và xây dựng đất nước sau chiến tranh. Có thể nói, hoạt động kết nối của chúng ta với phong trào phản chiến của nhân dân Mỹ, đã góp phần quan trọng để cùng nhau sớm chấm dứt cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam.

Lãnh đạo Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam tiếp đoàn lãnh đạo cấp cao của Tổ chức cựu chiến binh “Lê dương Mỹ” (The American Legion - AL) của Mỹ. (tháng 6/2013)

Chúng ta đã tổ chức được rất nhiều hoạt động đoàn kết, ủng hộ Việt Nam trong cuộc đấu tranh bảo vệ biên giới cũng như nêu cao ngọn cờ chính nghĩa của Việt Nam trong vấn đề hỗ trợ, giúp đỡ nhân dân Campuchia. Đặc biệt, trong việc phá thế bao vây cấm vận, để bình thường hóa quan hệ với các nước lớn, đối ngoại nhân dân đã có những hoạt động hết sức độc đáo, tiếp cận các chính giới và các tầng lớp nhân dân ở các nước, đưa ra những hình thức hoạt động phong phú, linh hoạt và hiệu quả để tăng cường sự hiểu biết, thúc đẩy sự tin cậy và tôn trọng lẫn nhau. Các lực lượng của chúng ta tham gia vào công tác đối ngoại nhân dân ngày càng hùng hậu, ngoài các tổ chức hòa bình đoàn kết hữu nghị và hợp tác song phương và đa phương, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với các tổ chức thành viên như công đoàn, phụ nữ, thanh niên, nông dân, cựu chiến binh, hội chữ thập đỏ, hội nhà báo, hội nạn nhân chất độc màu da cam, Liên đoàn công nghiệp và thương mại Việt Nam và các tầng lớp nhân dân đều tích cực tham gia, làm cho hoạt động đối ngoại nhân dân phong phú, đối tác đa dạng, kết nối bạn bè tạo thành bức tranh hoạt động đối ngoại sống động ở trung ương và địa phương.

Qua các hoạt động trên, chúng ta đã tạo dựng được cơ sở xã hội, nền tảng nhân dân, quần chúng thuận lợi cho quan hệ ngoại giao chính thức của Nhà nước trong thực hiện đối ngoại của Đảng. Trên cơ sở đó, tạo điều kiện thuận lợi cho ngoại giao Nhà nước thực hiện đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta.

Hội nghị tổng kết và ghi nhận sự giúp đỡ của các tổ chức phi chính phủ nước ngoài đối với Việt Nam (Ảnh: T.L)

Trong hoạt động đối ngoại nhân dân nhằm tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau và sự giúp đỡ của bạn bè để khắc phục hậu quả chiến tranh, đã có rất nhiều tổ chức và cá nhân của các nước đến hỗ trợ và giúp đỡ Việt Nam qua kênh đối ngoại nhân dân. Chúng ta đã tạo điều kiện thuận lợi, đảm bảo quy chế chặt chẽ để các bạn vừa hỗ trợ Việt Nam trong những vấn đề liên quan tới xóa đói giảm nghèo, rà phá bom mìn, khắc phục hậu quả của chất độc màu da cam, hạ tầng cơ sở về giáo dục y tế và môi trường... Những tổ chức và cá nhân này với hiểu biết về đất nước và con người Việt Nam đã tác động tới chính giới và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp và chính phủ các nước hợp tác, giúp đỡ Việt Nam trong thời kỳ này.

“Đất nước đang chuyển mình vào một thời kỳ mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc để phát triển. Nhớ lại câu nói của Bác Hồ: “Trong bất cứ hoàn cảnh nào, cách mạng Việt Nam luôn cần có sự đoàn kết của bạn bè thế giới”. Đây là một tư tưởng hết sức cốt lõi của Bác về quan hệ giữa Việt Nam với thế giới, trong đó có quan hệ của nhân dân với nhân dân. Thấm nhuần tư tưởng đó, với việc các đoàn thể, các tổ chức nhân dân đang được tổ chức lại dưới ngọn cờ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, công tác đối ngoại nhân dân đang đứng trước cơ hội được tổ chức lại, nhân lên sức mạnh của nhau, kết nối đối tác bạn bè quốc tế để xứng đáng với yêu cầu của tình hình mới”, ông Vũ Xuân Hồng nói.

Với cuộc cách mạng về tổ chức mà Tổng Bí thư Tô Lâm và Đảng ta đang tiến hành, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đang tập hợp các tổ chức quần chúng, các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức nhân dân và toàn thể các tầng lớp nhân dân Việt Nam dưới mái nhà chung… Đây là một cơ hội để chúng ta xốc lại lực lượng làm đối ngoại nhân dân trong tình hình mới.

Một sự kiện quan trọng mà những ngày này, chúng ta đang được chứng kiến. Đó là hoạt động vận động ủng hộ nhân dân Cuba do Hội Chữ thập đỏ Việt Nam và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát động, thu hút được đông đảo sự tham gia của các tầng lớp nhân dân và tất cả các tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã đem lại kết quả to lớn, gây ấn tượng tốt đối với bạn bè quốc tế. Điều đó minh chứng cho một thực tế, nếu được sự phối hợp tổ chức tốt dưới ngọn cờ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và đưa ra được những khẩu hiệu phù hợp sẽ thu hút được sự tham gia tự nguyện của đông đảo quần chúng nhân dân Việt Nam. Đó chính là cơ hội để đối ngoại nhân dân tự đối mới, kết nối với nhau và kết nối bạn bè quốc tế có hiệu quả hơn trong tình hình mới.

Trong những năm gần đây, chúng ta tăng cường hợp tác quốc tế, phối hợp cùng với ngoại giao Nhà nước và đối ngoại Đảng để đưa Việt Nam vào một vị thế quốc tế mới cũng như nâng cao thực chất quan hệ quốc tế của Việt Nam.

Theo đúng tinh thần chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đối ngoại nhân dân tức là toàn dân làm đối ngoại. Chúng ta đã hình thành được một đội ngũ hết sức hùng hậu, trong đó mỗi người dân đều là một chiến sĩ làm đối ngoại nhân dân. Chúng ta đã có các tổ chức chuyên trách về hòa bình, đoàn kết, hữu nghị hợp tác và phát triển, các bộ phận hoặc nhân sự chuyên trách công tác đối ngoại ở từng tổ chức thành viên của mặt trận. Quan hệ quốc tế ngày nay đã “gõ cửa” tới từng nhà, đến tận vùng sâu vùng xa và qua nhiều hình thức giao lưu đa dạng và phong phú. Qua đó, người dân có thể tham gia các hoạt động đối ngoại nhân dân một cách chủ động và tích cực.

Ông Vũ Xuân Hồng - nguyên Chủ tịch liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam. (Ảnh: NVCC)

Chúng ta cũng đã tận dụng tất cả các kênh, trong đó có kênh văn hóa, kênh giao lưu nhân dân, tổ chức các hoạt động giao lưu hữu nghị, hội thảo, chuyên đề, các chuyến thăm có nội dung cụ thể hướng tới việc tăng cường sự hiểu biết của bạn bè quốc tế đối với Việt Nam, nêu lên chính sách đúng đắn của Đảng và Nhà nước về phát triển bền vững, hợp tác đầu tư, mở rộng giao lưu văn hóa để kết nối bạn bè quốc tế với Việt Nam.

Người Việt Nam ở nước ngoài hiện nay với số lượng đông đảo cũng là một lực lượng có thể tham gia tích cực vào hoạt động đối ngoại nhân dân, truyền bá những giá trị văn hoá, lịch sử của nhân dân Việt Nam tới bạn bè, là cầu nối kinh tế văn hoá với bạn bè quốc tế. Đây cũng là nguồn lực quan trọng mà chúng ta cần quan tâm để tranh thủ trong hoạt động đối ngoại nhân dân của cả nước.

Trên nền tảng tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, với cơ hội tổ chức lại lực lượng đối ngoại nhân dân, tôi tin tưởng rằng trong tình hình mới, đối ngoại nhân dân với sự lãnh đạo trực tiếp của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam sẽ kế thừa và phát huy, làm tốt nhiệm vụ trong tình hình mới, viết tiếp những trang sử vẻ vang của đối ngoại nhân dân, thực hiện chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước, và đưa các tầng lớp nhân dân chúng ta vào hoạt động đối ngoại một cách sâu rộng, linh hoạt, sáng tạo và hiệu quả hơn.

Hoàng Mạnh ghi

Nguồn: https://thoidai.com.vn/mot-so-suy-nghi-ve-viec-thuc-hien-tu-tuong-ho-chi-minh-ve-doi-ngoai-nhan-dan-viet-nam-trong-80-nam-qua-215949.html