Gen Z khởi nghiệp: Chốt đơn ầm ầm từ việc kể chuyện

(Dân trí) - Mô hình khởi nghiệp gắn với nội dung số đang mở ra kỷ nguyên thương mại mới. Trên các nền tảng mạng xã hội, gen Z vừa sáng tạo nội dung số, vừa kinh doanh một cách khéo léo.

Gen Z bán hàng hay bán câu chuyện? 

Không chỉ tiêu dùng thông minh, gen Z (nhóm người sinh từ năm 1997 đến năm 2012) còn tích cực định hình lại cách kinh doanh thời số. Với chiếc điện thoại trong tay, họ biến mỗi video thành một chiến dịch tiếp thị, kết hợp bán hàng và kể chuyện theo phong cách cá nhân.

Không phụ thuộc vào KOLs (Key Opinion Leader - người có sức ảnh hưởng) hay quảng cáo truyền thống, nhiều gen Z tự xây dựng thương hiệu bằng kỹ năng sáng tạo của chính mình. Họ vừa làm chủ, vừa là người tạo nội dung - một thế hệ doanh nhân mới, linh hoạt, chủ động và làm chủ không gian kinh doanh trên nền tảng số.

Mạng xã hội đang chuyển mình từ kênh kết nối giải trí đơn thuần sang mô hình “mạng xã hội thương mại”, nơi người dùng vừa khám phá sản phẩm, tìm cảm hứng, vừa mua sắm liền mạch trên cùng một nền tảng. Trong không gian này, các chủ shop thường trực tiếp xuất hiện, chia sẻ câu chuyện cá nhân, quy trình sản xuất hay trải nghiệm sử dụng sản phẩm một cách gần gũi, thay vì chỉ cung cấp thông tin hay quảng cáo truyền thống.

Chính cách tiếp cận này tạo ra sự đồng điệu giữa thương hiệu và khách hàng tiềm năng, giúp tăng độ tin cậy và khả năng tương tác tức thì. PGS.TS Nguyễn Văn Thăng Long - Giảng viên Trường Đại học RMIT - ví mô hình này như phiên bản hiện đại của “Sơn Đông Mãi Võ”, nhưng có thêm sự phối hợp nhịp nhàng giữa người bán, người dùng, tất cả đều kể cùng một câu chuyện.

Một ví dụ điển hình là Bãi Tôm, một nhà hàng hải sản ở Hà Nội do nhóm bạn trẻ gen Z sáng lập. Thay vì chi ngân sách lớn cho reviewer hay quảng cáo truyền thống, họ tự tạo kênh TikTok, vừa giới thiệu món ăn, vừa kể lại toàn bộ hành trình khởi nghiệp, từ những ngày đầu dựng quán, cho tới lúc gặp vận hành trục trặc.

Các video do chính chủ quán sáng tạo, thu hút hàng triệu lượt xem (Ảnh: MXH).

Đại diện nhóm chia sẻ với phóng viên Dân trí: “Tụi mình xác định không dựa vào reviewer hay quảng cáo truyền thống. Thay vào đó, tụi mình tự làm kênh TikTok riêng, tiết kiệm chi phí và được thỏa sức sáng tạo theo đúng phong cách của mình”.

Trên TikTok, quán không ngần ngại cho khán giả thấy cả những feedback chân thực của khách hàng và cách quán xử lý, những lần “vỡ trận” khi khách ùn ùn kéo tới khiến bếp chật vật xoay sở. 

Thay vì chỉ trau chuốt hình ảnh món ăn long lanh, nhóm chọn kể bằng những lát cắt đời thường, mang năng lượng tích cực. Và đây cũng chính là lý do kênh TikTok của họ nhanh chóng thu hút hàng trăm nghìn lượt theo dõi, biến Bãi Tôm thành điểm đến quen thuộc của giới trẻ Hà Nội. 

Còn ở TPHCM, thương hiệu Đậu Hũ Thúi Nhà Họ La của bạn trẻ La Phúc Khang (sinh năm 1998) cũng là minh chứng sinh động cho mô hình vừa bán vừa kể chuyện. Không chỉ dừng ở việc bán món ăn lạ miệng, Khang còn tự quay, dựng video để kể lại hành trình khởi nghiệp: từ những lần thử công thức thất bại, bị hàng xóm phàn nàn vì mùi đặc trưng của món đậu hũ thúi, cho tới cảnh khách xếp hàng dài trước quán.

Một clip từng đạt gần 2 triệu lượt xem chỉ sau một đêm, đưa “Nhà Họ La” trở thành hiện tượng trên mạng xã hội và trong giới ẩm thực gen Z.

Thành công của Nhà Họ La cho thấy, gen Z không cần hình ảnh chỉn chu đến vô thực. Họ thích được thấy cả những gì chưa hoàn hảo, vì nó mới đúng là con người, là đời sống thật. Và khi câu chuyện càng thật, càng dễ lan tỏa.

Phúc Khang khởi nghiệp với món đậu hủ thối (Ảnh: NVCC).

Nếu như trước đây, việc kinh doanh đòi hỏi phải có mặt bằng, vốn lớn, thì giờ đây chỉ cần một chiếc điện thoại và trí tưởng tượng phong phú, gen Z đã có thể dựng nên một “cửa hàng” trên không gian số.

Không chỉ phổ biến ở Việt Nam, mô hình kết hợp giữa kinh doanh cá nhân và sáng tạo nội dung cũng đang lan rộng trên toàn cầu. Tại Mỹ, Emma Chamberlain - người sáng tạo nội dung video Gen Z và đồng sáng lập Chamberlain Coffee là một ví dụ tiêu biểu.

Thông qua các video pha cà phê mang tính đời thường, cô lồng ghép sản phẩm một cách tự nhiên, biến thói quen cá nhân thành công cụ tiếp thị hiệu quả. Nhờ đó, thương hiệu nhanh chóng thu hút sự chú ý trên mạng xã hội và xuất hiện tại nhiều chuỗi bán lẻ lớn ở Mỹ.

TikTok, Instagram, Facebook đang dần trở thành kênh phân phối mới, nơi mỗi video ngắn có thể kết nối trực tiếp với khách hàng. Trong khoảng thời gian từ 15 đến 60 giây, người bán có thể giới thiệu sản phẩm, xây dựng thương hiệu và thể hiện phong cách cá nhân.

Livestream: kể chuyện kiêm bán hàng trực tiếp

Một hình thức tiêu biểu của việc “vừa kể chuyện vừa bán hàng” chính là livestream. Trên nền tảng như TikTok, Shopee Live, gen Z biến mỗi buổi live thành một buổi giao lưu trực tiếp. Họ không chỉ chốt đơn mà còn trả lời thắc mắc, chia sẻ bí quyết lựa chọn, hay kể những câu chuyện đời thường. Bằng cách đó, câu chuyện thương hiệu trở nên sống động, thật và lôi cuốn hơn nhiều. 

Tuy nhiên, để buổi livestream thành công không hề đơn giản. Trúc Đào - một gen Z sinh năm 2001 với hơn 600.000 người theo dõi trên Tiktok cho biết: “Livestream nghe thì dễ, vì không phải đầu tư nhiều. Chỉ cần chiếc điện thoại, vài sản phẩm bắt mắt. Nhưng mọi người chỉ thấy bên ngoài, chứ làm rồi mới biết khó cỡ nào”.

Đào chia sẻ rằng để buổi livestream đạt hiệu quả, cô phải nói không ngừng nghỉ suốt 2-3 tiếng, trả lời bình luận để tương tác với khách hàng. Nghe tưởng chừng bình thường, nhưng để duy trì năng lượng, vừa thuyết phục, vừa tự nhiên, lại khéo léo “chốt đơn” mà không khiến người xem khó chịu, là thử thách lớn nhất.

Trúc Đào - một gen Z với hơn 600.000 người theo dõi trên Tiktok (Ảnh: MXH).

Cô cho biết thêm, mỗi ngày có tới hàng trăm livestream cùng lên sóng, nên việc khiến người xem dừng lại hơn 5 giây đầu tiên tương đối áp lực. Nhưng ngay cả khi người xem đã ở lại lâu hơn, vẫn cần thay đổi nội dung, kịch bản, thậm chí ứng biến theo tình hình để tránh nhàm chán.

“Không phải cứ lên live là có người xem đâu. Có những hôm chỉ vài mắt xem, nói gần như một mình, hụt hẫng cực kỳ”, Đào nói.

Với cô, livestream không đơn thuần là bán hàng, mà là chuỗi ngày tìm cách để khán giả muốn nghe cô nói, thích nghe cô nói, tin những gì cô nói. Đó cũng chính là cốt lõi của mô hình gen Z: bán bằng câu chuyện, bằng năng lượng riêng.

Như vậy, từ một video TikTok tới một buổi livestream, gen Z đều đang theo đuổi cùng một công thức: dùng nội dung chân thực để dẫn dắt cảm xúc, rồi để chính cảm xúc đó thuyết phục người mua hàng. Họ không chỉ bán món hàng, mà đang bán một phong cách sống. Và đó là thứ mà thế hệ này tin tưởng hơn bất kỳ quảng cáo nào.

Mạng xã hội trở thành “trợ lý mua sắm” của gen Z

Không chỉ là sân chơi giải trí, mạng xã hội giờ đây đã trở thành “trợ lý mua sắm” đắc lực của gen Z. Theo số liệu từ Statista, hơn 50% gen Z từng mua sắm qua mạng xã hội, trong đó 53% quyết định mua hàng dựa trên video đánh giá trên các nền tảng số. Điều này cho thấy việc gen Z mua hàng không chỉ dừng ở tính năng, mà còn là hành trình tìm hiểu cảm xúc, câu chuyện, phong cách sống.

PGS.TS Nguyễn Văn Thăng Long - giảng viên Đại học RMIT Việt Nam - giải thích rằng người tiêu dùng thường ra quyết định dựa trên hai hệ thống tư duy nhanh và chậm. Tư duy nhanh mang tính cảm tính, tự động, thường xuất hiện khi người tiêu dùng bị hấp dẫn bởi hình ảnh, cảm xúc, hoặc câu chuyện liên quan. Ngược lại, tư duy chậm đòi hỏi phân tích, so sánh và cân nhắc kỹ lưỡng, thường được sử dụng khi tiếp cận các sản phẩm mới hoặc giá trị cao.

Với gen Z, yếu tố cảm xúc ngày càng đóng vai trò chi phối. Họ sẵn sàng chi tiền cho những sản phẩm thể hiện được cá tính, phong cách sống, hơn là dựa trên nhu cầu thiết yếu.

Vị chuyên gia cho rằng việc kể chuyện trong bán hàng không mới, nhưng với gen Z, yếu tố chân thực và cá nhân hóa trong nội dung đang trở thành chìa khóa để thương hiệu kết nối và thuyết phục người trẻ.

“Nếu câu chuyện thương hiệu có thể tạo ra cảm giác thấu hiểu, được gọi tên và gợi ý đúng nhu cầu riêng, gen Z sẽ dễ dàng ra quyết định theo bản năng”, ông Long nhận định.

Chính điều này đang thúc đẩy một cuộc chuyển dịch mạnh mẽ trong bán hàng, từ việc bán hàng nhanh sang đầu tư vào kể chuyện, cá nhân hoá trải nghiệm và xây dựng mối liên kết cảm xúc. "Đây là dấu hiệu của sự trưởng thành tiêu dùng, buộc thương hiệu phải hành xử chuyên nghiệp hơn để giữ chân khách hàng lâu dài", ông nói.

Đừng kể chuyện theo lối mòn, hãy kể theo góc riêng

Thạc sĩ Lê Anh Tú, CEO iGem Agency, giảng viên khoa Quan hệ Công chúng - Truyền thông, trường ĐH Kinh tế - Tài chính TPHCM (UEF) cho rằng việc các chủ thương hiệu tự làm nội dung để kể chuyện thương hiệu là tín hiệu rất tích cực.

Thạc sĩ Lê Anh Tú cho rằng điều quan trọng nhất là làm sao để thương hiệu có nét riêng, không bị nhầm lẫn với bất kỳ ai khác, từ màu sắc, phong cách cho đến cách kể chuyện. “Thực ra, các bạn trẻ gen Z bây giờ đã rất hiểu về việc xây dựng thương hiệu”, ông nhận định.

Yếu tố chân thực và cá nhân hóa là chìa khóa để thuyết phục người trẻ (Ảnh: Freepik).

Khi kể một câu chuyện, cần khéo léo lồng ghép dấu ấn đặc trưng của thương hiệu, để người xem cảm nhận được sự chuyên nghiệp và khác biệt. Ông cũng nhấn mạnh rằng, bắt nhịp theo trào lưu không sai, nhưng đừng sao chép y nguyên người khác. Mỗi người nên kể bằng chính cá tính, câu chuyện và góc nhìn của mình. 

“Khi làm được như vậy, nội dung không chỉ hấp dẫn mà còn mang đậm phong cách riêng, khó hòa lẫn giữa hàng loạt kênh bán hàng khác”, Thạc sĩ Tú nói.

Bên cạnh đó, PGS.TS Nguyễn Văn Thăng Long cho rằng không phải lúc nào kể chuyện cũng hiệu quả. Câu chuyện cần đảm bảo ba yếu tố: chân thật, độc đáo và có sự kết nối rõ ràng với lợi ích sản phẩm. “Nếu bịa đặt hoặc quá cường điệu, gen Z - những người rất tinh ý và cảnh giác với nội dung thiếu chân thực sẽ dễ dàng nhận ra và quay lưng”, ông nói.

Theo ông Long, không phải sản phẩm nào cũng phù hợp để kể chuyện. Với các mặt hàng công nghệ cao hoặc nhắm đến doanh nghiệp, khách hàng cần thông tin rõ ràng, dữ liệu kỹ thuật hơn là cảm xúc. Và khi nhiều thương hiệu áp dụng công thức kể chuyện giống nhau nhưng thiếu chiều sâu, hiệu quả sẽ giảm dần do sự nhàm chán.

“Quan trọng không phải là kể chuyện, mà là kể đúng lúc, đúng người và đúng cách,” ông nhấn mạnh.

Gen Z - thế hệ trẻ năng động, sáng tạo và dám thử thách đang từng bước khẳng định dấu ấn trên hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam. Với tinh thần không ngại thay đổi, nhiều bạn trẻ đã mạnh dạn khởi nghiệp trong những lĩnh vực mới mẻ, đòi hỏi ý tưởng đột phá và sự kiên trì bền bỉ.

Tuy nhiên, con đường khởi nghiệp chưa bao giờ là dễ dàng, nhất là khi họ phải đối mặt với những rào cản về vốn, kinh nghiệm quản trị hay áp lực duy trì dòng tiền trong bối cảnh thị trường cạnh tranh khốc liệt.

Tuyến bài "Gen Z khởi nghiệp" không chỉ phác họa bức tranh tổng thể về xu hướng, thực trạng khởi nghiệp của thế hệ trẻ, mà còn khắc họa những câu chuyện đời thực đầy cảm hứng - những bạn trẻ dám nghĩ khác, làm khác và sẵn sàng vấp ngã để trưởng thành.

Mục tiêu là lan tỏa thông điệp tích cực về tinh thần đổi mới sáng tạo, tinh gọn nhưng bền vững, khuyến khích người trẻ dám thử - dám thất bại - dám đứng dậy.

Mỗi câu chuyện được chia sẻ không chỉ là bài học quý giá cho cộng đồng khởi nghiệp, mà còn góp phần tạo động lực, truyền cảm hứng để gen Z tiếp tục vươn lên, đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/gen-z-khoi-nghiep-chot-don-am-am-tu-viec-ke-chuyen-20250804074316956.htm