Đào tạo báo chí trong kỷ nguyên AI

PV Thanh Niên đã trao đổi với tiến sĩ Triệu Thanh Lê (ảnh), Trưởng khoa Báo chí và Truyền thông Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM).

TUYỂN CHỌN NGƯỜI HỌC CÓ NĂNG LỰC TOÀN DIỆN

Theo tiến sĩ trong bối cảnh hiện nay, đào tạo báo chí có những điểm gì khác biệt so với trước đây?

TS Triệu Thanh Lê: Đào tạo báo chí hiện có nhiều thay đổi so với trước, ví dụ từ nội dung đào tạo chuyên sâu cho từng phương tiện truyền thông (báo in, phát thanh, truyền hình, báo điện tử), chương trình đào tạo chuyển hướng sang đào tạo tích hợp các phương tiện giúp người học có khả năng tác nghiệp trên nhiều phương tiện truyền thông khác nhau.

Từ mục tiêu đào tạo người làm báo có năng lực thực hành nghề nghiệp, chúng tôi tiếp tục đặt ra mục tiêu phát triển cho người học cả năng lực nghiên cứu, tìm kiếm tri thức mới. Từ tiêu chuẩn lựa chọn người học dựa trên năng lực về khoa học xã hội, chúng tôi mở rộng các yêu cầu tuyển chọn người học có năng lực toàn diện hơn thông qua các phương án tuyển sinh đa dạng…

Phương tiện thực hành dành cho đào tạo báo chí cũng ngày càng hiện đại hơn, đáp ứng yêu cầu của môn học. Nhà trường duy trì và phát triển mối quan hệ chặt chẽ với các cơ quan báo chí để mời nhà báo giàu kinh nghiệm tham gia chia sẻ kinh nghiệm, hướng dẫn thực hành, gửi sinh viên đến kiến tập, thực tập. Các cơ sở đào tạo báo chí cũng hướng đến hội nhập quốc tế thông qua việc tiếp cận các tài liệu học tập hiện đại của thế giới, tổ chức các hội nghị để giao lưu, nâng cao khả năng sử dụng tiếng Anh và kiến thức cho giảng viên, sinh viên, giới thiệu sinh viên tham gia nhiều chương trình giao lưu, học tập quốc tế.

Đào tạo báo chí trong kỷ nguyên ai - Ảnh 2. — Sinh viên khoa Báo chí và Truyền thông Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM) trong giờ thực hành

Trong bối cảnh hiện nay, việc đào tạo sinh viên báo chí có khả năng thích ứng với công nghệ mới được chú trọng như thế nào?

Các chương trình đào tạo ngành báo chí và ngành truyền thông đa phương tiện của khoa từ nhiều năm qua đã đưa vào cập nhật, giảng dạy năng lực truyền thông số. Sinh viên của khoa hiện nay được học sử dụng thuần thục các công cụ liên quan đến năng lực số như: các học phần Adobe Photoshop, Adobe Illustrator, Adobe Premiere, Adobe InDesign, đồ họa thông tin, tiếp thị số… Đồng thời, các em còn được trang bị kiến thức, kỹ năng liên quan đến đa phương tiện với các môn học như: kỹ năng dẫn chương trình truyền hình, nhiếp ảnh, kỹ thuật quay phim, kỹ thuật hậu kỳ, biên kịch, công tác đạo diễn… của ngành truyền thông; hay thiết kế trình bày báo, nhiếp ảnh và ảnh báo chí, kỹ thuật ghi hình và dựng hình… của ngành báo chí. Hiện nay, trong bối cảnh AI phát triển mạnh mẽ, chương trình đào tạo bổ sung, cập nhật thêm các kiến thức mới về ứng dụng AI, đạo đức và trách nhiệm khi sáng tạo nội dung với AI, kiểm chứng thông tin với các phương pháp hiện đại.

Ngoài ra, một số kỹ năng như thẩm định thông tin, ứng xử và phản biện với thông tin trên môi trường số tuy không mở thành một số môn học riêng nhưng được cập nhật trong các môn học chuyên ngành hoặc các chuyên đề sinh hoạt đầu khóa của sinh viên.

Đào tạo báo chí trong kỷ nguyên ai - Ảnh 3. — Báo chí, truyền thông là những ngành học đang thu hút giới trẻ

THÁCH THỨC CHO NGƯỜI LÀM BÁO THỜI AI

Trong bối cảnh AI có thể thay thế phóng viên trong nhiều công việc của quy trình làm báo, trường ĐH quan tâm đào tạo kỹ năng sử dụng công cụ này cho người học như thế nào?

Sự phát triển của AI đang đặt ra những yêu cầu đổi mới chương trình đào tạo trong lĩnh vực báo chí, truyền thông. Để có thông tin tham chiếu trong quá trình phát triển chương trình đào tạo, nhóm nghiên cứu của khoa đã thực hiện một khảo sát với 276 sinh viên về nhu cầu, nhận thức, năng lực và kỳ vọng của người học báo chí, truyền thông đối với việc tích hợp AI. Khảo sát cho thấy trên 76% sinh viên bắt đầu sử dụng AI khi học ĐH và gần 24% sinh viên bắt đầu sử dụng từ bậc THPT. Gần 90% sinh viên cho biết đã tự học để sử dụng AI.

AI đã trở thành công cụ phổ biến, quen thuộc với người học trong lĩnh vực báo chí và truyền thông. Tuy nhiên, sinh viên chưa biết cách khai thác hiệu quả hơn các điểm mạnh của AI. Bản thân sinh viên cũng ý thức được việc sử dụng AI trong sáng tạo nội dung báo chí có thể dẫn đến việc vi phạm bản quyền, vi phạm quyền riêng tư, thiên vị, sai lệch, làm giảm khả năng phản biện, tư duy độc lập, sáng tạo của nhà báo... Do đó, việc giảng dạy về đạo đức số, công bằng thuật toán và trách nhiệm xã hội cho sinh viên càng trở nên quan trọng. Tích hợp giới thiệu và hướng dẫn sử dụng các ứng dụng AI chuyên sâu theo từng nội dung đào tạo chuyên ngành trong lĩnh vực báo chí, truyền thông là yêu cầu cần thiết trong bối cảnh hiện nay.

Trong nhiều năm liền, báo chí là một trong những ngành dẫn đầu điểm chuẩn tuyển sinh đầu vào. Vì sao ngành học này có sức hút với người trẻ?

Ngành học này thu hút giới trẻ vì nhiều lý do. Sự hiện diện thường xuyên, gắn bó hữu cơ, không thể tách rời của các phương tiện truyền thông với đời sống xã hội, đặc biệt là xã hội thông tin hiện nay khiến giới trẻ cảm thấy truyền thông là một phần trong cuộc sống, học tập, công việc. Giới trẻ có các đặc điểm cá nhân như chủ động với công nghệ mới, thích sáng tạo, muốn bày tỏ các quan điểm cá nhân, mong muốn có những ảnh hưởng tích cực đến cộng đồng, cần xây dựng mạng lưới quan hệ xã hội để phát triển nghề nghiệp… Do vậy, họ sẽ có xu hướng thích khám phá các phương tiện truyền thông mới và có lợi thế khi theo học ngành này. Bên cạnh đó, nghề này cũng có tính linh hoạt cao, có thể làm việc cho cơ quan, doanh nghiệp, tổ chức, hoặc làm việc tự do theo dự án, hoặc tự thành lập doanh nghiệp.

Vậy cơ hội và thách thức với người học trong thời gian tới được dự báo ra sao, thưa tiến sĩ?

Cơ hội đối với người học trong lĩnh vực này là việc làm khá đa dạng khi kinh tế phát triển. Các ứng dụng công nghệ mới cũng giúp cho các nhà sáng tạo nội dung làm việc hiệu quả hơn. Tuy nhiên, thách thức đặt ra trong lĩnh vực này khá nhiều, cụ thể như: nguy cơ cạnh tranh về công việc, lạc hậu về công nghệ, thiếu các kiến thức về những lĩnh vực khác nếu chỉ tập trung vào kỹ năng sử dụng phương tiện truyền thông, nguy cơ giảm sút khả năng sáng tạo sau thời gian dài làm việc…

5 nhóm kỹ năng cần thiết với sinh viên ngành báo chí

Theo tiến sĩ Triệu Thanh Lê, có 5 nhóm kỹ năng cần thiết cho sinh viên ngành báo chí:

Tư duy phản biện, tư duy sáng tạo, tự học hỏi, giải quyết vấn đề dựa trên suy nghĩ chín chắn, toàn cục.

Kỹ năng thu thập, kiểm chứng, diễn tả, công bố thông tin để thực hiện tin bài báo chí dựa trên việc sử dụng các phương tiện truyền thông hiện đại.

Kỹ năng thực hành giao tiếp hiệu quả trong đời sống xã hội và môi trường làm việc đa văn hóa.

Kỹ năng làm việc nhóm, quản trị nhóm, kỹ năng hoạch định và quản lý dự án báo chí, truyền thông trong môi trường thực tiễn của xã hội, tổ chức và doanh nghiệp.

Kỹ năng sử dụng ngoại ngữ và công nghệ.

Nguồn: https://thanhnien.vn/dao-tao-bao-chi-trong-ky-nguyen-ai-185250616214746628.htm