Bí mật chiếc ô tô chiến trường “Made in Vietnam” là Bảo vật Quốc gia

(Dân trí) - Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, chiến sỹ Vũ Văn Đôn cùng đồng đội thực hiện nhiệm vụ “sáng tạo” một chiếc xe vận tải. Do thiếu vật tư xe được lắp ráp từ nhiều bộ phận từ các nước Mỹ, Đức, Pháp.

Lời tòa soạn: Trong công cuộc giành độc lập, tự do của dân tộc, mỗi chiến công oanh liệt đều được viết nên bằng máu, mồ hôi và trí tuệ của những con người Việt Nam bình dị mà vĩ đại.

Không chỉ là lòng quả cảm nơi trận tuyến, mà giữa chiến khu còn có các nhà khoa học, kỹ sư, chiến sĩ và cả những người nông dân yêu nước ngày đêm mày mò, sáng chế nên những vũ khí, thiết bị và giải pháp hậu cần mang đậm dấu ấn Việt Nam.

Từ khẩu súng bazooka vang danh chiến trường, xe đạp thồ huyền thoại đến các sáng chế phục vụ y tế, vận tải, thông tin liên lạc… tất cả đã góp phần làm nên thế trận nhân dân.

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, báo Dân trí trân trọng giới thiệu tuyến bài “Những sáng chế trong chiến khu góp nên độc lập”, nhằm tôn vinh tinh thần sáng tạo không ngừng nghỉ của người Việt, tỏa sáng trong những điều kiện ngặt nghèo nhất.

Chiếc xe "Quốc tế", mỗi nước một bộ phận

Theo Bảo Tàng Hậu Cần - Kỹ Thuật, chiếc xe được mang tên “Quốc tế” vì được lắp ghép từ nhiều bộ phận của các loại xe do nhiều nước sản xuất, trở thành chiếc xe ô tô vận tải cơ giới đầu tiên được chế tạo trong kháng chiến (năm 1949).

Chiếc xe “Quốc tế” từng đưa Chủ tịch Hồ Chí Minh đi công tác ở chiến khu Việt Bắc (Ảnh: Đoàn Thủy).

Chiếc xe sử dụng động cơ của hãng Ford (Mỹ), buồng lái của hãng Studebaker (Đức), sát-xi của hãng Renault (Pháp). Động cơ tiêu chuẩn của hãng Ford chạy xăng, nhưng do thiếu nhiên liệu, kỹ sư ta đã sáng chế cho phép nó hoạt động bằng than.

Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ V nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuẩn bị đầy đủ về quân số và vũ khí, khí tài, cũng như đảm bảo tiếp tế đầy đủ và kịp thời để đánh giặc thắng lợi.

Từ phế liệu thành kỳ tích

Trước đó, thực dân Pháp bị quân và dân ta đánh trả quyết liệt phải rút chạy khỏi Thái Nguyên, Bắc Kạn, lên đóng quân ở vùng biên giới Cao Bằng, kiểm soát giao thông trên đường số 4.

Những chuyến vận tải đầu tiên, phương tiện chủ yếu là ngựa thồ, xe trâu kéo, xe quệt, gùi bộ. Lớp cán bộ, chiến sỹ của Cục Vận tải đã vượt qua những khó khăn, thử thách, cùng với nhân dân địa phương hoàn thành kế hoạch vận chuyển 300 tấn hàng từ biên giới về đến Chợ Đồn - Bắc Kạn.

Trong cuộc chiến, công tác mở đường vận tải diễn ra quyết liệt, quân sự của ta vừa thiếu, vừa mỏng, chủ yếu là phương tiện thô sơ nên vận chuyển hàng cho chiến dịch gặp rất nhiều khó khăn.

Để đáp ứng yêu cầu vận tải của cuộc kháng chiến đang diễn ra ác liệt, ngày 4/8/1949, Phái đoàn Mậu dịch Thống nhất Quốc phòng được thành lập theo nghị định số 7/NĐ của Chính phủ.

Đường Trường Sơn - huyết mạch nối liền hậu phương và tiền tuyến (Ảnh: Tư liệu).

Thiếu tướng Vũ Văn Đôn khi ấy là chàng trai hơn 20 tuổi làm Trưởng phái đoàn có nhiệm vụ tổ chức mua hàng từ các địa phương, mua vũ khí, thuốc nổ vận tải lên Liên khu Việt Bắc, cung cấp một phần cho các đơn vị vũ trang Liên khu.

Ông đã lên nhà máy giấy Hoàng Văn Thụ (Thái Nguyên) xin một số cán bộ biết tiếng Trung Quốc và có trình độ kỹ thuật về xe, máy để chuẩn bị cho việc “sáng tạo” một chiếc xe vận tải.

Trong các chiến dịch, quân Pháp liên tiếp thất trận. Ra quốc lộ lúc ấy, thấy xe ôtô Pháp bị bỏ lại la liệt, hỏng hóc nằm vương vãi khắp nơi. Những chiếc xe mục nát ấy chẳng mấy ai để tâm, coi như sắt vụn giữa chiến trường. Nhưng ông Đôn thì khác.

Ông tập hợp anh em trong cơ quan lại, đề xuất một ý tưởng táo bạo: Trước mắt chưa có đủ điều kiện để chế tạo ôtô hoàn chỉnh, thì hãy tận dụng những chiếc xe hỏng này. Cái gì còn tốt thì lọc ra, lắp ráp thành xe mới.

Vượt mưa bom bão đạn của kẻ thù, tổ thợ đã lên Bắc Kạn tổ chức thu gom, tháo gỡ vật tư, phụ tùng các xe hỏng của Pháp bỏ lại trong chiến dịch Thu - Đông 1947.

Sau một thời gian, với sự cố gắng và nỗ lực không ngừng nghỉ, tổ thợ đã khắc phục mọi khó khăn, gian khổ, thiếu thốn, nguy hiểm, tổ chức tháo gỡ vật tư, phụ tùng, phân loại, bảo dưỡng, sửa chữa và lắp ráp thành công chiếc xe vận tải cơ giới đầu tiên của Quân đội Việt Nam.

Theo Cục Di sản văn hóa, Xe ô tô vận tải “Quốc tế” mang màu xanh cỏ úa, thân xe dài 5,7m; rộng 2,2m; cao 3,1m. Đầu xe dài 2,9m; rộng 1,95m; cao 2,1m. Thùng xe dài 2,8m; rộng 2,05m; cao 2,06m; do tổ sửa chữa của Phái đoàn Mậu dịch Thống nhất Quốc phòng lắp ráp, thực hiện nhiệm vụ vận chuyển hàng cho các chiến dịch.

Chiếc xe thuộc loại xe hai cầu, động cơ bốn kỳ, có sáu xi lanh thẳng đứng bố trí thành một hàng, được đặt ở phía trước xe. Sát-xi của xe thuộc dạng khung rời, được làm từ các thanh kim loại, có dạng của một chiếc thang.

Thân xe và sát-xi được chia thành hai phần riêng biệt. Buồng lái, thùng xe, động cơ, hệ thống truyền lực được đặt cố định bên trên sát-xi. Phía sau xe lắp thùng có mui, loại thùng hở thông dụng, cửa thùng bố trí ở thành sau để bốc dỡ hàng hóa hoặc người lên xuống, kèo được làm từ các thanh thép tròn uốn thành mái vòm che kín phần trên thùng xe…

Do điều kiện thiếu nhiên liệu, kỹ sư ta đã sáng tạo, cải tiến một số chi tiết máy để làm cho xe này trở thành loại động cơ "đa nhiên liệu", có thể chạy bằng xăng, bằng than đá hoặc than củi.

Vì chiếc xe được lắp ráp từ nhiều bộ phận của các loại xe do nhiều nước sản xuất nên chiếc xe được công nhân Phái đoàn Mậu dịch Thống nhất Quốc phòng đặt tên là xe “Quốc tế”.

Sau khi chạy thử, xe đạt chất lượng tốt và đã chở được hàng chục tấn hàng trên đoạn đường dài 93km từ đèo Tài Sìn Hồ đến Bắc Kạn (cũ), góp phần hoàn thành kế hoạch đầu tiên của Cục Vận tải.

Chiếc xe vận tải được công nhận Bảo vật Quốc gia

Xe “Quốc tế” chạy bằng than, là chiếc xe vận tải cơ giới được lắp ráp đầu tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam, đánh dấu thời kỳ vận tải từ thô sơ lên cơ giới.

Cán bộ, chiến sỹ Bảo tàng Hậu cần cùng ôn lại lịch sử ra đời của xe “Quốc tế”.

Từ năm 1950 đến năm 1954, sau thắng lợi của chiến dịch Biên giới, nước ta nhận được một số xe viện trợ của các nước Xã hội Chủ nghĩa anh em. Xe “Quốc tế” lúc đó vì chạy bằng than (chặt cây đốt thành than) nên không còn phù hợp với điều kiện vận chuyển hàng trên cung đường dài, chỉ dùng để vận chuyển hàng trên cung đường ngắn.

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, xe "Quốc tế” đã chở Chủ tịch Hồ Chí Minh đi công tác ở chiến khu Việt Bắc, đón ông Lê-ô Phi-ghe, Ủy viên Trung ương Đảng Cộng Sản Pháp thăm Việt Nam tại căn cứ địa Việt Bắc năm 1950.

Nhiều khách quốc tế hết sức bất ngờ và khâm phục đôi bàn tay khéo léo, trí thông minh, sáng tạo của các chiến sĩ QĐND Việt Nam.

Từ năm 2005, chiếc xe này được trưng bày tại Bảo tàng Hậu cần (Hà Nội), phục vụ công tác tuyên truyền cho khách tham quan trong nước và quốc tế.

Ngày 28/12/2018. Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1821/QĐ-TTg công nhận xe ô tô “Quốc tế” là Bảo vật Quốc gia.

Chiếc xe “Quốc tế” không chỉ là phương tiện vận tải đơn thuần mà còn mang ý nghĩa lịch sử đặc biệt. Đây là biểu tượng sống động cho tinh thần quả cảm, ý chí vượt khó vì nhiệm vụ vận tải của quân dân ta trong kháng chiến.

Ảnh: Huyền Mai

Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/bi-mat-chiec-o-to-chien-truong-made-in-vietnam-la-bao-vat-quoc-gia-20250806003408544.htm