Bảo hiểm xã hội bắt buộc: Kỳ vọng và lo âu

Quy định mới này được xem là một bước tiến quan trọng trong lộ trình mở rộng mạng lưới an sinh xã hội. Tuy nhiên, trong khi thời gian thi hành chỉ còn tính bằng ngày, các hộ kinh doanh vẫn còn nhiều tâm tư, trăn trở…

Nỗi lo của nhiều người

Nhiều hộ kinh doanh nhỏ tại xã Kim Nỗ (huyện Đông Anh) đồng tình với việc mở rộng diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. *Ảnh: Hiền Phương.*

Khi chính sách mới sắp có hiệu lực, tâm lý chung của nhiều chủ hộ kinh doanh, đặc biệt là các hộ có quy mô nhỏ lẻ là sự mơ hồ và lo lắng. Gánh nặng tài chính là mối bận tâm lớn nhất và phổ biến nhất. Theo luật, chủ hộ kinh doanh sẽ phải đóng tổng cộng 25% trên mức thu nhập (căn cứ đóng bảo hiểm xã hội), bao gồm 3% vào quỹ ốm đau, thai sản và 22% vào quỹ hưu trí, tử tuất.

Chị Trương Thị Lan Anh, chủ một cửa hàng tạp hóa tại quận Long Biên, không giấu được sự bối rối: “Trước giờ tôi chỉ đóng bảo hiểm y tế tự nguyện, chưa tính đến bảo hiểm xã hội vì thu nhập hằng tháng không ổn định. Luật mới bắt buộc chúng tôi phải đóng hơn nửa triệu mỗi tháng nên mấy hôm nay tôi đang rối bời bởi buôn bán dịp này rất khó khăn”.

Cùng chung nỗi niềm, anh Nguyễn Văn Thức, chủ quán cơm tại quận Bắc Từ Liêm, cho biết dù biết chính sách tốt cho cả chủ và người lao động nhưng áp lực tài chính là có thật. “Quán cơm của tôi thuê 6 nhân viên nhưng lượng khách không ổn định, tôi đang phải bù lỗ để duy trì quán. Vào thời điểm này, số tiền phải đóng hằng tháng thực sự là áp lực đối với tôi”, anh Thức chia sẻ.

Không chỉ chủ hộ kinh doanh, người lao động cũng có những băn khoăn riêng. Chị Lê Thùy Lương, đang phục vụ tại một quán ăn ở quận Nam Từ Liêm, thắc mắc: “Tôi đang không hiểu nếu chọn đóng ở mức thấp thì sau này lương hưu sẽ được bao nhiêu, khi cần dùng đến bảo hiểm, thủ tục có thuận lợi không?”

Nhưng bên cạnh những lo âu, không ít người đã nhìn nhận chính sách mới một cách tích cực, coi đây là cơ hội để “tính chuyện lâu dài”. Anh Nguyễn Văn Âu, chủ cửa hàng kinh doanh ống thép nhựa tại huyện Đông Anh, chia sẻ: “Trước giờ tôi buôn bán tự do, được ăn thua chịu, nay nhà nước quy định bắt buộc phải tham gia bảo hiểm xã hội, tôi coi đây là cơ hội để tạo tương lai cho mình”.

Ở góc độ người lao động, chính sách mới mở ra cho họ niềm hy vọng lớn. Anh Nguyễn Thế Chuyền, nhân viên một quán cà phê trên địa bàn phường Xuân Phương (quận Nam Từ Liêm) vui mừng nói: “Trong khi bạn bè đi làm công ty hoặc làm việc tại các cơ quan nhà nước được đóng bảo hiểm đầy đủ thì gần 4 năm qua, tôi không được hưởng chế độ gì nên cũng tâm tư bởi về già sẽ không có lương hưu. Luật mới cho phép tôi được đóng bảo hiểm khiến tôi rất mừng”.

Đồng tình với chủ trương, chị Lê Thị Giang, kinh doanh quần áo trên phố Khâm Thiên (quận Đống Đa), cho rằng mức đóng hiện tại là hợp lý và có thể chi trả được. Tuy nhiên, chị cũng bày tỏ mong muốn: “Mức tiền trên cần được nhà nước quy định duy trì trong thời gian bao lâu, nếu mỗi năm mỗi thay đổi mức tiền trong bối cảnh kinh doanh khó khăn như hiện nay tôi sợ sẽ khó để theo”.

Kỳ vọng về tương lai bảo đảm

Với quy mô bán hàng nhỏ, lẻ gia đình anh Nguyễn Đình Vượng, xã Tiên Dược (huyện Sóc Sơn) còn e ngại khi phải tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. *Ảnh: Hiền Phương.*

Trước những tâm tư của người dân, các cơ quan chức năng đã và đang chuẩn bị các giải pháp để chính sách đi vào cuộc sống một cách hiệu quả.

Một trong những thách thức được nhìn nhận là nguy cơ trốn tránh nghĩa vụ. Ông Phạm Ngọc Thảo, Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Dân chủ - Pháp luật, Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố lo ngại về các hành vi, như: Hủy giấy phép kinh doanh để bán hàng tự phát, khai báo thu nhập thấp hơn thực tế hoặc chuyển tên kinh doanh cho người thân đã có bảo hiểm xã hội để “né” luật. Do đó, ông Phạm Ngọc Thảo cho rằng, việc tuyên truyền đầy đủ những nội dung liên quan đến nhân dân là việc làm cần thiết.

Về phía cơ quan thực thi, ông Nguyễn Hồng Cường, Phó Trưởng ban Quản lý thu và phát triển người tham gia, Bảo hiểm xã hội Việt Nam, cho biết: “Chính phủ đang dự thảo nghị định để hướng dẫn chi tiết về lộ trình tham gia. Khi có nghị định hướng dẫn thi hành, Bảo hiểm xã hội Việt Nam sẽ hướng dẫn bảo hiểm xã hội địa phương tăng cường các giải pháp tuyên truyền, vận động, tư vấn, giải thích cho các chủ hộ kinh doanh”.

Tại Hà Nội, tín hiệu tích cực đã xuất hiện. Theo ông Nguyễn Công Định, Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội khu vực I, tính đến hết tháng 5-2025, trên địa bàn thành phố đã có hơn 1.000 chủ hộ kinh doanh cá thể đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc cho gần 6.000 lao động. Điều này cho thấy, nhiều chủ hộ đã tuân thủ pháp luật và nhận thức đúng đắn về chính sách.

Để tăng cường hiệu quả, cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ phối hợp với cơ quan thuế xác định các đối tượng tiềm năng, trước mắt là các hộ có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên.

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 đã tạo ra một “cú hích” quan trọng để đưa các đối tượng lao động tự do vào hệ thống an sinh xã hội. Việc mở rộng bảo hiểm xã hội bắt buộc cho chủ hộ kinh doanh là một bước đi cần thiết nhưng đầy thách thức.

Để chính sách thực sự đi vào đời sống, rất cần sự hướng dẫn chi tiết, sự đồng hành và lắng nghe từ các cơ quan chức năng để mỗi chủ hộ kinh doanh có thể an tâm gửi gắm tương lai của mình vào mạng lưới an sinh chung của xã hội.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/bao-hiem-xa-hoi-bat-buoc-ky-vong-va-lo-au-706633.html