Bài 2: Khơi dậy sức mạnh nội sinh cho phát triển bền vững

Việc khơi thông nguồn lực văn hóa, đầu tư phát triển văn hóa, con người không chỉ là yêu cầu cấp thiết của sự nghiệp phát triển KT-XH, mà còn là yếu tố then chốt để củng cố, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Phát triển văn hóa gắn với xây dựng con người có bản lĩnh, trí tuệ, nhân cách chính là giải pháp căn cơ để giữ vững trận địa tư tưởng. Thực tiễn đã cho thấy, nơi nào chăm lo tốt cho văn hóa, ở đó sức mạnh cộng đồng, "sức đề kháng" với các luồng tư tưởng sai trái càng được nâng cao. Do vậy, khơi dậy và phát huy nguồn lực văn hóa, con người là vấn đề chiến lược, có ý nghĩa sống còn đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng ta. Đây chính là con đường để xây dựng một nền tảng tư tưởng vững chắc, phù hợp với yêu cầu phát triển trong tình hình mới.

Khơi nguồn văn hóa, vững nền tư tưởng

Nguồn lực văn hóa - là nguồn lực được kết tinh bởi vốn tài nguyên thiên nhiên, văn hóa, lịch sử. Quảng Ninh là một vùng đất giàu trầm tích và bản sắc văn hóa, nơi có sự giao thoa, hội tụ, thống nhất trong đa dạng của nền văn minh sông Hồng; văn hóa biển; văn hóa công nhân mỏ; văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc; văn hóa Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử. Hiện nay, khi nguồn lực văn hóa đang được nhận diện để trở thành “đầu vào” phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, trong số 13 ngành công nghiệp văn hóa (theo Quyết định số 1755/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ), Quảng Ninh có nhiều tiềm năng, lợi thế hiện diện ở nhiều ngành, nổi bật ở ngành du lịch văn hóa.

Chương trình nghệ thuật đặc sắc ca ngợi chiến thắng Bạch Đằng năm 1288, khơi dậy tình yêu, niềm tự hào về dân tộc Việt Nam anh hùng. Ảnh: Dương Toàn (CTV)

Để khơi thông, phát huy hiệu quả tiềm năng văn hóa, những năm qua, Tỉnh ủy Quảng Ninh cũng đã ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TU, ngày 9/3/2018 “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững”, có thể nói là tỉnh có Nghị quyết chuyên đề về văn hoá thuộc hàng sớm nhất cả nước. 5 năm sau, Tỉnh uỷ tiếp tục ban hành Nghị quyết số 17-NQ/TU ngày 30/10/2023 “Về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Quảng Ninh trở thành nguồn lực nội sinh, động lực cho phát triển nhanh, bền vững”... Cụ thể hóa các Nghị quyết của Trung ương, của tỉnh, các cấp, ngành, cơ quan, đơn vị, địa phương trong tỉnh luôn quan tâm dành nguồn lực ngân sách và huy động các nguồn lực trong xã hội để xây dựng, phát triển văn hóa, con người. Tổng số chi nguồn ngân sách (chi đầu tư và chi thường xuyên) cho lĩnh vực văn hóa giai đoạn 2014-2024 trên địa bàn tỉnh đạt trên 6.105 tỷ đồng, trong đó chi đầu tư cho lĩnh vực văn hóa gần 4.350 tỷ đồng; chi thường xuyên cho lĩnh vực văn hóa trên 1.750 tỷ đồng. Đến nay, hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao trong tỉnh cơ bản hoàn thiện về số lượng, chất lượng hoạt động, đáp ứng nhu cầu thụ hưởng văn hóa của nhân dân.

Xác định rõ vai trò trung tâm của văn hóa trong chiến lược phát triển bền vững, là nền tảng tinh thần của xã hội, là “mặt trận” quan trọng trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trước những diễn biến phức tạp của mặt trận tư tưởng, văn hóa hiện nay, tỉnh đã tập trung bảo tồn và phát huy hiệu quả giá trị di sản văn hóa, đẩy mạnh phát triển công nghiệp văn hóa và công nghiệp sáng tạo. Qua đó, không ngừng khơi dậy sức mạnh mềm, khai thác hiệu quả các tiềm năng văn hóa, đồng thời giải quyết hài hòa, bền vững mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển, giữa kinh tế và văn hóa, giữa hội nhập và bảo đảm chủ quyền, an ninh văn hóa.

Truyền thống "Kỷ luật và Đồng tâm" là trụ cột văn hóa phát triển ngành Than. Trong ảnh: Công nhân Công ty CP Than Vàng Danh trong ca sản xuất. Ảnh: Phạm Cường (CTV)

Tỉnh đã ban hành và triển khai Đề án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị hệ thống di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh giai đoạn 2020 - 2025, tầm nhìn đến 2030; đồng thời thực hiện Dự án số hóa di sản văn hóa. Tỉnh thí điểm xây dựng 4 làng dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch cộng đồng khu vực miền núi, giai đoạn 2023 - 2025. Đó là làng người Dao ở thôn Pò Hèn, xã Hải Sơn (thành phố Móng Cái), làng người Tày ở thôn Bản Cáu, xã Lục Hồn và làng người Sán Chỉ ở thôn Lục Ngù, xã Húc Động (huyện Bình Liêu), làng người Sán Dìu ở thôn Vòng Tre, xã Bình Dân (huyện Vân Đồn). Việc hoàn thành và đưa tài liệu giáo dục địa phương vào chương trình giảng dạy trong các trường phổ thông đã góp phần nuôi dưỡng tình yêu quê hương, bồi đắp niềm tin và sự tự hào về lịch sử, văn hóa dân tộc. Đây chính là “hàng rào” vững chắc trong bảo vệ nền tảng tư tưởng, chống lại âm mưu xuyên tạc, phá hoại của các thế lực thù địch.

Đến nay, Quảng Ninh tự hào có kho tàng di sản văn hóa vô giá gồm trên 630 di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh, trên 360 di sản văn hóa phi vật thể, nổi bật có 8 di tích quốc gia đặc biệt, 19 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đặc biệt, di sản hát then của người Tày Quảng Ninh là 1 trong số 11 tỉnh có Then Tày, Nùng, Thái Việt Nam được UNESCO ghi danh vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Có thể khẳng định, những thành quả của công tác bảo tồn di sản văn hóa ở Quảng Ninh không chỉ góp phần nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân, thúc đẩy phát triển du lịch, dịch vụ, tạo việc làm, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền mà còn góp phần củng cố “thế trận lòng dân”, tăng cường niềm tin xã hội, từ đó tạo nên thế trận văn hóa vững chắc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng từ cơ sở. 

Xây dựng con người toàn diện - chìa khóa giữ vững trận địa tư tưởng 

Những năm qua, tỉnh Quảng Ninh luôn xác định rõ trong tiến trình phát triển phải kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế nhanh, bền vững với phát triển văn hóa, con người, lấy con người là trung tâm, chủ thể, mục tiêu và động lực của sự phát triển. Đặc biệt, việc xây dựng con người Quảng Ninh mang bản sắc vùng Mỏ giàu truyền thống cách mạng, yêu nước, kỷ cương, nghĩa tình, sáng tạo và văn minh được xem là yếu tố quyết định đến chất lượng nguồn lực xã hội, hiệu quả quản trị phát triển và khả năng bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng ngay từ cơ sở.

Liên đoàn Lao động tỉnh Quảng Ninh tổ chức chương trình Tuyên dương "Công nhân tiên tiến tiêu biểu" năm 2024. Ảnh: Minh Đức

Trên cơ sở đó, Nghị quyết số 17-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã xác định rõ mục tiêu: Phát triển con người Quảng Ninh toàn diện cả về nhân cách, trí tuệ, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, ý thức tuân thủ pháp luật và lòng yêu nước. Những phẩm chất đặc trưng như “Bản lĩnh, Tự cường, Kỷ cương, Đoàn kết, Nghĩa tình, Hào sảng, Sáng tạo, Văn minh” không chỉ phản ánh chân dung người Quảng Ninh thời kỳ mới, mà còn tạo nên nội lực tư tưởng văn hóa vững chắc để mỗi người dân trở thành chủ thể tích cực trong nhận diện, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch.

Song song với đó, tỉnh đẩy mạnh thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” gắn với Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII “Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ”. Việc học và làm theo Bác không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu, mà được cụ thể hóa bằng các mô hình, việc làm thiết thực trong cộng đồng, từng cơ quan, đơn vị. Qua đó, bồi đắp lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho cán bộ, đảng viên và nhân dân trong bảo vệ trận địa tư tưởng của Đảng trên cả không gian thực và không gian mạng.

Đặc biệt, tỉnh đã ban hành Bộ quy tắc ứng xử trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, kế thừa bộ quy tắc “Nụ cười Hạ Long” và mở rộng thêm nội dung ứng xử trên không gian mạng phù hợp với xu hướng phát triển công nghệ 4.0. Đây là bước tiến mạnh mẽ trong việc giáo dục, định hướng văn hóa hành vi, văn hóa ứng xử trong đời sống xã hội, nhất là đối với thanh thiếu niên, đối tượng dễ bị tác động bởi các luồng thông tin độc hại, sai trái. Việc áp dụng những chuẩn mực ứng xử mềm, nhưng có sức lan tỏa này chính là cách hiệu quả để hình thành “miễn dịch tư tưởng” trong cộng đồng, nhất là trước các thông tin độc hại của các thế lực thù địch, phản động trên internet và mạng xã hội.

Thiếu nhi Quảng Ninh được học tập ôn truyền thống lịch sử từ chương trình Trại hè Ước mơ hồng - "Chúng em là chiến sĩ Điện Biên" do Hội đồng Đội tỉnh tổ chức.

Cùng với đó, tỉnh chú trọng đẩy mạnh xã hội hóa nhằm huy động các nguồn lực đầu tư cho phát triển văn hóa, con người; đồng thời, tăng cường nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn để nâng cao khả năng dự báo và định hướng phát triển văn hóa, xây dựng con người phù hợp với đặc thù địa phương. Quảng Ninh dành tỷ lệ ngân sách lớn cho giáo dục đào tạo, hằng năm chiếm khoảng 20% tổng chi ngân sách, trong đó chi thường xuyên cho giáo dục chiếm 30-35% tổng chi thường xuyên. Việc phát triển con người không chỉ dừng ở giáo dục tri thức mà còn được thực hiện qua cải thiện thể chất, thể trạng, tầm vóc bằng các phong trào thể thao quần chúng, thể thao thành tích cao, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần nhân dân.

Hiện nay, Quảng Ninh hiện ở vị trí trong nhóm 5 địa phương đứng đầu cả nước về chỉ số phát triển con người (HDI). Điều này không chỉ phản ánh thành quả từ chiến lược đầu tư con người đúng đắn, mà còn khẳng định: Xây dựng con người phát triển toàn diện không chỉ là mục tiêu của phát triển bền vững mà còn là nền tảng cốt lõi để củng cố, giữ vững hệ giá trị tư tưởng của Đảng trong xã hội hiện đại. Khi mỗi người dân Quảng Ninh đều có bản lĩnh chính trị vững vàng, có tinh thần trách nhiệm với cộng đồng, xã hội, thì đó chính là những “pháo đài” vững chắc trong công cuộc đấu tranh tư tưởng, góp phần xây dựng Quảng Ninh trở thành địa phương kiểu mẫu cả về phát triển kinh tế, văn hóa và chính trị.

Nguyễn Dung - Phạm Học - Đào Linh

Nguồn: https://baoquangninh.vn/bai-2-khoi-day-suc-manh-noi-sinh-cho-phat-trien-ben-vung-3361619.html