Sau khi Bộ GD&ĐT công bố bách phân vị 7 tổ hợp truyền thống A00, A01, B00, C00, C01, D01, D07, nhiều người đặt câu hỏi về bách phân vị và sử dụng hệ thống này để quy đổi điểm, phục vụ cho việc xét tuyển đại học. Một số người cũng chưa rõ vì sao 29 điểm của khối thi này chỉ bằng 27 điểm của khối thi khác.
Bách phân vị là gì?
Theo PGS.TS Đỗ Văn Dũng, nguyên Hiệu trưởng Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM, bách phân vị (percentile) là một khái niệm thống kê đơn giản nhưng có giá trị ứng dụng lớn, đặc biệt trong giáo dục.

Theo bảng quy đổi của Bộ GD&ĐT, 28,75 điểm tổ hợp A00 tương đương với 28,25 điểm tổ hợp A01 và B00. Ảnh: Khương Nguyễn.
Thay vì chỉ nhìn điểm số tuyệt đối (ví dụ điểm 8/10), bách phân vị cho biết thí sinh đang ở vị trí nào so với toàn bộ nhóm tham gia. Nói cách khác, nó cho biết bạn “vượt qua” bao nhiêu phần trăm thí sinh khác.
PGS Dũng lấy ví dụ nếu bạn đạt bách phân vị 90, điều đó có nghĩa bạn có điểm cao hơn 90% thí sinh khác và chỉ 10% thí sinh đứng trên bạn. Nếu ở bách phân vị 50, bạn ở mức trung bình.
"Phương pháp này không phụ thuộc vào điểm số tuyệt đối mà tập trung vào phân bố điểm của toàn bộ nhóm, giúp đánh giá công bằng hơn, đặc biệt khi điểm số có thể biến động do độ khó của đề thi", PGS giải thích.
Với tính chất nêu trên, trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025, bách phân vị được áp dụng để đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong việc xét tuyển đại học.
Năm nay, kỳ thi tốt nghiệp THPT có nhiều hình thức thi khác nhau, bao gồm bài thi tốt nghiệp THPT truyền thống, thi đánh giá tư duy của Đại học Bách khoa Hà Nội, thi đánh giá năng lực của Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Quốc gia TP.HCM...
Theo đó, bách phân vị có thể được dùng để quy đổi và so sánh điểm giữa các bài thi này. PGS.TS Đỗ Văn Dũng lấy ví dụ nếu một thí sinh thi đánh giá năng lực (HSA) và đạt điểm cao, điểm đó sẽ được quy đổi sang điểm tương đương trong tổ hợp thi tốt nghiệp THPT để xét tuyển chung.
Mục tiêu của việc này là tránh tình trạng “lệch lạc” do đề thi khác nhau, đảm bảo mọi thí sinh đều được đánh giá trên cùng một “sân chơi”. PGS Dũng cũng trích dẫn giải thích của Bộ GD&ĐT, trong đó nêu rằng phương pháp này giúp ổn định quy trình tuyển sinh, giảm tranh cãi về độ khó đề thi và khuyến khích thí sinh chọn phương thức thi phù hợp với sở trường.
Hơn nữa, thí sinh cũng có thể hình dung bách phân vị như một thang đo thứ hạng trong trò chơi trực tuyến. Không chỉ đạt điểm cao, người chơi còn cần phải xem bản thân đạt thứ hạng bao nhiêu so với người khác.
Thế nào là khung quy đổi điểm theo bách phân vị?
Tiếp tục lý giải khía cạnh quy đổi điểm theo bách phân vị, nguyên Hiệu trưởng Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM lý giải khung quy đổi điểm là một bảng hoặc hệ thống chuyển đổi điểm số giữa các bài thi riêng (như HSA, TSA) và các tổ hợp môn thi tốt nghiệp THPT, dựa hoàn toàn trên phương pháp bách phân vị.
Ý tưởng cốt lõi của khung quy đổi này là đảm bảo rằng điểm số từ các kỳ thi khác nhau sẽ có giá trị tương đương khi xét tuyển đại học, tránh tình trạng một bài thi dễ hơn dẫn đến lợi thế không công bằng.
Nếu tính theo mức bách phân vị, khung quy đổi sẽ có các khoảng điểm tương ứng như top 0,5%, top 1%, top 3%, top 5%... Ví dụ, nếu điểm của bạn ở bách phân vị 95 trong bài thi HSA (nghĩa là top 5% cao nhất), nó sẽ được quy đổi sang điểm tương đương ở bách phân vị 95 của tổ hợp A00 trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025.
Về quy trình xây dựng khung quy đổi điểm giữa các bài thi riêng và kỳ thi tốt nghiệp THPT, PGS Dũng cho biết quy trình được dựa trên phân tích phổ điểm của những thí sinh tham gia cả hai hình thức thi. Dữ liệu này cho phép các trường đại học tạo bảng quy đổi phù hợp, đảm bảo tính tương đương về mặt thứ hạng giữa các phương thức xét tuyển.
Ví dụ, giả sử điểm trúng tuyển theo tổ hợp A00 (T_A00) nằm trong khoảng từ A2 (điểm cao của khoảng phân vị 2) đến A3 (điểm thấp của khoảng phân vị 3), điểm quy đổi sang HSA (T_HSA) sẽ là: T_HSA = HSA3 + (T_A00 – A3) × (HSA2 – HSA3) / (A2 – A3)
Lưu ý: HSA2 và HSA3 là điểm tương ứng ở khoảng phân vị 2 và 3 của bài thi HSA. Công thức này đảm bảo điểm được điều chỉnh mượt mà, tránh nhảy vọt đột ngột.
PGS.TS Đỗ Văn Dũng ví việc quy đổi này giống như so sánh chiều cao, cụ thể một người cao 1,8 m có thể thuộc top 90% trong nhóm người Việt, nhưng lại chỉ xếp ở mức trung bình trong nhóm vận động viên bóng rổ.
Tương tự, việc quy đổi giúp “chuẩn hóa” điểm số theo ngữ cảnh, đặc biệt hữu ích khi phổ điểm giữa các tổ hợp có sự chênh lệch, ví dụ khối A thường cao hơn khối D khoảng 1-2 điểm ở cùng mức phân vị.
Trách nhiệm của các trường
Khi Bộ GD&ĐT công bố cách quy đổi điểm theo bách phân vị, PGS.TS Đỗ Văn Dũng cho rằng các cơ sở đào tạo tổ chức kỳ thi riêng như Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Quốc gia Hà Nội... cần đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính công bằng của kỳ thi THPT 2025. Nhà trường không chỉ tổ chức thi mà còn phải phối hợp chặt chẽ với Bộ GD&ĐT để quy đổi điểm, giúp thí sinh dễ dàng sử dụng kết quả thi riêng cho xét tuyển đại học.
Theo đó, nhiệm vụ đầu tiên của cơ sở đào tạo là xác định tổ hợp môn thi tốt nghiệp THPT tương ứng bài thi riêng của trường. Điều này làm cơ sở để quy đổi điểm, tránh quy đổi gián tiếp kiểu “cầu thang”, tức là chuyển từ điểm bài thi riêng sang một tổ hợp rồi mới sang tổ hợp khác, có thể gây sai lệch.
Nhiệm vụ thứ hai là phối hợp công bố khung quy đổi điểm. Sau khi Bộ GD&ĐT công bố kết quả thi tốt nghiệp THPT, các cơ sở đào tạo phải phối hợp để công bố khung quy đổi trong vòng 3 ngày. PGS Dũng nhấn mạnh các trường cần chịu trách nhiệm giải trình về cơ sở khoa học của phương thức thi, đảm bảo minh bạch và tuân thủ quy định của bộ.
"Để dễ hiểu, hãy nghĩ cơ sở đào tạo như người tổ chức trò chơi riêng trong một cuộc thi lớn. Họ phải báo cáo kết quả theo cách chung (bách phân vị), phối hợp với ban tổ chức chính (Bộ GD&ĐT) để mọi người chơi đều công bằng. Năm 2025, với quy mô thi lớn, trách nhiệm này càng cao. Để tránh khiếu nại, các trường phải tăng cường giám sát, đào tạo cán bộ coi thi để đảm bảo an toàn và chính xác", nguyên Hiệu trưởng Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM nhấn mạnh.
Nguồn: https://vtcnews.vn/bach-phan-vi-la-gi-ma-khien-23-75-diem-d01-bang-26-75-diem-c00-ar955973.html
Bình luận (0)